چند سال طول می‌کشد تا در خاورمیانه صاحب یک آپارتمان ۷۰ متری شوید؟

درحالی‌که بازار جهانی مسکن در بسیاری از مناطق با ثبات نسبی مواجه است، نگاهی به کشورهای خاورمیانه نشان می‌دهد که شکاف عمیقی میان درآمد شهروندان و قیمت خانه‌ها در حال گسترش است.

برای بسیاری از ساکنان این منطقه، به‌ویژه جوانان، رؤیای خانه‌دار شدن به یک پروژه مادام‌العمر تبدیل شده است.

بر اساس داده‌های گردآوری‌شده از منابع رسمی، بررسی نسبت قیمت مسکن به درآمد خانوار (Price-to-Income Ratio) در ۸ کشور منطقه، تصویری نگران‌کننده از دسترسی شهروندان به مالکیت مسکن ارائه می‌دهد. از عربستان سعودی، جایی که در خوش‌بینانه‌ترین حالت با صرف تمام درآمد خانوار، خرید خانه ظرف کمتر از پنج سال ممکن است، تا ایران و الجزایر که این فرآیند ممکن است بیش از یک قرن به طول بینجامد.

ایران: خانه‌دار شدن در پایان عمر

در ایران، به‌ویژه در پایتخت، نابرابری فزاینده میان درآمد و قیمت ملک، بازار مسکن را از دسترس بخش بزرگی از جمعیت خارج کرده است.

برآوردها نشان می‌دهد که یک جوان ۲۵ ساله با درآمد ماهیانه حدود ۲۲۶ تا ۲۴۰ دلار و توانایی پس‌انداز حدود ۲۰ دلار در ماه، برای خرید یک واحد ۷۰ متری در تهران به بیش از ۱۶۶ سال زمان نیاز دارد. البته به شرط آنکه در این مدت قیمت‌ها تغییر نکند، تورم وجود نداشته باشد، و درآمد فرد ثابت باقی بماند.

این در حالی است که بنا به آمار رسمی، قیمت مسکن در تهران طی پنج سال گذشته بیش از ۱۰ برابر شده و نوسانات ارزی، بازار را با بی‌ثباتی مزمن مواجه کرده است.

کارشناسان اقتصادی این روند را یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش ازدواج، مهاجرت نخبگان و بی‌ثباتی اجتماعی در میان نسل جوان ارزیابی می‌کنند.

عربستان سعودی: برنامه‌ریزی برای دسترسی عادلانه‌تر

عربستان سعودی، بزرگ‌ترین اقتصاد جهان عرب، در یک دهه گذشته برنامه‌های وسیعی برای بهبود شرایط مالکیت مسکن اجرا کرده است.

طبق اطلاعات موجود، با درآمد سالیانه حدود ۱۵ هزار پوند و قیمت متوسط یک واحد مسکونی ۱۰۰ متری معادل ۶۷ هزار پوند، خرید خانه در ریاض ظرف حدود ۴.۵ سال ممکن است، به‌شرط آنکه تمام درآمد فرد به خرید ملک اختصاص یابد.

با این‌حال، افزایش قیمت مسکن در پایتخت عربستان، که از سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۰ درصد رشد داشته، نگرانی‌هایی درباره دسترسی اقشار متوسط به بازار مسکن ایجاد کرده است. دولت عربستان طرح‌هایی برای ساخت خانه‌های ارزان‌قیمت و توسعه وام‌های کم‌بهره در دست اجرا دارد.

ترکیه: بازار در آستانه بحران

در ترکیه، جهش نرخ تورم و کاهش ارزش لیر تأثیر مستقیمی بر بازار مسکن گذاشته است. میانگین قیمت هر متر مربع واحد مسکونی در ترکیه حدود ۱٬۱۳۱ دلار برآورد می‌شود، به این معنا که خرید یک آپارتمان ۷۰ متری حدود ۷۹٬۱۷۰ دلار هزینه دارد.

با توجه به درآمد متوسط خانوار، مدت زمان لازم برای خرید چنین خانه‌ای حدود ۱۵ سال تخمین زده می‌شود.

افزایش نرخ بهره، رکود ساخت‌وساز و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار ملک در استانبول از جمله عواملی هستند که دسترسی به خانه‌دار شدن را برای شهروندان ترک دشوارتر کرده‌اند.

امارات: مالکیت برای مهاجران همچنان سخت است

در امارات متحده عربی، به‌ویژه در دوبی و ابوظبی، نسبت قیمت به درآمد حدود ۱۵ گزارش شده است. در نتیجه، شهروندان اماراتی با پس‌انداز کامل، طی ۱۵ سال می‌توانند خانه‌دار شوند.

با این حال، بخش عمده‌ای از جمعیت این کشور را مهاجرانی تشکیل می‌دهند که اغلب از حق مالکیت مسکن برخوردار نیستند یا مشمول قوانین پیچیده‌ای در خرید ملک می‌شوند.

سیاست‌های دولت در جذب سرمایه خارجی از طریق بازار املاک، قیمت‌ها را در برخی مناطق به سطحی رسانده که حتی برای طبقه متوسط بومی نیز غیرقابل‌دسترس شده است.

قطر: دسترسی محدود در میان ثروت فراگیر

قطر، ثروتمندترین کشور منطقه از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی، شرایط متفاوتی دارد. نسبت قیمت مسکن به درآمد حدود ۲۴ برآورد می‌شود. به این معنا که حتی در یکی از ثروتمندترین کشورها نیز خرید یک واحد مسکونی برای طبقه متوسط ممکن است تا ۲۴ سال زمان ببرد.

کارشناسان معتقدند قوانین محدودکننده خرید ملک برای غیرقطری‌ها، همراه با تمرکز بازار بر پروژه‌های لوکس، مانع شکل‌گیری بازار مسکن مناسب برای اقشار متوسط شده است.

مصر: جمعیت زیاد، مسکن کم

در مصر، با جمعیتی بیش از ۱۱۰ میلیون نفر، دسترسی به مسکن یکی از چالش‌های مزمن اقتصاد است. نسبت قیمت مسکن به درآمد در این کشور حدود ۱۸.۲ گزارش شده و خرید خانه برای طبقه متوسط حدود ۱۸ سال زمان نیاز دارد.

افزایش جمعیت، مهاجرت روستایی به شهرها و تورم بالا، فشار زیادی بر بازار مسکن وارد کرده است.

دولت مصر در سال‌های اخیر اقدام به ساخت پروژه‌های انبوه مسکونی در اطراف قاهره کرده، اما بسیاری از این واحدها برای اقشار کم‌درآمد قابل‌تهیه نیستند.

الجزایر: خانه، دور از دسترس طبقه کارگر

در الجزایر، یکی از کم‌درآمدترین کشورهای شمال آفریقا، شرایط بازار مسکن بسیار دشوارتر است. با درآمد ماهیانه حدود ۱۶۳ دلار و قیمت بالای املاک، خرید یک آپارتمان ۷۰ متری ممکن است بیش از ۵۸ سال زمان ببرد.

کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولتی در حوزه ساخت‌وساز، همراه با تورم بالا و کمبود زمین‌های آماده‌سازی‌شده برای مسکن شهری، این وضعیت را بحرانی‌تر کرده است.

مقایسه منطقه‌ای؛ یک جدول نگران‌کننده

در جدول زیر، مدت زمان لازم برای خرید یک آپارتمان ۷۰ متری در کشورهای بررسی‌شده آمده است.

برخی دولت‌ها با اجرای برنامه‌های توسعه مسکن یا اعطای وام‌های یارانه‌ای در تلاش برای بهبود دسترسی به خانه‌دار شدن هستند. اما واقعیت این است که برای میلیون‌ها نفر از جوانان خاورمیانه، رؤیای خانه‌دار شدن همچنان دور از دسترس باقی مانده است.