رویای بدون تعبیر ترامپ از دوستی با پوتین

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، مدت‌ها بود که به «رابطه عالی» خود با ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه، و شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، افتخار می‌کرد و معتقد بود این رابطه خوب پیروزی‌هایی برای ایالات متحده به ارمغان می‌آورد که هیچ رئیس‌جمهور دیگری نمی‌توانست به دست آورد. اما همان‌طور که در دوره اول ترامپ، با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، دیده شد ادعاهای او در همین خصوص در آن زمان دستاورد زیادی برای وی به دنبال نداشت بنابراین سرخوردگی اخیر او از پوتین و اینکه آشکارا گفت: «از پوتین ناراضی‌ام، او خیلی مودب است اما در آخر فقط کلی چرندیات تحویل من می‌دهد» نباید چندان مایه تعجب باشد.

این روابط اصلاح نشدنی است

به اعتقاد تحلیلگران، تلاش‌های بی‌سود رئیس‌جمهوری آمریکا برای کشاندن همتای روس خود به پای میز مذاکرات صلح با اوکراین در نهایت یک درس مهم را برای او در بر داشت همان درسی که همه پیشینیان قرن بیست و یکمی او نیز به آن رسیده بودند، روابط آمریکا و روسیه قابلیت بازتنظیم شدن ندارد.

بنا بر تحلیلی که سایت شبکه خبری سی‌ان‌ان منتشر کرده است، دونالد ترامپ که تا همین یکی دو هفته پیش دست از ستایش رهبر روسیه بر نمی‌داشت اکنون در نمایشی ملودرام از سیاست‌های شخصی‌سازی‌شده اش راه خود را کج کرده و به سرزنش پوتین روی آورده است.

اما آنچه در شرایط کنونی بیشترین میزان اهمیت را دارد این است که حاصل این چرخش چه خواهد بود؟

درست  است که چرخش ترامپ در قبال پوتین باعث ارسال کمک‌های نظامی بیشتری به اوکراین می‌شود و فضا را برای منتقدان پوتین در کنگره آمریکا بازتر می‌کند اما این تغییر خطراتی نیز به دنبال خواهد داشت که نخستین آن رویارویی دو شخصیت مقتدر ترامپ و پوتین به عنوان روسای جمهوری دو کشوری است که کنترل دو زرادخانه هسته‌ای برتر جهان را در دست دارند.

خطرات افزایش تنش‌های آمریکا- روسیه

یکی از خطرات بزرگ این دوره از تنش بین کاخ سفید و کرملین این است که هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که بر مبنای آن تصور شود، ترامپ می‌خواهد با پوتین وارد رویارویی شود. بویژه که بخش‌هایی از پایگاه درون حزبی ترامپ خواهان همسویی با پوتین در افول ارزش‌های فرهنگی غرب است و جناح دیگری از جمهوری‌خواهان نیز می‌خواهند از اروپا فاصله بگیرند تا منابع نظامی آمریکا را به رویارویی در حال شکل‌گیری با چین اختصاص دهند.

در این بین در رفتار پوتین نیز نشانه‌ای از اینکه بخواهد رویاروی ترامپ یا ایالات متحده قرار گیرد، دیده نمی‌شود. یعنی درست برعکس رفتاری که با اروپایی‌ها دارد و بارها در طول درگیری اوکراین شمشیر هسته‌ای خود را برای ترساندن آنها تکان داده است.

حالا نوبت پوتین است

هرچند ترامپ موضع خود در قبال روسیه را با از سر گیری کمک‌های نظامی به اوکراین نشان داده اما حرکات بعدی روسیه نیز می‌تواند بر استراتژی ترامپ تأثیر بگذارد. بنا بر این باید دید آیا پوتین با این تغییر جهت ترامپ به این مساله فکر می‌کند که بیش از حد پیش رفته و نیاز دارد تا دوباره همتای آمریکایی خود را مثلا با دادن یک «پیروزی» نمادین به او به سمت خود بکشاند؟ و اینکه آیا سرخوردگی ترامپ از پوتین رویکرد او به دیپلماسی را به‌طور کلی تغییر می‌دهد؟

همان طور که پولیتیکو نوشته است، دیپلماسی پرنوسان ترامپ با تغییرات ناگهانی در سیاست و لحن، تصمیم‌گیری‌های معکوس، تمدید مهلت‌ها و اولتیماتوم‌ها و تهدید به فروپاشی همه‌چیز شاید در معاملات املاک و مستغلات در نیویورک کارساز باشد اما در صحنه بزرگ سیاست جهانی نه!

ابزارهای ناکارآمد ترامپ

به نظر می‌رسد ترامپ فکر می‌کند می‌تواند با تهدید به راه‌اندازی جنگ اقتصادی نامحدود، پوتین را به یک توافق عادلانه ترغیب کند. او ماه ژانویه یعنی اوایل دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش هم درباره این موضوع صحبت کرد و در تروث سوشال مستقیماً خطاب به پوتین نوشت: «ما می‌توانیم این کار را به روش آسان یا سخت انجام دهیم — و روش آسان همیشه بهتر است». رئیس‌جمهور آمریکا همچنین گفت آماده است اگر رئیس‌جمهور روسیه برای پایان دادن به جنگ مذاکره نکند، تعرفه‌ها و حتی تحریم‌های بیشتری بر روسیه اعمال کند.

اما برخی تحلیلگران معتقدند پوتین به نقطه بی‌بازگشت رسیده و انگیزه کمی برای توقف جنگ دارد. بویژه که اقتصاد روسیه هرچند نشانه‌هایی از تورم بالا، کمبود نیروی کار و وابستگی بیش از حد به هزینه‌های دولتی را نشان می‌دهد اما به لطف بازارهای چین و آسیا، دور زدن گسترده تحریم‌ها از نظر اقتصادی بهتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد، جنگ را تحمل کرده است.

تغییر جهت‌های پیاپی ترامپ

باتوجه به ماهیت تاجرمآبانه ترامپ مشخص نیست، خصومت او با دوست سابقش در کرملین تا کی دوام خواهد آورد اما اوکراین امیدوار است ناامیدی ترامپ از پوتین او را به حمایت قاطع‌تر از کی‌یف سوق دهد. با این حال به نظر می‌رسد رئیس‌جمهوری آمریکا همچنان به دنبال یک توافق صلح سریع است که بتواند به‌عنوان یک پیروزی دیپلماتیک به نام خود ثبت کند.

در نقطه مقابل اما انگیزه‌های پوتین که جنگ را به‌عنوان بخشی از یک پروژه تاریخی و سیاسی برای بازسازی نفوذ روسیه می‌بیند با منطق معامله‌محور ترامپ همخوانی ندارد. بنابراین تا زمانی که نشانه‌های ملموسی از فشارهای نظامی یا اقتصادی قابل‌توجه از سوی آمریکا وجود نداشته باشد، بعید است پوتین موضع خود را تغییر دهد اما به همین نسبت هیچ بعید نیست، ترامپ یک بار دیگر موضع خود را درباره پوتین بازنگری کند و دوباره او را دوست خطاب کند.