تلخی کام بهمنشیر، کشاورزان را نگران کرده است

باز هم کام بهمنشیر تلخ شد. خشکسالی فراگیر امسال سبب شده تا آب دریا در رودخانه بهمنشیر پیشروی کند و کشاورزی خوزستان با بحران جدی در فعالیت‌های معیشتی خود مواجه شود.

کشاورزان آبادان، برای نخلستان‌هایشان نگرانند و به همین دلیل دوشنبه گذشته با فرماندار این شهرستان و استاندار خوزستان جلسه داشتند. آنها با انتقاد از افزایش بیش از حد شوری و سختی آب رودخانه بهمنشیر اعلام می‌کردند: پیشروی آب شور از سمت خلیج فارس در رودخانه‌ بهمنشیر نخلستان‌ها و مزارع کشاورزی و پرورش ماهی در این شهرستان را تهدید می‌کند.

افزایش شوری آب رودخانه بهمنشیر در فصل تولید، زمینه آسیب به نخلستان‌ها و تولید محصول کشت شده در حاشیه این رودخانه را فراهم کرده و کسب و کار کشاورزان را تهدید می‌کند.

آمارها نشان می‌دهد 14درصد تولیدات کشور در حوضه کشاورزی، 18درصد کل تولیدات زراعی کشور و نیز 40درصد نیاز شکر کشور در خوزستان تولید می‌شود. همچنین تولید 15 درصد از کل گندم کشور، 11 درصد دانه روغنی کلزا و 38 درصد از ذرت ایران در استان تولید می‌شود. 25درصد خرمای کشور هم از باغات خوزستان برداشت می‌شود. این استان پهناور 12 رودخانه دارد که تقریبا حال و روز هیچ‌کدام‌شان به دلیل کاهش بارش‌ها و عقب بودن 50درصدی بارندگی از میانگین بلند مدت، خوش نیست اما بهمنشیر معضل مضاعفی دارد.

این رودخانه وقتی آوردش به دلیل عدم تخصیص حقابه کاهش می‌یابد، با آب دریا پر می‌شود و پیشروی آب شور به بهمنشیر، زندگی کشاورزان را تهدید می‌کند. کشاورزان منطقه در نشست با استاندار خوزستان خواستار رسیدگی به وضعیت نخلستان‌ها و اقدامات پیشگیرانه برای خشکی این باغات شده‌اند.

حیات دام‌های موجود در حاشیه رودخانه وابسته به بهمنشیر است و این روزها دام‌ها به دلیل پیشروی آب دریا در رودخانه، دچار مشکل شده‌اند. برگ‌های نخلستان‌ها خشک شده و پاچوش‌های آنها از بین رفته‌اند.

پرورش دهندگان ماهی در بخش مرکزی آبادان نیز که با تسهیلات بانکی استخر پرورش ماهی ایجاد کرده‌اند، به دلیل نبود آب شیرین دچار بحران شده‌اند. شوری بیش از حد آب باعث مرگ هزاران ماهی شدها ست و در حال حاضر تمام دارایی آنها از دست رفته است.

سدهایی که بلای جان خوزستان شدند

مجموعه‌ای از عوامل، بلای امروز را بر سر رودخانه بهمنشیر آورده است. سدسازی غیراصولی در بالادست رودخانه کارون، خشکسالی، کشاورزی سنتی و ورود پساب‌های شور و آلوده به سموم از مزارع بالادست، باعث کاهش سطح آب رودخانه بهمنشیر شده است. این کاهش جریان، منجر به غلبه آب شور دریا بر آب شیرین رودخانه و افزایش شوری آب این رودخانه شده است. رسوب‌گذاری به دلیل عدم لایروبی منظم نیز عمق رودخانه را کاهش داده و مشکلات موجود در منطقه را تشدید کرده است.

وزارت نیرو برای حل مشکل پیشروی آب دریا به رودخانه بهمنشیر، سدی سلولی در پایین دست رودخانه بهمنشیر در راستای جلوگیری از نفوذ آب شور دریا به رودخانه و تأمین آب شیرین برای شرب، کشاورزی، و صنعت در مناطق آبادان و خرمشهر طراحی کرده است. این سد با ممانعت از ورود آب شور در زمان مد و تخلیه آب اضافی در زمان جزر، شوری آب رودخانه را کاهش می‌دهد و به تأمین منابع آب پایدار کمک می‌کند اما گاهی جریان آب رودخانه به حدی کم می‌شود که این سد هم پاسخگوی مشکل پیشروی آب دریا نیست.

شوری بهمنشیر به 40 هزار میکروموس رسید

برخی منابع محلی گزارش می‌دهند که شوری آب رودخانه بهمنشیر به بیش از 40,000 میکروموس بر سانتی‌متر مکعب رسیده است که این رقم نشان‌دهنده بحرانی شدید در آبادان است. این وضعیت تهدیدی جدی برای شهرهای آبادان، خرمشهر، دارخوین، مینوشهر، اروندکنار، چوئبده و شادگان ایجاد کرده و می‌تواند به یک فاجعه بی‌سابقه منجر شود.

خسرو پیرهادی، معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان آبادان، نیز بر این باور است که دستبرد به آب منطقه، زمینه وقوع شرایط فعلی را فراهم کرده است.

او به برداشت غیرقانونی آب در مسیر منتهی به بهمنشیر اشاره می‌کند و آن را یکی از عوامل افزایش شوری آب در شبه جزیره آبادان اعلام می‌کند.

برداشت آب توسط بنگاه‌های بزرگ هم یکی دیگر از مواردی است که فرماندار آبادان به‌عنوان دلیل بروز بحران در منطقه به آن اشاره می‌کند.

لزوم تدوین بسته‌های حمایتی

شور شدن آب بهمنشیر زندگی و معیشت مردم را با مخاطره مواجه کرده است به همین خاطر دولت برای پیشگیری از تبعات معیشتی این رخداد، باید هرچه سریع‌تر برنامه‌های مدون حمایتی از گروه‌های آسیب دیده را ارائه کند اما در حال حاضر اقدامات به توزیع آب با تانکر در میان کشاورزان خلاصه شده است.

سید محمدرضا موالی‌زاده، استاندار خوزستان، نیز در جریان بازدید از مسیر کارون و ارزیابی روند رهاسازی آب در این رودخانه، به هیچ برنامه حمایتی اشاره نمی‌کند.

او در جریان این بازدید، بر اهمیت حفظ کیفیت آب و مدیریت بحران آبی تأکید کرده و نسبت به فشارهای ناشی از افزایش کشت‌های پرمصرف تجاری انتقاد دارد.

موالی‌زاده معتقد است باید الگوی کشت متناسب رعایت شود و مدیریت یکپارچه منابع آبی با مشارکت همه ذینفعان برای عبور از وضعیت کنونی در دستور کار قرار گیرد.