حل مشکل ناترازی انرژی برای شرکت‌های آمریکایی کاری ندارد
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف بر این باور است که با سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی به راحتی می‌توان مشکل ناترازی انرژی در ایران را حل کرد اما این فرآیند، قطعا زمان‌بر است.
ایران با مشکل ناترازی در حوزه انرژی دست و پنجه نرم می‌کند. این معضل، حاصل افت سرمایه‌گذاری در دهه‌های گذشته است. بنابراین راهی نداریم جز آنکه سرمایه‌گذار برای مشارکت در پروژه‌های انرژی جذب کنیم. حالا که بحث مذاکرات مجدد ایران و آمریکا در مسقط مطرح است و برخی مسئولان سیاسی از ارائه بسته‌های اقتصادی در این مذاکره خبر می‌دهند، آیا می‌توان روی کمک سرمایه‌گذاران آمریکایی برای حل مشکل ناترازی انرژی در ایران حساب باز کرد؟
مکانیزم ماشه را جدی بگیریم
هاشم اورعی، استاد دانشگاه شریف، در گفت‌وگو با آوش در این رابطه بیان کرد: خیلی زود است که بتوانیم از مذاکرات مسقط انتظار یک خروجی مثبت داشته باشیم. به‌طور کلی روابط بین کشورها آن هم وقتی طرف مقابل آمریکاست، بسیار پیچیده است. خراب کردن چنین روابطی آسان و سریع است ولی درست کردنش بسیار طولانی است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در حال حاضر با توجه به مکانیزم ماشه، شرایط پیچیده‌ای داریم. ایران دو چماق بالای سرش دارد. یکی از این دو چماق مکانیزم ماشه است که به اعتقاد من از حمله آمریکا هم جدی‌تر است. مسئله احتمال حمله آمریکا در کوتاه مدت پیش روی ایران است و مکانیزم ماشه هم پشت سرش است که آن هم جدی است.
نیاز به 20 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری
استاد دانشگاه صنعتی شریف با این فرض که در مذاکرات مسقط شاهد اتفاقات خوب باشیم، رفع مشکل ناترازی انرژی در ایران به کمک آمریکا را امکان‌پذیر دانست.
او گفت: حل این مسئله برای آمریکا کاری ندارد. ماجرای 20 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است و در صورت توافق این مسیر قطعا باز می‌شود.
اورعی توضیح داد: البته ایران نیز باید سیستم مدیریتی خود را اصلاح کند. یعنی من اگر به جای مسئولان مربوطه در کشور بودم و به آمریکا برای سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی می‌کردم، قطعا تلاش می‌کردم که این کشور با بخش خصوصی داخلی به صورت جوین ونچر قرارداد ببندد.
او اضافه کرد: نحوه همکاری هم به این شکل باشد که طرف مقابل سرمایه و تجهیزات مهم را بدهد و شرکت‌های داخلی، کارهای مرتبط در ایران را انجام دهند. اگر دولت قبول کند که پایش را از بخش برق کشور بیرون بکشد، در آن صورت حتما راه برای سرمایه‌گذاری باز می‌شود و مشکلات حل خواهد شد.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: بنابراین برای ورود سرمایه‌گذاران آمریکایی به ایران باید دو شرط محقق شود. اول با آمریکا به توافق برسیم و دوم اینکه دولت بپذیرد که خودش برای برق مشکل ایجاد کرده است.
او یادآور شد: وقتی ما می‌گوییم که با آمریکا همکاری می‌کنیم، به این مفهوم نیست که دولت آمریکا سرمایه‌گذاری در ایران انجام می‌دهد بلکه دولت آمریکا به بخش خصوصی خود اجازه می‌دهد که در کشورمان سرمایه‌گذاری کند. بعد از این مرحله دیگر دولت‌ها کاری ندارند. شرکت‌های خصوصی هم بلدند چکار کنند. مدیر عامل GE (جنرال الکتریک) کنسرسیومی در ایران تشکیل می‌دهد و کار ادامه خواهد یافت.
اورعی بیان کرد: به شرط اینکه دولت آمریکا آن سنگ را از پیش پای سرمایه‌گذاران بردارد و ضمن انکه دولت ایران خودش را قاطی ماجرای سرمایه‌گذاری نکند و اجازه بدهد که بخش خصوصی دو کشور با هم کار کنند. در این صورت زودتر از چیزی که فکر می‌کنیم، کار به سرانجام می‌رسد و مشکل ناترازی انرژی حل خواهد شد.
پیش نیازهای جذب سرمایه‌گذار خارجی
این استاد دانشگاه صنعتی شریف به پرسشی درباره نبود جاذبه اقتصادی در صنعت برق ایران به دلیل وجود قیمت‌های دستوری این‌گونه پاسخ داد: وقتی بخش خصوصی دو کشور با هم صحبت کنند، بخش خصوصی ایران می‌گوید که هزینه تمام شده تولید برق کیلووات ساعتی 10 تا 15 هزار تومان است. طرف خارجی وقتی ببیند تولید برق 10 هزار تومان تمام می‌شود ولی باید هزار تومان بفروشد، معلوم است که به ایران نمی‌آید.
او افزود: در چنین شرایطی دولت هم باید یک برنامه‌ای برای حمایت بگذارد؛ البته این برنامه هم نباید یک شبه باشد. قوه مجریه باید بگوید که من قانونی به مجلس می‌برم و بحث تثبیت قیمت‌ها را عوض می‌کنم. با تصویب این قانون اعلام می‌شود که تا اطلاع ثانوی قیمت برق باید هر سال 20 درصد بالاتر از نرخ رسمی تورم بالا برود. به این ترتیب ظرف پنج سال قیمت برق واقعی می‌شود و دولت هم مادامی که برق به قیمت واقعی روز نرسیده است، باید یارانه بدهد.
اورعی گفت: به این ترتیب بعد از پنج سال، دیگر دولت نیازی به پرداخت یارانه ندارد و پایش را کلا از این معرکه کنار می‌کشد.
به گفته این استاد دانشگاه، در خوشبینانه‌ترین حالت اگر مذاکرات مسقط به نتیجه برسد، سریع‌ترین زمان حضور سرمایه‌گذار خارجی در ایران حداقل یک تا دو سال دیگر خواهد بود. زیرا هنوز تحریم‌های کوبا که در دهه 60 میلادی با آمریکا مسئله داشته و درگیر بحران موشکی زمان خروشچف بوده است، حل نشده است.
او اضافه کرد: البته ترامپ سرعتش زیاد است و از روی دیوانگی کارهایی را انجام می‌دهد اما بالاخره، اعتمادی از دست رفته است. شرکت‌های خارجی وقتی به ایران می‌آیند، ابتدا پول نمی‌آورند. ابتدا شرایط را بررسی می‌کنند.
اورعی بیان کرد: قطعا آنها می‌بینند که در ایران نهادها و بنیادهایی که در حوزه انرژی حضور دارند از وزارت نیرویی که باید طرف سرمایه‌گذار خارجی باشد، قوی‌تر هستند. عقب افتادگی و ناترازی ما در حوزه انرژی به این خاطر است که مردم در بخش برق سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.
او تاکید کرد: عدم سرمایه‌گذاری به خاطر نبود پول نیست بلکه به این خاطر است که مردم نمی‌آیند در برق سرمایه‌گذاری کنند؛ زیرا وزارت نیرو نه پولی دارد و نه زوری دارد.
اورعی راه حل این مشکل برای سرمایه‌گذار خارجی را چنین توصیف کرد: سرمایه‌گذار خارجی می‌تواند تضمین بانک مرکزی را بگیرد. با این شیوه، حضور سرمایه‌گذار خارجی در ایران شدنی است اما همه این مسایل به این باز می‌گردد که تفکر ما چقدر تغییر کرده است.
استاد دانشگاه صنعتی شریف بیان کرد: اگر قرار است در ایران سخنانی از سوی اشخاص مطرح شود و همه چیز به هم بریزد، آنها این چیزها را به درستی قبول نمی‌کنند. سرمایه‌گذار خارجی باید بفهمد که قدرت کجاست، دولت چقدر در امور نقش دارد، وضعیت مجلس چگونه است و ...
او تاکید کرد: اگر ما شرایط را قبول کنیم، سیستم‌مان را شفاف کنیم و نقش‌ها معلوم شود، در بهترین حالت یک تا دو سال ورود سرمایه‌گذار خارجی طول می‌کشد.
