سال سخت صنعت فولاد؛ از خاموشی گسترده تا اقتصاد دستوری

۱۴۰۳، سالی که می‌شد برای فولاد ایران سال رونق باشد، اما با دست‌های بسته وارد رقابت جهانی شد. قطع برق در تابستان، کمبود گاز در زمستان و سیاست‌های متناقض داخلی، زنجیره تولید را تحت‌فشار گذاشت. در همین گیرودار، افت قیمت‌های جهانی هم کار را برای صادرکنندگان سخت‌تر کرد.

بزرگ‌ترین کارخانه‌های فولادی کشور، در همان ماه‌های نخست سال، یکی پس از دیگری گزارش کاهش تولیدشان را منتشر کردند. در تابستان، ۷۵۰ هزار تن محصول از خط تولید یک کارخانه حذف شد، معادل ۱۶ هزار میلیارد تومان درآمدی که دود شد و رفت. در بازارهای جهانی هم که فضا رقابتی‌تر از همیشه بود، فولاد ایران با ضعف در قیمت‌گذاری و افزایش هزینه‌های تولید، سهم خود را از دست داد.

فولاد و سیاست‌های ضدتوسعه

اما مشکل فقط به محدودیت‌های انرژی ختم نمی‌شود. از رکود بازار داخلی تا مشکلات نقدینگی، همه دست‌به‌دست هم دادند تا شرکت‌های فولادی با کمترین ظرفیت فعالیت کنند. دولت هم با سیاست‌های دستوری، جلوی اصلاح قیمت‌ها را گرفت و فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرد. قیمت‌گذاری دولتی باعث شد که بسیاری از کارخانه‌ها حاشیه سودشان را از دست بدهند و چرخ صنعت فولاد به‌کندی بچرخد.

از سوی دیگر، مشکلات در رعایت استانداردهای بین‌المللی، صنعت فولاد ایران را در آستانه حذف از بازارهای جهانی قرار داده است. درحالی‌که دنیا به سمت تولید فولاد سبز و کاهش کربن حرکت می‌کند، ایران به‌دلیل مشکلات انرژی و سیاست‌های ناکارآمد، فرصت سرمایه‌گذاری در این حوزه را از دست می‌دهد. اگر این روند ادامه پیدا کند، به‌زودی محدودیت‌های زیست‌محیطی، صادرات فولاد ایران را بیش از پیش تحت‌فشار قرار خواهد داد.

راه‌حل‌های روی میز

صنعت فولاد ایران، برای عبور از این بحران، نیازمند تغییرات جدی است. کارشناسان چند راهکار کلیدی ارائه داده‌اند که می‌تواند شرایط را بهبود ببخشد. یکی از این پیشنهادات، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر است تا کارخانه‌ها کمتر به شبکه برق دولتی وابسته باشند. بسیاری از کشورها، با توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در نزدیکی کارخانه‌های فولاد، مشکل تامین انرژی را تا حد زیادی حل کرده‌اند.

دیگر راهکار مهم، حذف قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی قیمت‌ها است. اگر تولیدکنندگان بتوانند متناسب با هزینه‌های واقعی خود قیمت‌گذاری کنند، سودآوری آن‌ها افزایش یافته و سرمایه‌گذاری در این صنعت دوباره رونق خواهد گرفت. در کنار آن، تسهیل صادرات و رفع موانع تجاری نیز می‌تواند به بازگشت فولاد ایران به بازارهای جهانی کمک کند.

آینده‌ای که باید ساخت

اگرچه سال ۱۴۰۳ برای صنعت فولاد ایران سخت گذشت، اما آینده این صنعت هنوز قابل نجات است. به‌شرط آن‌که سیاست‌گذاران از آزمون‌وخطاهای بی‌نتیجه دست بردارند و اجازه دهند که این صنعت بر پایه منطق اقتصادی حرکت کند. مسیر نجات فولاد، از اصلاح سیاست‌های انرژی، قیمت‌گذاری و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید می‌گذرد. اگر این تغییرات صورت نگیرد، در سال‌های آینده، ایران از یکی از مهم‌ترین مزیت‌های صنعتی خود، یعنی فولاد، عقب خواهد افتاد و این یعنی از دست رفتن هزاران فرصت شغلی و کاهش درآمدهای ارزی کشور.