پشت پرده حوادث اخیر لیبی/ رد پای ترامپ در درگیری اخیر طرابلس؟
درگیری‌ها در لیبی طی هفته گذشته به‌حدی شدت گرفته که برخی کارشناسان احتمال می‌دهند دولت حاکم بر این کشور سرنگون شود. برخی منابع معتقدند رد پای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در این درگیری‌ها مشهود است.
هفته گذشته درگیری‌های مسلحانه در طرابلس، پایتخت لیبی، بین نیروهای «تیپ ۴۴۴ رزمی»، وابسته به دولت وحدت ملی به رهبری عبدالحمید دبیبه و نیروهای «سازمان بازدارندگی» به فرماندهی عبدالرؤوف کاره، که به‌صورت صوری از سال ۲۰۱۸ زیر نظر شورای ریاستی فعالیت می‌کند، از سر گرفته شد.
این درگیری‌ها بار دیگر صحنه هرج‌ومرج، شکاف امنیتی و سیاسی در لیبی را به صدر اخبار بازگرداند و نگرانی‌های مردمی را از لغزش پایتخت به‌سوی گردابی جدید از جنگ داخلی برانگیخت. این در حالی است که لیبی از زمان توافق ژنو در سال ۲۰۲۱ ثبات نسبی امنیتی را تجربه کرده بود.
چه اتفاقی در طرابلس رخ داد؟
درگیری‌هایی در داخل شهر طرابلس شعله‌ور شد که به کشته‌شدن تعدادی از افراد و وارد آمدن خسارت‌های مادی منجر گردید. این درگیری‌ها میان نیروهای «سازمان بازدارندگی» به فرماندهی عبدالرؤوف کاره، وابسته به شورای ریاستی، و نیروهای «تیپ ۴۴۴ رزمی»، زیرمجموعه وزارت کشور دولت وحدت ملی، پس از صدور تصمیم‌هایی از سوی دولت برای بازسازی ساختار برخی نهادهای امنیتی پایتخت و برکناری فرماندهان آن‌ها رخ داد.
این درگیری‌ها تنها یک روز پس از کشته‌شدن عبدالغنی الککلی (معروف به غنیوه)، فرمانده میدانی برجسته، در نشستی رسمی در مقر «تیپ ۴۴۴» و تسلط دولت بر تمامی پایگاه‌های امنیتی این تیپ به وقوع پیوست. الککلی چهره‌ای کلیدی بود که رهبری «سازمان حمایت از ثبات» و ریاست دستگاه امنیتی وابسته به شورای ریاستی را بر عهده داشت. برخی این اقدام را تلاش عبدالحمید دبیبه، رئیس دولت وحدت ملی، برای گسترش کنترل خود بر منطقه غربی لیبی تلقی کردند.
وزارت دفاع دولت وحدت ملی سرانجام شامگاه پنج‌شنبه موفق شد آتش‌بسی رسمی را در تمامی محورهای تنش در شهر برقرار کند. این وزارتخانه با استقرار واحدهای امنیتی بی‌طرف در نقاط تماس، از تشدید خسارت‌های جانی و مادی جلوگیری کرد.
این درگیری‌ها که به مناطق حیاتی پایتخت گسترش‌یافته بود، بار دیگر شکنندگی اوضاع امنیتی در طرابلس را به نمایش گذاشت.
یکی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز درگیری‌های اخیر در طرابلس، فشارهای بین‌المللی برای بازسازی نقشه امنیتی لیبی است. دولت عبدالحمید دبیبه تلاش می‌کند پیش از هرگونه تحول سیاسی آتی، نفوذ امنیتی در پایتخت را به نفع خود بازتوزیع کند. این اقدام در پی شایعاتی درباره طرح آمریکا برای حمایت از تشکیل نیروی نظامی یکپارچه در غرب لیبی صورت می‌گیرد.
نیروهای «سازمان بازدارندگی» از بیم از دست دادن مشروعیت، نفوذ و پایگاه‌هایی که از زمان انقلاب لیبی به دست آورده‌اند، همچنین از احتمال مواجهه با محاکمه‌های بین‌المللی به اتهام نقض حقوق بشر نگران هستند. این نگرانی به‌ویژه پس از درخواست کریم‌خان، دادستان دیوان کیفری بین‌المللی، از دادستانی دولت وحدت ملی برای تحویل اسامه نجیم، رئیس زندان معیتیقه و فرمانده دستگاه پلیس قضایی، به‌منظور محاکمه بین‌المللی تشدید شده است.
اکثریت شهروندان طرابلس به‌شدت با ازسرگیری درگیری‌ها مخالفت کرده و این نزاع را نشانه عمق بحران سیاسی و نبود نهادهای حکومتی در لیبی می‌دانند.
این بحران شکنندگی وضعیت امنیتی پایتخت را آشکار کرد و بار دیگر نشان داد که این صحنه همچنان در گرو گروه‌های مسلح است. این درگیری‌ها به تعمیق بن‌بست سیاسی، اختلال در تلاش‌های ناکام سازمان ملل برای ازسرگیری روند متوقف‌شده انتخابات و تشدید نگرانی‌ها از بازگشت سناریوی جنگ فراگیر در طرابلس منجر شده است. بر اساس گزارش هیئت سازمان ملل در لیبی، منتشرشده در ۱۰ مه ۲۰۲۵، ادامه این وضعیت می‌تواند تمام تلاش‌ها برای یافتن راه‌حل سیاسی مسالمت‌آمیز را به شکست بکشاند و کشور را به‌سوی نزاعی طولانی‌مدت سوق دهد.
رد پای ترامپ در حوادث لیبی؟
شبکه خبری «ان‌بی‌سی نیوز» آمریکا روز جمعه به نقل از پنج منبع آگاه گزارش داد دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در حال تدوین طرحی برای انتقال دائمی حداکثر یک میلیون فلسطینی ساکن نوار غزه به کشور لیبی است.
این شبکه به نقل از دو منبع مطلع و یک مقام پیشین آمریکایی افزود: این طرح با جدیت در حال بررسی است، به‌طوری که ایالات متحده مذاکراتی در این خصوص با مقامات ارشد لیبی انجام داده است.
به گفته همان سه منبع، در ازای پذیرش و اسکان مجدد فلسطینی‌ها، دولت آمریکا متعهد شده میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدود شده لیبی را که بیش از یک دهه پیش توسط واشنگتن توقیف شده، آزاد کند.
هر چند سفارت آمریکا با صدور بیانیه‌ای خبرهای منتشر شده در این زمینه را تکذیب کرد اما سفر ماه گذشته صدام حفتر، فرزند خلیفه حفتر، فرمانده نیروهای مسلح شرق لیبی به آمریکا و دیدار با مقام‌های آمریکایی حکایت از ماجرای دیگری دارد.
صدام حفتر در این سفر با مسعد پولس مشاور دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده و سفیر آمریکا در لیبی ریچارد نورلاند و تیم لیدرکینگ مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک دیدار و گفتگو کرد.
در همین زمینه وب‌سایت ایتالیایی «اینساید اوور»، نوشت: «خلیفه حفتر دیگر به اتحاد با مسکو برای تحقق اهداف خود در لیبی اکتفا نمی‌کند»، بلکه اکنون میان روسیه، ترکیه و ایالات متحده مانور می‌دهد تا توازنی در منطقه‌ای آشوب‌زده ایجاد کند.
به نظر می‌رسد که لیبی هدف بعدی کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی برای تحقق هدف‌های مشخص از جمله انتقال مردم غزه قرار گرفته و در آینده‌ای نزدیک کشور ملتهب شمال آفریقا روزهای سخت‌تری را در پیش دارد.
