۸۴۶ میلیارد لیتر صادرات آب پنهان
برای تولید یک کیلو پیاز ۲۸۰ و یک کیلو هندوانه ۲۰۰ لیتر آب مصرف میشود
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
بررسی‌ها نشان میدهد که میزان مصرف آب‌برای صادرات 10 محصول آب‌بر از ایران به کشورهای همسایه نزدیک به مصرف یک سال آب شرب در تهران یعنی 850 میلیون مترمکعب است.
آمارها نشان میدهد که هم اکنون بیش از 90 درصد آب ایران به بخش کشاورزی اختصاص می‌یابد که متأسفانه بیش از 65 درصد آن به دلیل نبود بهره‌وری و تکنولوژی‌های خاص آبیاری، تلف میشود. همچنین به ازای مصرف هزار لیتر آب، کمتر از 900 گرم محصول حاصل میشود؛ در حالی که متوسط جهانی آن بیش از 3 هزار گرم است. وقتی صحبت از صادرات محصولات کشاورزی میشود، در واقع صحبت از صادرات آب مجازی است که برای تولید این محصولات صرف شده است.
ایران به عنوان کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک، سالانه حجم قابل توجهی آب مجازی را از طریق صادرات محصولات کشاورزی از دست میدهد. به گونه‌ای که بر اساس آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، ایران یکی از ۱۰ کشور اول صادرکننده محصولات آب‌بر در دنیا محسوب میشود که محصولاتی همچون هندوانه، گوجه فرنگی، سیب زمینی، مرکبات و... را صادر می‌‌کند. در واقع در چنین صادراتی محصولات کشاورزی صادر نمی‌شوند بلکه آب کشور است که از طریق این محصولات به سایر کشورها صادر میشود. همین امر می‌‌تواند بر بحران آب موجود در کشور دامن زده و چالش‌هایی را درخصوص کاهش منابع آب زیرزمینی و فرونشست زمین ایجاد خواهد کرد.
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که هزینه آب مصرفی برای تولید یک محصول کشاورزی در ایران به صورت یارانه‌ای پرداخت میشود در حالی که صادرکنندگان به صورت دلاری درآمد دارند. بنابراین تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی هزینه واقعی انرژی را برای تولیدات خود پرداخت نمی‌کنند. درآمد قابل توجهی که فعالان صادرات محصولات باغی و صیفی‌جات به دست می‌‌آورند، موجب شده صادرات آب پنهان کمرنگ و صادرات محصولات کشاورزی مهم و باارزش باشد. اتفاقی که در رسانه‌ها به عنوان یک عملکرد خیره کننده از آن یاد میشود. در حالی که میزان ارزی که از طریق محصولات آب‌بر همچون هندوانه، گوجه فرنگی و... وارد کشور میشود، جایگزین آب از دست رفته نیست و به معنای دیگر صادرات چنین محصولاتی جز زیان بیشتر در ساختار شکننده آب ایران، آورده‌ای برای کشور و منابع آبی ندارد. زیرا بر اساس آمار اعلامی با توجه به مصرف کنونی و سرعت فعلی برداشت از آب‌های زیرزمینی برآورد میشود که تا سال ۱۴۱۰ حدود ۵۰ درصد از آب‌های زیرزمینی قابل دسترس ایران تخلیه شود. بنابراین باید برای مدیریت مصرف آب اقدامات مؤثری را در اولین فرصت در حوزه کشاورزی در نظر بگیریم. در همین راستا 12 محصول آب‌بر کشاورزی که شامل هندوانه، پرتقال، سیب، فلفل، سیب زمینی، خیار، گوجه فرنگی، طالبی و خربزه، پسته، انار و پیاز تازه میشود را مورد تحلیل و بررسی قرار دادیم تا ببینیم صادرات این محصولات در سال گذشته چقدر آب از ایران خارج کرده است؟
هندوانه
آمار گمرک از صادرات برخی محصولات آب‌بر نشان میدهد در میان 12 محصول کشاورزی آب‌بر در کشور بیشترین صادرات مربوط به هندوانه است به طوری که در 12 ماهه سال گذشته 732 میلیون و 18 هزار و 649 کیلوگرم از این محصول صادر شده که درآمد ارزی آن معادل 191 میلیون و 934 هزار و 803 دلار بوده است. برای تولید هر کیلو هندوانه 200 لیتر آب نیاز است.
گوجه فرنگی
رتبه دوم درخصوص میزان حجم صادرات چنین محصولاتی مربوط به گوجه فرنگی است که با صادرات 719 میلیون و 336 هزار و 698 کیلوگرم معادل 23 میلون و 297 هزار و 227 دلار در این رتبه قرار گرفته است.
سیب‌زمینی
یکی دیگر از محصولات کشاورزی که ایران صادرات قابل توجهی در آن دارد، مربوط به سیب‌زمینی میشود که در 12 ماهه سال گذشته 107 میلیون و 843 هزار و 469 دلار ارز به کشور وارد کرده که این میزان معادل صادرات معادل 341 میلیون و 65 هزار و 963 کیلوگرم از این محصول به سایر کشورهاست. این در حالی است که برای تولید هر کیلو سیب‌زمینی به 210 لیتر آب نیاز است.
پرتقال
همچنین پرتقال یکی از میوه‌های آب‌بر در حوزه کشاورزی محسوب میشود که در سال گذشته 336 میلیون و 303 هزار و 41 کیلو از آن را به سایر کشورها عرضه کرده‌ایم که این میزان عرضه موجب شد تا یک میلیارد و 115 میلیون و 730 هزار و 452 دلار ارز وارد کشور شود.
پیاز، سیب و فلفل
علاوه بر آن پیاز، سیب و فلفل نیز از جمله محصولات صادراتی هستند که آب‌بری بالایی در کشاورزی و تولید دارند که در 12 ماهه سال گذشته 333 میلیون و 765 هزار و 835 کیلو پیاز، 220 میلیون و 675 هزار و 517 کیلو سیب تازه و 212 میلیون و 943 هزار و 236 کیلوگرم فلفل صادر کرده‌ایم.
میزان دلار وارد شده به کشور درخصوص صادرات این سه محصول به ترتیب 166 میلیون و 425 هزار و 780 دلار برای پیاز تازه، 110 میلیون و 829 هزار و 659 دلار برای سیب تازه و 84 میلیون و 922 هزار و 670 دلار برای فلفل است. تولید هر کیلو پیاز به 280 لیتر آب نیاز دارد.
طالبی و خربزه
براساس آمار اعلامی از سوی گمرک، یکی از محصولات کشاورزی که صادرات در آن صورت می‌‌گیرد، طالبی و خربزه است که میزان صادرات این دو محصول با هم 149 میلیون و 489 هزار و 333 کیلوگرم با ارزش دلاری 52 میلیون و 398 هزار و 718 دلار می‌‌باشد. خیار، انار و پسته نیز از دیگر محصولات کشاورزی صادراتی است که در این گزارش آنها را در نظر گرفته‌ایم.
سال گذشته چقدر آب مجازی صادر شده است؟
اگر این 12 محصول کشاورزی آب‌بر (هندوانه، پرتقال، سیب، فلفل، سیب زمینی، خیار، گوجه فرنگی، طالبی و خربزه، پسته، انار و پیاز تازه) را از نظر میزان آب صادر شده به صورت پنهان در این میوه‌ها دسته‌بندی کنیم، درخواهیم یافت میزان صادرات آب پنهان این محصولات 846 میلیارد و 854 میلیون و 145 هزار و 122 لیتر بوده است که در این میان هندوانه در رتبه اول با صادرات 187 میلیارد و 396 میلیون و 774 هزار و 144 لیتر آب قرار می‌‌گیرد. در رتبه دوم پرتقال با مصرف آب 154 میلیارد و 699 میلیون و 398 هزار و 860 لیتر بیشترین آب پنهان در خود را در سال گذشته در صادرات داشته است.
بررسی‌ها نشان میدهد در میان این 12 محصول بیشترین وزن صادراتی مربوط به هندوانه (۷۳۲٫۰۱۸٫۶۴۹ کیلوگرم) و کمترین آن مربوط به پسته (۶٫۱۳۲٫۲۶۹ کیلوگرم) است. از سوی دیگر بیشترین ارزآوری را پرتقال (۱٫۱۱۵٫۷۳۰٫۴۵۲ دلار) و کمترین ارزش دلاری را انار (۱۸٫۳۱۸٫۴۰۵ دلار) به خود اختصاص داده است. همچنین هندوانه با (187.396.774.144) لیتر بیشترین آب پنهان در صادرات و پیاز تازه (13350633400) کمترین آن را به خود اختصاص داده است.
