صنایع پیشتاز بورس ۱۴۰۴

روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت:

پس از سالی پرچالش که در آن بازار سرمایه از قطار تورمی اقتصاد جا ماند و بازدهی شاخص‌‌‌ها نتوانست پاسخگوی انتظارات سرمایه‌گذاران باشد، حالا در آستانه ورود به سومین ماه سال ۱۴۰۴، نشانه‌‌‌هایی از بازگشت امید به تالار شیشه‌‌‌ای به چشم می‌‌‌خورد. شاخص کل بورس تهران تا پایان اردیبهشت ماه توانسته بازدهی ۲۰ درصدی را به ثبت برساند و شاخص هم‌‌‌وزن، به ‌‌‌عنوان آیینه‌‌‌ تمام‌‌‌نمای شرکت‌های کوچک‌تر بازار، رشد بیش از ۲۲ درصدی را تجربه کرده است. این وضعیت، در قیاس با عملکرد سال ۱۴۰۳ که شاخص هم‌‌‌وزن تنها ۷‌درصد و فرابورس با افت مواجه شده بودند، از تغییر محسوس رفتار بازار و بازگشت بخشی از سرمایه‌گذاران به ریل سهامداری حکایت دارد. با این حال، آنچه بورس ۱۴۰۴ را از دوره‌‌‌های گذشته متمایز می‌کند، تغییر ترکیب پیشتازان بازار است؛ صنایعی که روزگاری در قعر جدول بازدهی قرار داشتند، حالا در صف نخست رشد ایستاده‌‌‌اند.

از صنعت سایر معادن که در کمتر از دو ماه ۶۴‌درصد رشد کرده گرفته تا صنعت فنی و مهندسی که در سال گذشته در شمار صنایع زیان‌‌‌ده بود و اکنون در رتبه دوم ایستاده است. این جابه‌‌‌جایی‌‌‌های سریع، بار دیگر ضرورت چیدمان هوشمندانه سبد سرمایه‌گذاری را یادآور می‌شود؛ جایی که تحلیل بین‌‌‌صنعتی، بررسی متغیرهای کلان و توجه به سیگنال‌‌‌های سیاسی و ارزی، نقش پررنگ‌‌‌تری از دنبال کردن روندهای گذشته ایفا می‌کند. اکنون سوال کلیدی که پیش روی فعالان بازار است این است که آیا این رشد، تنها یک واکنش کوتاه‌‌‌مدت به تحولات اخیر است یا نشانه‌‌‌ای از آغاز یک چرخش ساختاری در بورس تهران تلقی می‌شود؟ در چنین فضایی، توجه به تفاوت بازدهی میان صنایع و رشد نامتقارن شاخص‌‌‌ها اهمیت دوچندانی می‌‌‌یابد. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که در سال‌جاری تنها ۲۵ صنعت توانسته‌‌‌اند عملکردی بهتر از شاخص کل داشته باشند، در حالی که ۱۴ صنعت همچنان عقب‌‌‌مانده‌‌‌اند و حتی یک گروه (محصولات چوبی) بازدهی منفی ثبت کرده است. این واقعیت، بیانگر شکنندگی روند فعلی و وابستگی شدید بازار به تحولات بیرونی از جمله انتظارات تورمی، تغییرات نرخ ارز، سیاست‌‌‌های ارزی دولت و سیگنال‌‌‌های سیاسی نظیر چشم‌‌‌انداز احیای روابط خارجی است. بورس در سال ۱۴۰۴ بیش از همیشه، نیازمند تحلیل‌‌‌محوری، انضباط سرمایه‌گذاری و پرهیز از هیجان‌‌‌زدگی خواهد بود.

سبزپوشی شاخص‌‌‌ها در سال‌جاری

با گذشت نزدیک به دو ماه از آغاز سال ۱۴۰۴، نماگرهای اصلی بازار سرمایه تصویری نسبتا مثبت از عملکرد کلی بورس ترسیم می‌کنند؛ تصویری که هم در شاخص کل و هم در شاخص هم‌‌‌وزن نمود یافته است. بر اساس داده‌‌‌های ثبت‌‌‌شده تا پایان معاملات روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت، شاخص کل بورس تهران توانسته بازدهی ۲۰ درصدی را به ثبت برساند. این در حالی است که شاخص هم‌‌‌وزن که عملکرد یک دست‌‌‌تری از سهام شرکت‌ها را نمایش می‌دهد، رشدی معادل 22.9درصد را تجربه کرده که این موضوع نشان‌‌‌دهنده این نکته است که نه تنها شرکت‌های بزرگ، بلکه بدنه میانی و کوچک‌تر بازار نیز در این دوره از اقبال نسبی برخوردار بوده‌‌‌اند. در سوی دیگر بازار، شاخص کل فرابورس نیز در این مدت با رشدی 15.7 درصدی همراه بوده است. با این حال، آنچه بیش از همه در بررسی عملکرد دوماهه بازار جلب توجه می‌کند، وضعیت بازدهی صنایع مختلف است؛ جایی که برخی گروه‌‌‌ها توانسته‌‌‌اند با اختلافی معنادار از شاخص کل پیشی بگیرند و عملکردی فراتر از انتظارات به نمایش بگذارند.

پیشتازان ۱۴۰۴؛ از معادن تا مهندسی

در میان صنایع فعال در بازار سرمایه، صنعت سایر معادن با ثبت بازدهی خیره‌‌‌کننده 64.1 درصدی، صدرنشین جدول بازدهی‌‌‌ها از ابتدای سال تاکنون بوده است. این صنعت که به دلیل حجم پایین معاملات در سال‌های گذشته کمتر مورد توجه فعالان قرار گرفته بود، حالا در سایه توجه تازه به دارایی‌‌‌های معدنی و ارزش جایگزینی شرکت‌ها، توانسته گوی سبقت را از سایر گروه‌‌‌ها برباید. رتبه دوم پربازده‌‌‌ترین صنایع به گروه فنی و مهندسی اختصاص یافته که با رشد 50.6درصدی مواجه بوده است.

این صنعت، که در ماه‌‌‌های اخیر از افزایش پروژه‌‌‌های زیرساختی و توجه دولت به توسعه عمرانی بهره‌‌‌مند شده، توانسته توجه فعالان بازار را به خود جلب کند. در رتبه سوم، صنعت بانک قرار دارد؛ گروهی که با بازدهی 46.9درصدی، نشان داده سیگنال‌‌‌های مثبت سیاسی و گمانه‌‌‌زنی‌‌‌ها پیرامون احیای روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا می‌تواند محرک قابل‌‌‌توجهی برای نمادهای بانکی باشد. در شرایطی که طی سال‌های اخیر صنعت بانک با چالش‌‌‌هایی همچون نرخ موثر تسهیلات، دارایی‌‌‌های غیرمولد و مطالبات معوق دست‌‌‌وپنجه نرم کرده، اکنون خوش‌بینی نسبت به رفع تحریم‌‌‌های بانکی و گشایش‌‌‌های ارزی، موجب شده تا این گروه به یکی از کانون‌‌‌های رشد بازار بدل شود.

خودرو در مسیر صعود

پس از گروه بانک، صنعت خودرو و ساخت قطعات با ثبت رشد ۴۵ درصدی، در جایگاه چهارم صنایع پربازده بازار ایستاده است. این صنعت که همواره یکی از پرحاشیه‌‌‌ترین و سیاسی‌‌‌ترین صنایع بازار سرمایه بوده، در هفته‌‌‌های اخیر با انتشار اخباری پیرامون عرضه محصولات در بورس‌کالا و همچنین زمزمه‌‌‌هایی از احتمال واگذاری یا خصوصی‌‌‌سازی مجدد برخی زیرمجموعه‌‌‌ها، مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. در کنار این عوامل، انتظارات تورمی و رشد قیمت ارز نیز موجب افزایش ارزش دارایی‌‌‌های خودروسازان در نگاه بازار شده است. همچنین خوش‌بینی‌‌‌های سیاسی که به احیای روابط خارجی ایران شکل گرفته، موجب استقبال از این صنعت شده است.

عملکرد صنایع در مقایسه با شاخص کل

تحلیل دقیق‌‌‌تر عملکرد صنایع بورسی نشان می‌دهد که از ابتدای سال‌جاری تاکنون، ۲۵ صنعت توانسته‌‌‌اند بازدهی بالاتری نسبت به شاخص کل کسب کنند. این آمار نشان‌‌‌دهنده آن است که اگرچه روند کلی بازار مثبت بوده، اما بخش عمده‌‌‌ای از رشد از سوی گروه‌‌‌های خاصی هدایت شده و بخشی از صنایع همچنان نتوانسته‌‌‌اند خود را با این موج هماهنگ کنند. در نقطه مقابل، ۱۴ صنعت عملکردی ضعیف‌‌‌تر از شاخص کل داشته‌‌‌اند؛ نکته‌‌‌ای که از اهمیت تحلیل‌‌‌های بین‌‌‌صنعتی و انتخاب هوشمندانه سبد سرمایه‌گذاری خبر می‌دهد.

دلایل اهمیت انتخاب هوشمندانه سبد سرمایه‌گذاری در سال ۱۴۰۴

همان طور که عنوان شد در شرایطی که بازار سرمایه در دو ماه نخست سال ۱۴۰۴ توانسته بازدهی مثبتی را ثبت کند و شاخص کل بورس رشدی ۲۰ درصدی را تجربه کرده است، اما بررسی دقیق‌‌‌تر عملکرد صنایع نشان می‌دهد که این رشد به شکلی یکنواخت میان همه صنایع توزیع نشده است. طبق داده‌‌‌های موجود، تنها ۲۵ صنعت توانسته‌‌‌اند عملکردی بهتر از شاخص کل داشته باشند، در حالی که ۱۴ صنعت ضعیف‌‌‌تر از آن ظاهر شده‌‌‌اند. این تفاوت چشمگیر در بازدهی صنایع، بار دیگر اهمیت چیدمان بهینه سبد سرمایه‌گذاری را یادآور می‌شود. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران خرد و کلان نیازمند آن هستند که با تحلیل دقیق وضعیت بنیادی صنایع، روندهای کلان اقتصادی، نرخ‌های جهانی، چشم‌‌‌انداز سیاسی و حتی انتظارات تورمی، ترکیبی متوازن و هدفمند از سهام صنایع مختلف را در پرتفوی خود جای دهند. 

انتخاب صرفا بر اساس رشد گذشته یک صنعت یا جو روانی بازار، در شرایط فعلی می‌تواند منجر به افزایش ریسک و کاهش بازدهی شود. سبدهای هوشمندانه، معمولا ترکیبی از صنایع با رفتارهای متفاوت در شرایط اقتصادی متغیر دارند؛ به‌‌‌طور مثال، ترکیب همزمان گروه‌‌‌هایی با محرک‌‌‌های تورمی (نظیر فلزات، پالایشی یا املاک) و صنایع با پتانسیل رشد در شرایط ثبات (مانند بانکی، مخابرات یا غذایی)، می‌تواند به کاهش نوسان و افزایش پایداری بازدهی کمک کند. در سالی که نااطمینانی‌‌‌های سیاسی و اقتصادی همچنان بخشی از واقعیت بازار هستند، موفقیت سرمایه‌گذار نه در دنباله‌‌‌روی از هیجانات، بلکه در تحلیل‌‌‌محوری و تنوع‌‌‌سازی هوشمندانه سبد دارایی‌‌‌ها خواهد بود.

تنها صنعت منفی بازار

در میان تمام گروه‌‌‌های فعال، تنها صنعت محصولات چوبی از ابتدای سال تاکنون بازدهی منفی داشته است. این صنعت با ثبت افت 4.5درصدی، در تضاد کامل با روند کلی بازار قرار گرفته و یکی از معدود بخش‌‌‌هایی بوده که در دو ماه ابتدایی سال سرمایه‌گذاران خود را با زیان مواجه کرده است. عواملی نظیر کاهش تقاضای داخلی، رکود در صنعت ساختمان و واردات محصولات جایگزین از دلایل اصلی ضعف این گروه عنوان می‌شود. داده‌‌‌های دوماهه نخست سال ۱۴۰۴ از تحرک قابل‌‌‌توجه صنایع بورسی حکایت دارد. اقبال سرمایه‌گذاران به گروه‌‌‌های خاص نظیر معادن، مهندسی، بانک و خودرو در کنار سیگنال‌‌‌های مثبت سیاسی و امید به بهبود تعاملات خارجی، نویددهنده افقی روشن‌‌‌تر برای بورس تهران در سال‌جاری است. با این حال، تداوم این روند در گروی پایداری عوامل بنیادی، کاهش ریسک‌‌‌های غیراقتصادی و حفظ نقدینگی در بازار سرمایه خواهد بود.

روایت تلخ ۱۴۰۳ و بازندگان بزرگ بازار سرمایه

سال ۱۴۰۳ برای بورس تهران، سالی دشوار و پرچالش بود؛ سالی که در آن بازار سرمایه با وجود رشد اسمی شاخص‌‌‌ها، نه ‌‌‌تنها از قافله بازارهای موازی عقب ماند، بلکه بخش زیادی از سهامداران به ‌‌‌ویژه در نمادهای کوچک‌تر، طعم واقعی زیان را چشیدند. در شرایطی که بازارهای طلا و ارز با جهش‌‌‌های قابل‌توجه همراه شدند، بورس نتوانست پا به‌‌‌ پای تورم و انتظارات حرکت کند و این موضوع سبب شد تا واژه جاماندگی به کلیدواژه تحلیل‌‌‌های بورسی در سال گذشته بدل شود.

رشد اسمی، اما عقب‌‌‌مانده از واقعیت اقتصاد

در نگاه نخست، شاید رشد 23.5 درصدی شاخص کل بورس تهران در سال ۱۴۰۳، نویددهنده بازاری مثبت و رو به جلو باشد؛ اما مقایسه این رشد با عملکرد بازارهای موازی، تصویر دقیق‌‌‌تری از آنچه واقعا بر بازار سرمایه گذشته است، ارائه می‌دهد. بر اساس آمارها، سکه امامی در سال گذشته رشد خیره‌‌‌کننده ۱۵۰ درصدی را به ثبت رساند و دلار نیز در بازار آزاد با افزایشی ۶۲ درصدی مواجه شد. این ارقام به‌‌‌خوبی نشان می‌دهد که بازدهی شاخص کل نه‌‌‌تنها هم‌‌‌تراز با سایر بازارهای دارایی نبوده، بلکه به‌‌‌طور معناداری عقب‌‌‌تر از آنها حرکت کرده است. وضعیت در نمادهای کوچک‌تر و به‌‌‌اصطلاح عدالت‌‌‌محور بازار حتی بحرانی‌‌‌تر بوده است. 

شاخص هم‌‌‌وزن که بازتاب‌‌‌دهنده عملکرد شرکت‌های بازار بدون در نظر گرفتن وزن آنهاست، در سال گذشته تنها ۷‌درصد رشد کرد. رقمی که به ‌‌‌وضوح نشان‌‌‌دهنده رکود سنگین در بسیاری از صنایع و شرکت‌های کوچک و متوسط بازار است. از سوی دیگر، شاخص کل فرابورس که عمدتا از نمادهای کوچک‌تر تشکیل شده، با افت 4.1 درصدی مواجه بوده است؛ امری که به ‌‌‌روشنی از موج ریزش و بی‌‌‌اعتمادی در عمق بازار سرمایه حکایت دارد.

تافته‌‌‌های جدا بافته

با وجود فضای ناامیدکننده کلی بازار در سال گذشته، برخی صنایع توانستند در میان انبوهی از زیان‌‌‌ها و بازدهی‌‌‌های ناچیز، عملکردی فراتر از انتظار از خود به نمایش بگذارند. در صدر این فهرست، صنعت خرده‌‌‌فروشی قرار دارد که با ثبت رشد 63.5درصدی در شاخص خود، موفق‌‌‌ترین صنعت سال ۱۴۰۳ لقب گرفت. این رشد عمدتا ناشی از افزایش قابل‌توجه درآمد شرکت‌های این گروه در بستر تورم، توسعه فروش‌های آنلاین و تغییر الگوی مصرف در بین خانوارها بود. پس از آن، صنعت سیمان با رشد 63.3درصدی جایگاه دوم را به خود اختصاص داد. افزایش تقاضای داخلی، صادرات غیرمستقیم و همچنین رشد قیمت محصولات و رقابت برای محصولات شرکت‌های سیمانی در بورس کالا، از دلایل اصلی این عملکرد مثبت به ‌‌‌شمار می‌رود. 

صنعت منسوجات نیز با بازدهی 60.8درصدی، در رتبه سوم پربازده‌‌‌ترین صنایع سال گذشته قرار گرفت؛ گروهی که به‌‌‌ واسطه جهش قیمت مواد اولیه و رشد بهای ارز، از مزیت رقابتی صادراتی بهره‌‌‌مند شد و بهبود نسبی در وضعیت درآمدی شرکت‌های آن دیده شد. با این حال، نکته نگران‌‌‌کننده آنجاست که تنها ۱۱ صنعت از مجموع کل صنایع بورس توانسته‌‌‌اند در سال ۱۴۰۳ عملکردی بهتر از شاخص کل داشته باشند. در مقابل، ۲۸ صنعت با بازدهی کمتر از شاخص کل مواجه بوده‌‌‌اند که نشان‌‌‌دهنده گستردگی رکود در سطح کلان بازار است.

شکست ۱۷ صنعت

از دیگر نکات قابل تامل در بررسی سال گذشته، زیان‌‌‌دهی ۱۷ صنعت بورسی است؛ صنایعی که نه ‌‌‌تنها از شاخص کل عقب ماندند، بلکه در عمل، سرمایه‌گذاران خود را با کاهش ارزش دارایی مواجه کردند. ضعف تقاضا، رکود تولید، رشد هزینه‌‌‌های مالی و انرژی و همچنین چشم‌‌‌انداز مبهم سیاسی از دلایل اصلی عملکرد منفی این گروه‌‌‌ها به‌‌‌شمار می‌رود. این موضوع در کنار نااطمینانی سیاستگذاری اقتصادی، موجب شده بسیاری از صنایع وارد فاز انفعال شوند.

تغییر جایگاه‌‌‌ها در سال جدید

یکی از تحولات جالب توجه، جابه‌‌‌جایی رتبه‌‌‌بندی صنایع در فاصله کوتاه بین دو سال است. به‌‌‌ عنوان نمونه، صنعت فنی و مهندسی که در سال ۱۴۰۳ در زمره صنایع زیان‌‌‌ده بازار قرار داشت، در سال‌جاری (تا 28 اردیبهشت ۱۴۰۴) به دومین صنعت پربازده بازار بدل شده است. این تغییر سریع جایگاه، به ‌‌‌روشنی نشان‌‌‌دهنده شدت تاثیر متغیرهای بیرونی نظیر بودجه‌‌‌های عمرانی، قراردادهای دولتی و چشم‌‌‌انداز رشد پروژه‌‌‌های زیرساختی بر عملکرد صنایع است. مورد جالب‌‌‌تر، صنعت سایر معادن است. این گروه که در سال گذشته سومین صنعت ضعیف بازار از نظر بازدهی بود، اکنون (در سال‌جاری) در صدر صنایع پربازده بازار قرار گرفته و از ابتدای سال تاکنون رشد بیش از ۶۴ درصدی را تجربه کرده است. به‌‌‌ نظر می‌رسد توجه بازار به ذخایر معدنی، جذابیت دارایی‌‌‌های جایگزین، رشد قیمت جهانی برخی مواد معدنی و بهبود انتظارات تورمی در این جهش قیمتی بی‌‌‌تاثیر نبوده است.

بورس در آینه اعتماد عمومی

رفتار سرمایه‌گذاران در سال ۱۴۰۳ نشان داد که اعتماد عمومی به بازار سرمایه همچنان شکننده است. خروج مستمر پول حقیقی، افت ارزش معاملات خرد و تمایل به بازارهای موازی مانند ارز و طلا، به ‌‌‌وضوح حاکی از این نکته است که بورس در جایگاه سنتی خود به ‌‌‌عنوان یکی از مقاصد اصلی سرمایه‌گذاری هنوز بازسازی نشده است. ضعف در شفافیت، تغییرات مکرر قوانین، اصرار بر نرخ‌‌‌گذاری دستوری در برخی صنایع و نبود چشم‌‌‌انداز روشن از سیاست‌‌‌های ارزی و تجاری، از جمله عواملی بوده که مانع از شکل‌‌‌گیری رونق پایدار در بورس شده است.

افق پیش‌‌‌رو و درس‌‌‌هایی از گذشته

اگرچه عملکرد بورس در سال ۱۴۰۳ ناامیدکننده بود، اما نکات قابل‌‌‌توجهی در آن نهفته است. تحرک صنایع خاص در دل بازار منفی، بازگشت برخی گروه‌‌‌ها به مدار رشد در سال جدید و تاثیر مستقیم اخبار سیاسی و اقتصادی بر جریان نقدینگی، همگی نشان‌‌‌دهنده لزوم تحلیل دقیق، چیدمان هوشمندانه سبد سرمایه‌گذاری و پرهیز از رفتارهای هیجانی است. بورس ۱۴۰۳ با تمام فراز و فرودهایش، یک پیام روشن برای فعالان بازار داشت: رشد اسمی شاخص، تضمین‌‌‌کننده سودآوری سهامداران نیست. آنچه در نهایت تعیین‌‌‌کننده خواهد بود، انتخاب دقیق صنعت، زمان‌بندی صحیح و انضباط سرمایه‌گذاری است. با ورود به سال ۱۴۰۴، در حالی که برخی صنایع در حال تجربه رشدهای چشمگیر هستند، درس‌‌‌های سال گذشته می‌تواند مسیر تصمیم‌گیری بهتری را برای سرمایه‌گذاران ترسیم کند.