محافظت از تاریخ با دستان خالی

این‌بار نوبت حافظان میراث فرهنگی بود تا هدف قاچاقچیان قرار بگیرند، قاچاقچیانی که در پی سرقت یک کتیبه قدیمی و ارزشمند مربوط به دوره ساسانیان بودند با سلاح سرد کارمند سازمان میراث فرهنگی را مجروح کردند.

آنطور که افشین ابراهیمی، معاون میراث فرهنگی استان فارس گفته است، چند روز پیش، چند قاچاقچی قصد سرقت یکی از کتیبه‌های تاریخی در حریم تخت جمشید را داشتند که با توجه به شناسایی تحرکات قبلی نسبت به سرقت و تخریب این کتیبه، نیروهای یگان حفاظت در آن منطقه کمین کرده بودند که در جریان خودداری نیروهای یگان از وقوع این سرقت و تخریب، یک نفر از نیروها  بر اثر اصابت ضربات چاقو، مجروح می‌شود.

در رابطه با این موضوع که کتیبه آسیب دیده یا نه هنوز اطلاعاتی در دست نیست .

حفاری با آرامش و حوصله

نبودن نظارت‌های کافی باعث شده تا افراد سودجو در مکان‌های باستانی به سراغ آثار مدفون شده بروند. یک سرچ ساده  در اخبار رسانه ها، فراوانی این موضوع را نشان می‌دهد.

به عنوان مثال، همین چند ماه پیش یک امامزاده در روستایی قدیمی اطراف شهرستان مرودشت هدف حفاری‌های غیرمجاز  قرار گرفت با این تصور که  گنجی در آن پنهان  است ،

  مورد عجیب دیگر حفاری سر صبر و حوصله در یکی از آرامگاه‌های هخامنشی است. به گفته کارشناسان دستیابی به این آرامگاه صخره‌ای، سخت و دشوار است. اما قاچاقچیان زمان بسیار زیادی داشته‌اند تا بتوانند این آرامگاه را حفاری کنند. در این حفاری، آسیب‌های غیرقابل جبرانی به این مکان باستانی وارد شده است، این موارد را اضافه کنید به ده ها مورد حفاری دیگر که  در خانه‌های برخی مردم محلی صورت گرفته و اشیای قدیمی و عتیقه کشف و خارج شده است.

قاچاق آثار باستانی با خیالی آسوده

دزدی، قاچاق یا تخریب آثار باستانی  در کنار مواردی که به آن اشاره شد، موضوع جدیدی نیست. سالیان زیادی است که طمع پول باعث شده تا قاچاقچیان اقدام به حفاری‌های غیر اصولی آن هم در مناطقی که ممکن است در هر متر آن چندین آثار تاریخی وجود داشته باشند، کنند. بیشتر این آثار سر از کشورهای همسایه از جمله امارات یا اروپا در می‌آورند.

سال 1402 بود که نیروهای امنیتی و اطلاعاتی کشور اعلام کردند تنها در یک هفته 3601 شی تاریخی را در فرودگاه امام کشف و ضبط کرده اند. برخی از این اشیا متعلق به 1700 سال پیش بود،. گفته می‌شود این قاچاق یکی از بزرگترین پرونده‌های قاچاق اشیا عتیقه بوده که خوشبختانه قبل از خروج از کشور کشف شد.

این اتفاق در فرودگاه امام خمینی مسبوق به سابقه است. چند سال پیش از این ماجرا هم ماموران فرودگاه  یک چمدان پر از اشیای عتیقه ممنوعه را کشف کردند و همین موضوع نشان می‌دهد که قاچاقچیان به راحتی و با اطمینان کامل می‌توانند اشیا را از طریق فرودگاه جابه‌جا کرده یا از کشور خارج کنند.

البته بعد از آن خبرهایی هم از دستگیری برخی نیروهای فرودگاه که با قاچاقچیان همکاری می‌کردند منتشر شد.

حفاظت از تاریخ بدون امکانات

محافظان میراث فرهنگی در این میان با خطرهای زیادی مواجه هستند. آنها با تهدیدهای جانی از طرف قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز روبه رو می‌شوند و گاهی از تهدید فراتر می‌رود و در درگیری‌ها جان می بازند یا مجروح می‌شوند. افرادی که مسئولیت نگهداری از تاریخ و تمدن ما را دارند.

به گفته سردار مهری، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور، مسئولیت حفاظت از بیش از ۳۰۰ موزه، بیش از ۳۰ هزار اثر ثبت ملی شده و بیش از یک‌میلیون اثر شناسایی شده در نوبت ثبت و ۲۸ اثر ثبت جهانی شده بر عهده این افراد است با این حال، آنها همواره با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند، که مهم‌ترین آنها عبارتند از مسائل مرتبط با امنیت شغلی نیروها، ساختار سازمانی یگان و ضعف پیوندهای اجتماعی نیروها با جوامع محلی است. 

فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی یک سال پیش هم در گفت‌وگویی اذعان کرده بود که حدود ۲۰ سال است در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی وسیله نقلیه خریداری نشده و در بسیاری از استان‌ها تنها یک وسیله نقلیه دارند.