اتفاقات سال ۹۹ بازهم در بورس تکرار می‌شود؟
بورس تهران با خروج ۲۴۰ میلیون دلار پس از جنگ ۱۲ روزه به شدت سقوط کرد و حالا ممکن است ماه‌ها در شوک بماند. همه نشانه‌ها حاکی از تکرار الگویی مشابه حباب سال ۹۹ بوده و این مسئله نگرانی‌ها را تشدید کرده است.
بورس تهران هفته گذشته یکی از تلخ‌ترین دوره‌های خود را تجربه کرد. خروج ۲۴۰ میلیون دلار پول حقیقی معادل ۰.۲۶ درصد ارزش کل بازار، شوکی تازه به بازاری بود که هنوز از سایه بحران‌های سنتی و مزمن خود خلاص نشده بود.
بسیاری این موج خروج پول را ناشی از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل می‌دانند. جنگی که اواخر خرداد ۱۴۰۴ شروع شد و تمام معادلات بازار را بر هم زده است. جنگی خانمان‌سوز سوز که دامن بازار سرمایه را نیز گرفته و حالا همه در پی نقد کردن سهام خود در بورس تهران هستند.
تعطیلی ۹ روزه و سقوط ۹۹ درصدی
همزمان با شروع درگیری‌ها بازار برای ۹ روز معاملاتی تعطیل شد. وقتی معاملات در ابتدای هفته گذشته دوباره آغاز شد ارزش بیش از ۹۹ درصد سهم‌های بازار با افت شدید روبه‌رو شدند.
در همان روز اول بازگشایی حدود ۳۵۰ تریلیون ریال (معادل ۴۰۷ میلیون دلار) سرمایه از بورس تهران خارج شد. ترس از بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی، سرمایه‌گذاران را وادار به فرار کرد.
اتفاقی که یادآور مرداد ۱۳۹۹ و ترکیدن حباب تاریخی بورس است. با این تفاوت که این بار عامل اصلی نه ارزش‌گذاری غیرواقعی و هجوم بی‌سابقه سرمایه‌گذاران به بازار، بلکه تهدیدات ژئوپلیتیکی و تجاوز غیرقانونی رژیم صهیونیستی به ایران بود.
بحران قدیمی، بحران جدید
مرداد ۱۳۹۹ بود که بورس تهران در اوج حباب قیمتی و تحت تأثیر هیجان شدید نوسهامداران بورسی ناگهان و به شدت سقوط کرد. بسیاری معتقدند آن بحران بیشتر ریشه در ارزش‌گذاری بیش از حد و فشار تحریم‌های آمریکا داشت.
حالا اما داستان متفاوت است، این بار سایه جنگ و خطر تحریم‌های جدید، بازار را در شوک فرو برده است. البته که هر دو بحران باعث فرار سرمایه شدند، اما منشأ آن‌ها زمین تا آسمان فرق دارد.
حالا بسیاری بر این باورند احتمال تکرار همان سناریو این بار در تابستان ۱۴۰۴ بسیار قوی است. اما سئوال اصلی اینجاست که واقعا چنین اتفاقی تا چه حد محتمل است؟ آیا بورس تهران وارد فاز سقوط بلندمدت شده است؟
شاخص‌ها چه می‌گویند؟
شاخص کل بورس در آخرین روز معاملاتی هفته قبل به سطح ۲,۷۳۱,۰۰۰ واحد رسید. این رقم نسبت به ماه قبل ۱۰.۰۲ درصد کاهش داشت، اما در مقایسه با یک سال قبل هنوز ۲۳.۱۸ درصد رشد را نشان می‌دهد.
این آمار ظاهرا امیدوارکننده است، اما عمق بحران فعلی را پنهان نمی‌کند. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای می‌دانند رشد سالانه مبتنی بر شاخص کل لزوما به معنای چشم‌انداز مثبت نیست.
فرار ادامه دارد
فرار سرمایه هنوز متوقف نشده است. به نحوی که در روز چهارشنبه ۱۱ تیر ۱۴۰۴ بیش از ۱۳.۲ تریلیون تومان (حدود ۳۰۰ میلیون دلار) از بازار خارج شد.
چنین رکوردی بی‌سابقه است و نشان می‌دهد بی‌اعتمادی در بازار به اوج خود رسیده است. در فضای پرتنش فعلی، خریدار جدی کمتر پیدا می‌شود و بیشتر فعالان ترجیح می‌دهند دارایی خود را نقد کنند.
آینده نامعلوم
آینده بورس تهران فعلا در گرو تحولات ژئوپلیتیکی منطقه است. عده‌ای معتقدند اگر تنش‌ها افزایش پیدا کند یا تحریم‌های جدیدی اعمال شود بازار شاید تا ماه‌ها در رکود و بی‌ثباتی بماند.
اما گروهی دیگر اعتقاد دارند که اگر فضا کمی آرام شود و دیپلماسی پیش برود، می‌توان به بهبود تدریجی وضعیت بازار نیز امیدوار بود.
البته حتی در سناریوی خوش‌بینانه هم بازگشت سریع به روزهای پررونق بورس تهران دور از انتظار است. بنابراین فعلا بعید به نظر می‌رسد که بازار سهام در هفته پیش‌روز شاهد تحول مثبت بزرگ و قابل توجهی باشد. مگر اینکه بسته حمایتی ۶۰ هزار میلیارد تومانی کارگشا افتاده و گره کور بازار را باز کند.
پیامدها فراتر از بورس
سقوط بورس تنها به تابلوی معاملات محدود نمی‌شود. کاهش ارزش سهام، کاهش اعتماد عمومی، فشار بر ریال، تضعیف سرمایه‌گذاری و حتی ضربه به مصرف خانوارها تنها بخشی از زنجیره آسیب‌های ناشی از سقوط بورس است.
در این میان سیاست‌گذاران با ماموریتی دشوار روبه‌رو هستند. برگرداندن اعتماد عمومی و آرام کردن بورس برای مدیران بازار و تصمیم‌سازان اقتصادی کشور مأموریتی دشوار است که در این شرایط شاید مهم‌ترین و در عین حال ضروری‌ترین امر اقتصادی کشور باشد.
