وضعیت اقتصادی کشور پس از جنگ تغییر نکرده است
یک اقتصاددان معتقد است اقتصاد ایران حتی پیش از جنگ هم در مسیر خوبی قرار نداشت و حالا با موج تازه‌ای از خروج نخبگان، تعدیل نیرو و بی‌اعتمادی عمیق‌تر شده است.
علی سعدوندی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با آوش درباره وضعیت اقتصادی کشور پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه گفت: به نظر نمی‌رسد وضعیت اقتصادی بعد از جنگ دچار تغییر جدی شده باشد. جنگی که اتفاق افتاد، ضربات بسیار جدی هم به تاسیسات نظامی ما و هم به تاسیسات هسته‌ای کشور وارد کرد.
او ادامه داد: اما در حوزه اقتصادی شرایط مانند قبل ادامه دارد. در واقع حتی اگر جنگ هم رخ نمی‌داد، ما در حال حرکت به سمت یک بحران اقتصادی جدی بودیم.
جامعه حواسش به اقتصاد نیست
سعدوندی عنوان کرد: به نظر می‌رسد جامعه هنوز متوجه نیست که در اقتصاد واقعا چه می‌گذرد. به همین دلیل حتی اگر جنگی هم اتفاق نمی‌افتاد، باز هم وضعیت اقتصادی کشور مناسب نبود و سیاست‌های اقتصادی در مسیر تعمیق بحران‌های ساختاری حرکت می‌کرد.
بنگاه‌ها محافظه‌کارتر شده‌اند
این اقتصاددان تاکید کرد: اتفاقی که بعد از جنگ رخ داده این است که بنگاه‌ها محافظه‌کارتر شده‌اند. حالا بنگاه‌هایی که باید تعطیل می‌شدند با وجود شرایط پساجنگ، سریع‌تر تعطیل می‌شوند. اما بنگاه‌های سودآور به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
فشار بر بنگاه‌ها و موج تعدیل نیرو
این استاد دانشگاه درباره تعدیل نیروی گسترده بنگاه‌های اقتصادی پس از جنگ گفت: در چند سال گذشته سیاست‌های اقتصادی به سمت کاهش حاشیه سود بنگاه‌ها حرکت کرده و این جای تاسف دارد که جنگ این وضعیت را بدتر کرده است.
او افزود: بسیاری از بنگاه‌ها حتی قبل از جنگ هم در آستانه ورشکستگی بودند و با وقوع جنگ برخی راحت‌تر تصمیم به تعدیل نیرو و حتی تعطیلی کامل گرفتند.
این تحلیلگر اقتصادی اضافه کرد: یکی از مسائل مهم سیاست‌های کلان کشور در زمینه ترغیب نخبگان به خروج از کشور است. این موضوع دو جنبه دارد؛ اول اینکه به صراحت گفته می‌شود اگر نخبگان سلیقه یا عقاید ما را قبول ندارند، می‌توانند کشور را ترک کنند.
او افزود: دومین جنبه نیز این است که محدودیت‌هایی مانند فیلترینگ که شرکت‌ها با آن مواجهند باعث شده نخبگان به تدریج و به آرامی کشور را ترک کنند.
خروج استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان
سعدوندی در ادامه با اشاره به وضعیت کسب‌وکارهای دانش‌بنیان توضیح داد: بسیاری الان نگران تعدیل نیرو هستند، اما پیش از این حتی فاجعه‌بارتر از تعدیل نیرو هم اتفاق افتاده است.
او معتقد است شرکت‌هایی که می‌توانستند اقتصاد کشور را متحول کنند، کشور را ترک کردند. استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان که می‌توانستند موتور نوآوری و رشد اقتصادی باشند به دلایل مختلف مهاجرت کردند.
سعدوندی گفت: در واقع ما در حال سقوط در یک مسیر سرازیری هستیم و اتفاقات امروز در بستر اقتصاد کشور فقط شواهدی از حرکت در این مسیر هستند.
احتیاط بیشتر و نبود سیگنال مثبت
این اقتصاددان در توضیح نقش دولت در مهار موج تعدیل نیروها گفت: مسئله اصلی این است که کسب‌وکارها به سمت احتیاط بیشتر و ریسک‌پذیری پایین‌تر حرکت کرده‌اند و هیچ سیگنال مثبتی نمی‌گیرند.
او افزود: حتی اگر دولت وعده حمایت مالی بدهد، مشخص نیست این منابع از کجا تامین می‌شود. دولتی که کسری بودجه شدید دارد، نظام بانکی‌اش دچار ورشکستگی شده و ناترازی به اوج رسیده، نمی‌تواند چنین حمایتی ارائه کند.
به باور این اقتصاددان باید به کسب‌وکارها آرامش داده شود تا به فعالیت اصلی خود برگردند.
بحرانی فراتر از جنگ
سعدوندی با اشاره به عمق مشکلات اقتصادی کشور تاکید کرد: زیرساخت‌های ما در جنگ آسیب ندیده، اما مشکل اصلی ما این است که ۵ سال متوالی نرخ تشکیل سرمایه در کشور منفی بوده است.
او می‌گوید: یعنی سرمایه‌گذاری در ایران از میزان استهلاک پایین‌تر است. این موضوع بسیار مهم‌تر از جنگ بوده، اما توجهی به آن نشده است. حالا جنگ باعث شده این وضعیت بیشتر به چشم بیاید.
نگاه اشتباه به بازار کار
این اقتصاددان در تشریح مشکل اصلی کشور گفت: مشکل اصلی ما بیکاری نیست، بلکه دقیقا برعکس است. هم مسئولان و هم برخی اقتصاددانان موقعیت‌ها را به‌درستی درک نمی‌کنند. امروز بسیاری از بنگاه‌های تولیدی به دلیل اخراج نیروی کار اتباع با مشکلات بسیار جدی مواجه شده‌اند.
این استاد دانشگاه افزود: وقتی نیروهای کار مهاجر را اخراج می‌کنید شرکت‌هایی که سودده بودند به سمت زیان‌دهی می‌روند. شرکت‌هایی هم که پیش‌تر زیان‌ده بودند به سمت ورشکستگی کامل کشیده می‌شوند.
او تاکید می‌کند: در سیاست‌گذاری اقتصادی کشور به این موضوع ابتدایی توجه نمی‌شود که نیروی کار مهاجر مکمل نیروی کار داخلی بوده و در واقع جایگزین آن نیست. این یکی از فجایع بزرگ سیاست‌گذاری اقتصادی در کشور است و قطعا تبعات سنگینی به دنبال خواهد داشت.
نیاز به تغییر رویکرد
سعدوندی راه‌حل بحران اقتصادی کشور را در تغییر طرز فکر سیاست‌گذاران دانست و تاکید کرد: طرز فکری که ناترازی را به ابرناترازی و بحران را به ابربحران تبدیل می‌کند و کشور را به جایی نمی‌رساند.
او گفت: با کمال تاسف در سیاست‌های کلان اقتصادی عملا منتظر فروپاشی کامل هستیم. این سیاست را می‌توان در بازار انرژی، ارز، نظام بانکی و سایر حوزه‌ها مشاهده کرد.
این استاد اقتصاد عنوان کرد: برای تغییر این وضعیت ابتدا باید رویکردها تغییر کند و تغییر رویکرد هم تنها از طریق تغییر افراد ممکن است. افرادی که این وضعیت را ایجاد کرده‌اند نباید در جایگاه تصمیم‌گیری باقی بمانند.
امید به منابع انسانی جوان
این اقتصاددان گفت: راهکار قطعی و جدی برای اصلاح وضعیت وجود دارد. حتی در همین شرایط بحرانی هم می‌توان برای حل این دست مشکلات امیدوار بود. ایران پتانسیل بسیار بالایی دارد و مهم‌ترین سرمایه کشور، منابع انسانی جوان و تحصیل‌کرده است.
سعدوندی در پایان اظهار کرد: باید سیاست‌هایی طراحی کنیم که این نیروی جوان و تحصیل‌کرده از کشور خارج نشود. به محض اینکه بپذیریم سلایق مختلف حق دارند در کشور خودشان خدمت و فعالیت کنند اقتصاد کشور مسیر متفاوتی را تجربه خواهد کرد.
