هند می‌گوید برق خورشیدی تولید می‌کند، مردم می‌پرسند کو؟

در طول سه دهه گذشته، هند هزاران شبکه خورشیدی کوچک در سراسر کشور، عمدتاً در روستاهای دور افتاده‌ای که هنوز به برق سنتی دسترسی ندارند، نصب کرده است. زیرساخت‌های خورشیدی غیرمتمرکز- از جمله پنل‌های روی پشت بام‌ها، پمپ‌های آب برقی و چراغ‌های خیابانی و شبکه‌های توزیع محلی- به عنوان راهی برای برق‌رسانی به فقیرترین مناطق و تقویت گذار کشور از سوخت‌های فسیلی تبلیغ شده است.

اما ثابت شده نگهداری از این سیستم‌های خورشیدی فراتر از توان دولت است و پنل‌ها و باتری‌های رها شده در همه جا دیده می‌شوند. تجربه هند، داستانی هشداردهنده برای جهانی است که به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تازد و سیستم‌های انرژی خورشیدی را با سرعت سرسام‌آوری نصب می‌کند و برنامه‌ریزی کمی برای نحوه نگهداری آنها در سال‌های آینده دارد.

آنوراگ داندا، مدیر صندوق جهانی طبیعت در هند، گفت: «ما برای یافتن راه‌حل‌ها عجله داریم. فکر نمی‌کنم به عواقب ناخواسته راه‌حل‌هایی که در حال حاضر تبلیغ می‌کنیم، فکر کنیم. ما خواستیم یک مشکل را حل کنیم ولی مشکل دیگری درست کردیم.»

طبق اطلاعات جمع‌آوری‌شده در اوایل سال جاری توسط شرکت Smart Power India، زیرمجموعه بنیاد راکفلر، و ارائه شده به واشنگتن پست، حدود ۴۰۰۰ شبکه کوچک خورشیدی در هند نصب شده است که ۳۳۰۰ مورد از آنها توسط دولت تأمین مالی و متعلق به آن هستند تنها ۵ درصد از شبکه‌های دولتی عملیاتی هستند.

ایالت شرقی بیهار با تبلیغات فراوان، اولین «دهکده خورشیدی» خود را در سال ۲۰۱۴ راه‌اندازی کرد. تا سال ۲۰۲۱، مونگابای-هند گزارش داد که نیروگاه این روستا به طویله گاو تبدیل شده است. مطالعه‌ای توسط آویرام شارما، محقق دانشگاهی در ایالت بیهار، نشان داد که تقریباً نیمی از اتصالات خورشیدی روستا ظرف دو سال از کار افتاده‌اند. طبق گزارش دیگری، توسط مونگابای-هند، اولین روستای خورشیدی در ایالت مجاور اودیشا سرنوشت مشابهی داشت.

آبیشک جین، عضو و مدیر اندیشکده هندی شورای انرژی، محیط زیست و آب، گفت: «هزینه‌های زیادی برای استقرارهایی که کار نمی‌کنند، وجود دارد. این اتلاف پول عمومی و خیریه است - عمدتاً به این دلیل که ما فناوری را به خوبی مدیریت نکردیم.» تجهیزاتی که نصب شده‌اند ترکیبی از تولید داخل و وارداتی، عمدتاً از چین، هستند.

در باربرا، دهکده‌ای دورافتاده با ۳۰۰ نفر جمعیت بومی در ایالت جارکند که توسط خطوط راه‌آهن و کانال‌های آب احاطه شده است، ردیف‌هایی از پنل‌های خورشیدی در مقابل مزارع برنج سبز روشن خودنمایی می‌کنند. درخشش آبی پنل‌ها با گذشت زمان محو شده و شیشه‌ها چندین سال است که ترک خورده‌اند. بوته‌هایی که با گل‌های صورتی و زرد شکوفا شده‌اند، در میان ویرانه‌ها در حال بازپس‌گیری جای خود هستند.

به گفته چندین ساکن محلی، این سیستم که در سال ۲۰۱۷ نصب شده بود، یک یا دو روز کار کرد و سپس متوقف شد. سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر ایالت تأیید کرده است که این شبکه از کار افتاده است. سالاسوئیس بور، پیرمردی که در نزدیکی بقایای این شبکه ایستاده به خبرنگار واشنگتن پست می گوید: «با این پنل خورشیدی بی‌فایده چه کار خواهیم کرد؟» «ما برق واقعی می‌خواهیم.» پسران جوان روستایی سیم‌ها را دوباره تنظیم کرده‌اند تا بتوان همزمان چند تلفن را شارژ کرد. پنل‌های خورشیدی هنوز انرژی تولید می‌کنند، اما باتری‌های ذخیره برق و شبکه توزیع آن دیگر کار نمی‌کنند در نتیجه می توانند باتری گوشی را شارژ کنند، اما نمی توانند برق تامین کنند.

هند تنها کشوری نیست که با چالش تعمیر و نگهداری پنل های تولید انرژی خورشیدی روبرو است. این موضوع، موضوع جدیدی هم نیست. تیمی از محققان هلندی در سال ۲۰۱۷ گزارش دادند که در نمونه‌ای از ۲۹ سیستم خورشیدی در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تنها سه سیستم به طور کامل کار می‌کردند. محققان در مقاله‌ای که توسط Conversation منتشر شد، گفتند: «دلایل ذکر شده برای شکست، همیشه به چالش‌های یکسانی اشاره دارند: فقدان تخصص تعمیر و نگهداری محلی و عدم پذیرش».

یک متخصص انرژی خورشیدی هندی که به شرط ناشناس ماندن برای به اشتراک گذاشتن گفتگوهای پشت درهای بسته صحبت می‌کرد، گفت که دولت اوگاندا به دنبال کمک بین‌المللی است زیرا ۸۰ درصد از ۱۲۰۰۰ اتصال خورشیدی محلی آن در مراکز مراقبت‌های بهداشتی از سرویس خارج شده‌اند. گزارش‌های روزنامه‌نگاری از نیجریه نیز وضعیت مشابهی را نشان می‌دهند.

داندا از صندوق جهانی می گوید: «اگر به محل‌های دفن زباله ما در مقیاس جهانی نگاه کنید، این منجر به یک ... مشکل خواهد شد. مواد سمی می‌توانند نشت کنند. و هر کجا که پنل قرار گرفته باشد، آن قطعه زمین هدر خواهد رفت.»

داندا پروژه‌های خورشیدی را در سانداربانس، یک جنگل حرا وسیع در بنگال غربی، راه‌اندازی کرده بود. این منطقه درست زمانی که انرژی خورشیدی غیرمتمرکز در دهه 1990 در حال اوج گرفتن بود میزبان این برنامه شد. او می گوید از 12 پروژه‌ای که تیمش نصب کرده بود، تنها سه پروژه در حال فعالیت هستند. مونگابای-هند دریافت که حداقل دوازده سیستم خورشیدی دیگر در سانداربانس رها شده‌اند.

داندا همچنین می گوید که مشکلات پنل های خورشیدی عموما پس از پنج سال، زمانی که باتری‌های مورد استفاده برای ذخیره انرژی تولید شده خورشیدی برای اولین بار نیاز به تعویض داشتند، ظاهر شدند باتری ها سرقت شدند و آنهایی که سر جایشان باقی ماندند به دلیل بی‌توجهی با رسیدن شبکه برق متعارف به منطقه، به هدر رفتند.

حدود 20 مایل دورتر از باربرا، مردی در روستای سماریا در حال کندن شخم از چوب بود و شکایت داشت که این شبکه کوچک فقط می‌تواند یک لامپ را روشن کند. یک درخت افتاده روی یک سیم برق متصل به نیروگاه خورشیدی قرار داشت. در بازار، یک چراغ خیابانی خورشیدی با تار عنکبوت پوشیده شده بود. در گوشه خیابان، دانشجویان زیر یک شبکه خورشیدی که در طول سال‌ها از شکل افتاده بود و چندین پنل آن گم شده بود، ناهار می‌خوردند.

حتی در رانچی، پایتخت جارکند، در بازدید اخیر مشاهده شد که پنل‌های سقفی خورشیدی در دانشگاه رانچی همگی مشکل دارند.  یکی از دانشجویان در مورد این وضعیت می گوید: « کسانی که سراغ برق خورشیدی رفتند واقعا می خواستند یک کاری انجام بدهند، اما به جای حل مشکل برای جامعه، مشکلات تازه ایجاد کردند» یک مشاور سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر هم که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد تا آزادانه در مورد شبکه‌های کوچک اظهار نظر کند می گوید: در جارکند حداقل ۹۰ درصد از بیش از ۲۰۰ شبکه کوچک ایالت از کار افتاده‌اند.

موکش پراساد، مهندس اجرایی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر جارکند که مسئول شبکه‌های کوچک است، هم این مساله را تایید می کند: «نصب یک نیروگاه آسان است. اما شکی نیست که نگهداری همچنان مشکل است. شبکه‌های کوچک رها شده تولید برق خورشیدی همه جا دیده می شوند. کمبود تکنسین‌های محلی و مشکلات در تهیه قطعات یدکی از مهم ترین موانع بر سر راه این شبکه‌ها ست» پراساد می پرسد: «روستایی‌ها چطور باید به ما اعتماد کنند؟ وقتی شبکه تولید برق خورشیدی خراب می‌شود کسی نیست که آن را تعمیر کند، چرا باید به ما اعتماد کنند؟»

این بی اعتمادی به مرور بر علاقه مردم به سرمایه گذاری در سیستم های جایگزین شبکه سراسری تولید و توزیع برق تاثیر می گذارد. دولت برای نصب و نگهداری نیروگاه های خورشیدی کوچک و بزرگ به پیمانکاران خصوصی متکی است، اما پیمانکاران اغلب خدمات سیستم‌های خورشیدی را از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمی‌دانند. به عنوان مثال، جارکند 10 درصد از قیمت قرارداد را پس از نصب نگه می‌دارد و مابقی را به صورت اقساط سالانه برای پرداخت هزینه‌های نگهداری آزاد می‌کند. اما این مبلغ ممکن است هزینه سفر به مناطق دورافتاده را پوشش ندهد، بنابراین خدمه فنی اغلب پس از نصب پنل های خورشیدی شبکه را رها می کنند و می روند.

علاوه بر این، دولت، در تلاش برای مقرون به صرفه نگه داشتن برق برای مشتریان خود، اغلب فاقد درآمد لازم برای پرداخت هزینه‌های نگهداری است. ارائه دهندگان خصوصی سابقه بهتری در نگهداری سیستم‌ها دارند اما خدمات آن ها گران تر است و مردم روستایی از پس پرداخت خدمات آنها بر نمی آیند. ویجی باسکار، مدیرعامل شرکت انرژی خورشیدی هامارا گرید، می گوید: « مساله فقط این نیست که یک دارایی را خلق کنید، بلکه کل چرخه عمر دارایی را نیز باید در نظر بگیرید. با حساب طول عمر تجهیزات پنل های خورشیدی، مدل کسب‌وکار تولید برق برای مصرف محلی اغلب سودآور نیست.»

منبع: واشنگتن پست