نیروگاه برق خورشیدی یا کارخانه زباله‌سازی؟
گاردین در مطلبی مدعی شد وعده هند برای جبران بخش عمده مشکل کمبود برق از طریق برق خورشیدی محقق نشد و نیروگاه‌های برق خورشیدی بیشتر شبیه کارخانه زباله‌سوزی است.
هند روزگاری به مزارع عظیم تولید برق خورشیدی خودش افتخار می‌کرد. ادعای آنها این بود که بدون آسیب زدن به محیط زیست و بدون هزینه کردن آنچنانی برای توسعه شبکه برق توانسته اند برق را تعداد بیشتری از شهروندان کشور برسانند. اما به زودی روشن شد که مساله پیچیده تر از کارزارهای انتخاباتی و تبلیغاتی است. با افزایش گسترش نیروگاه‌های خورشیدی در ند، ضایعات نیز افزایش پیدا کرده و قرار است تا سال ۲۰۵۰ به ۱۹ میلیون تن برسد. اما دفع زباله‌های باقی مانده از مزارع تولید برق خورشیدی، که شامل پنل های آسیب دیده و باتری های فرسوده است اغلب به دست تاجران غیررسمی می‌افتد که هنگام برچیدن پنل‌های شکسته، خطر آسیب‌دیدگی را به جان می‌خرند.
زیر آفتاب سوزان، دریایی از پنل‌های خورشیدی در چشم‌انداز نیمه‌خشک می‌درخشد. پاواگادا، در ۱۰۰ مایلی شمال بنگالورو در جنوب هند، سومین نیروگاه خورشیدی بزرگ جهان است که ۲۵ میلیون پنل در زمینی به مساحت ۵۰ کیلومتر مربع دارد و ظرفیت تولید ۲۰۵۰ مگاوات انرژی برق خورشیدی را اعلام کرده است.
هند ۱۱ پارک خورشیدی عظیم مشابه این دارد و قصد دارد تا سال ۲۰۲۶، ۳۹ پارک خورشیدی دیگر را در ۱۲ ایالت نصب کند. با این حال، این رونق برق خورشیدی یک جنبه منفی هم دارد: زباله‌هایی که از پنل‌های ساخته شده از شیشه، آلومینیوم، سیلیکون، عناصر کمیاب خاکی و همچنین اینورترهای برق و سیم‌کشی، تولید می‌کند.
عاطف میرزا، مدیر Fusion Sprint Recycler، پیمانکار زباله‌های مزرعه خورشیدی در اوتار پرادش، می‌گوید: «در حالی که تولیدکنندگان پنل های خورشیدی می گویند این پنل ها تا سی سال عمر می کنند تجربه به ما نشان داده است که عمر آنها بسیار محدود تر از این حرف ها ست. » پنل‌ها می‌توانند در حین نصب و حمل و نقل یا در اثر قرار گرفتن در معرض بادهای موسمی و طوفان‌ها بشکنند و از کار بیافتد و نیازمند جایگزین شدن هستند.
بلندپروازی‌های هند در مورد توسعه برق خورشیدی با مقدار زیادی زباله همراه است. یک مطالعه پیش‌بینی می‌کند که تولید ۲۸۰ گیگاوات انرژی خورشیدی تا سال ۲۰۳۰ بیش از 600 هزار تن زباله خورشیدی به‌بار خواهد آورد و پیش‌بینی می‌شود که این میزان تا سال ۲۰۵۰ با ۳۲ برابر افزایش در هند به بیش از ۱۹ میلیون تن برسد.
انتظار می‌رود حدود دو سوم این زباله‌ها از پنج ایالت راجستان، گجرات، کارناتاکا، تامیل نادو و آندرا پرادش، که هشت مورد از ۱۰ پارک خورشیدی بزرگ هند را در خود جای داده‌اند، بیاید. نارانیا آمارانات، مدیرکل شرکت توسعه انرژی خورشیدی کارناتاکا، که بر پارک خورشیدی پاوگادا نظارت دارد، اذعان می‌کند اگرچه مقررات اساسی در مورد مدیریت پسماند وجود دارد، اما مسئولیت تا حد زیادی بر عهده شرکت‌های خصوصی است که مالک نیروگاه‌های خورشیدی هستند.
پروتکل مدیریت زباله‌های نیروگاه‌های برق خورشیدی تصریح می‌کند زباله‌های خورشیدی حاصل از نیروگاه‌ها باید در یک بازه زمانی مشخص، معمولاً ۹۰ یا ۱۸۰ روز، به پیمانکاران زباله‌های الکترونیکی که توسط هیئت مرکزی کنترل آلودگی (CPCB) مجاز شده‌اند، منتقل شوند. با این حال، چالش‌های عملی و اقتصادی فراوانی وجود دارد. مدیران سایت در پاوگادا خاطرنشان می‌کنند که انتخاب پیمانکاران متمرکز است و یک شرکت، لجستیک نیروگاه‌ها را در سراسر هند مدیریت می‌کند.
سرینیواس ودولا از EPragathi، یک شرکت بازیافت زباله‌های الکترونیکی مستقر در بنگلور، می‌گوید: «بیشتر نیروگاه‌های خورشیدی در مناطق دورافتاده واقع شده‌اند، بنابراین لجستیک و حمل و نقل زباله های آنها گران است و پس از برچیدن، تقریباً هیچ پولی از هر قطعه جداگانه به دست نمی‌آید. به علاوه، شیشه خورشیدی هیچ ارزشی ندارد.»
میرزا، که پیمانکار رسمی نیروگاه‌های Ayana Renewable Power در سراسر پارک‌های خورشیدی هند، از جمله در پاوگادا، است، می‌گوید که قطعات برچیده شده را به بازرگانان می‌فروشد، اما اذعان می‌کند: «ما نمی‌دانیم که آنها با آن چه می‌کنند.»
از آنجا که پیمانکاران مجاز زباله‌های الکترونیکی اغلب تمایلی به مدیریت زباله‌ها مطابق با پروتکل CPCB ندارند، شبکه‌ای از اپراتورهای غیررسمی - که پنل‌ها را جدا، جمع‌آوری، حمل و بازیافت می‌کنند - برای پر کردن این خلا وارد عمل شده‌اند.
طیب و خانواده‌اش در انتهای این زنجیره مدیریت زباله کار می‌کنند. در یک اتاق کم‌نور و با تهویه نامناسب در بنگلور، این جوان ۲۰ ساله و خواهر و برادرهای کوچکترش روزهای خود را صرف جدا کردن پنل‌های شکسته برای یافتن فلزات ارزشمند و سایر مواد می‌کنند.
طیب می‌گوید: «من قاب فلزی را جدا می‌کنم، شیشه‌ها را جدا می‌کنم و فلزات مختلفی را که می‌توان جداگانه فروخت، جدا می‌کنم.» هیچ تجهیزات ایمنی برای جلوگیری از بریدگی شیشه و فلزات تیز در نظر گرفته نشده است. او در یک کارگاه مخفی در گوریپالیا، درست در خارج از بنگلور، با دست خالی و بدون هیچ نوع تجهیزات حفاظتی و بهداشتی کار می کند. دوست و خواهر و برادرانش هر جا که بتوانند به او کمک می‌کنند.
عمران، دوست طیب، با استفاده از یک سه چرخه در انبارها گشت می‌زند و حدود ۵۰ پنل خورشیدی در هفته جمع‌آوری می‌کند که در نهایت به کارگاه بازیافت طیب سرازیر می شود. داستان طیب تنها یکی از داستان‌های بسیار در بخش غیررسمی زباله‌های خورشیدی است، جایی که کارگران راه‌هایی برای استخراج ارزش از بخش انرژی تجدیدپذیرِ کم‌نظارت اما رو به رشد پیدا می‌کنند.
حسین از خانواده‌ای از فروشندگان زباله‌های الکترونیکی در لوازم خانگی، کامپیوتر و تلویزیون است، اما برای خود جایگاهی در مدیریت زباله‌های خورشیدی ایجاد کرده است. او کارخانه‌ای را در حومه بنگلور اداره می‌کند که به صورت آنلاین کارخانه بازیافت پنل های خورشیدی توصیف می‌شود. حسین می‌گوید: «تعداد کمی [از افراد] واقعاً بازیافت پنل های خورشیدی را به آن صورتی که از آنها خواسته می شود انجام می دهند. بیشتر کسانی که ادعا می کنند در این صنعت فعال هستند تنها قراردادهای بازیافت می بنند و بعد اغلب زباله‌های خود را به ما تحویل می‌دهند.»
حسین با وجود نداشتن مجوز، زباله‌های خورشیدی را از کارخانه‌های سراسر کشور جمع‌آوری می‌کند. او می‌گوید: «گاهی اوقات آنها [مدیران کارخانه] هیچ مدرکی نمی‌خواهند.» حسین بیش از ۵۰ کارگر دارد که پنل‌ها را برای فروش قطعات جداگانه به بازرگانان، از هم جدا می‌کنند. او اضافه می‌کند: «نقره برای ما بیشترین ارزش را دارد.»
قوانین مدیریت پسماندهای الکترونیکی هند ۲۰۲۲ که از آوریل گذشته لازم‌الاجرا شد، تولیدکنندگان پنل خورشیدی را ملزم می‌کند تا با ترتیب دادن جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و از هم جدا کردن، و همچنین ایجاد امکانات بازیافت، بر بازگشت پسماندهای محصولات خود نظارت داشته باشند. طبق دستورالعمل‌های CPCB، آنها همچنین باید تا سال ۲۰۳۵، پسماندهای پنل و سلول را ذخیره کنند.
زباله‌های خورشیدی برای اولین بار در قوانین زباله‌های الکترونیکی سال ۲۰۲۲ گنجانده شده است، اما رودرش مورتی، مسئول محیط زیست هیئت کنترل آلودگی ایالت کارناتاکا، اذعان می‌کند: «هنوز کارهای زیادی باید انجام شود.» او با اشاره به تعطیلی ناگهانی یک شرکت بازیافت زباله‌های خورشیدی در تامیل نادو در سال ۲۰۲۱ به دلیل رکود اقتصادی در طول همه‌گیری، می‌گوید: «اقتصاد پایدار همچنان یک نگرانی اساسی است.» مورتی از رونق بخش غیررسمی زباله‌های خورشیدی تعجب نمی‌کند و ادعا می‌کند که فروشندگان زباله‌های الکترونیکی اغلب «حتی زباله‌های الکترونیکی را به درستی مدیریت نمی‌کنند، چه برسد به زباله‌های خورشیدی».
سرینیواس می‌گوید: «سیاست دولت در مورد زباله‌های خورشیدی این است: وقتی به آن می‌رسیم، از آن عبور کنیم.» برای افرادی مانند طیب، عمران و حسین، فرصت امرار معاش بر خطر آسیب‌دیدگی ارجحیت دارد. طیب می‌گوید: «ما به آن عادت کرده‌ایم.» اما این مسئله که زباله های تولید شده درنیروگاه های تولید برق هسته ای عملا با چرخه مصرف بر نمی گردند همچنان به قوت خودش باقی است.
منبع: گاردین
