تحول پوسترهای سینمایی در ایران از خطاطی تا طراحی مدرن

تحول پوسترهای سینمایی در ایران: از خطاطی تا طراحی مدرن

سینما از دیرباز تاکنون یکی از مهم‌ترین جلوه‌های هنری و فرهنگی بوده که برای جذب مخاطب از ابزارهای مختلفی بهره گرفته است. در این میان، پوستر فیلم نقش پررنگی در جلب توجه بینندگان ایفا کرده است. بسیاری از افراد بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای درباره یک فیلم، صرفاً به دلیل جذابیت پوستر، به تماشای آن ترغیب می‌شوند. در سال‌های گذشته که خبری از تبلیغات دیجیتال نبود، طراحی پوسترهای گویا، همراه با رنگ‌های چشم‌نواز و فونت‌های خاص، مهم‌ترین شیوه برای معرفی فیلم‌ها به شمار می‌رفت. اما این هنر در ایران چه مسیری را طی کرده و نخستین پوسترهای سینمایی چه ویژگی‌هایی داشته‌است؟

آغاز پوسترهای سینمایی در ایران

نخستین پوسترهای فیلم در ایران به دوره‌ای بازمی‌گردد که هنوز استفاده از تصویر در آن‌ها رایج نبود. این پوسترها بیشتر بر پایه خطاطی و هنرهای نگارشی طراحی می‌شدند و واژه‌ها با آرایش‌های زیبا و خط خوش زینت می‌یافتند. مهاجری ارمنی که از سرزمین خود به ایران آمده بود، اولین پوستر سینمایی را در کشور طراحی کرد.

با نمایش نخستین فیلم سینمای ایران، آبی و رابی در سال ۱۳۰۹، طراحی پوستر نیز دگرگون شد. پوستر این فیلم، برخلاف نمونه‌های پیشین، تنها شامل تصویر بازیگران بود و طراحی بسیار ساده‌ای داشت. در همین دوران، پوسترهایی که برای فیلم‌های خارجی چاپ می‌شد، اغلب با مرکب مشکی و روی کاغذهایی در رنگ‌های زرد اخرایی، قرمز گلی و آبی ترکی منتشر می‌شدند.​

نخستین طراحان پوستر در ایران

پس از فیلم آبی و رابی، اثر دیگری به نام دختر لر در سال ۱۳۱۲ در بمبئی هند ساخته شد. برای طراحی پوستر این فیلم از هنرمند کمپانی امپریال فیلم بمبئی، چاندا وارکر، کمک گرفته شد. این پوستر که در ابعاد ۸۸×۶۴ سانتی‌متر طراحی شده، نخستین پوستر رنگی تاریخ گرافیک ایران به شمار می‌آید.

چاندا وارکر در سال‌های ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ نیز پوستر فیلم‌های شیرین و فرهاد را طراحی کرد. در این آثار، استفاده از تصویر به شکلی هنرمندانه‌تر انجام شد و ارتباط میان عکس‌ها و نوشته‌ها بهبود یافت. او در پوستر فیلم شیرین و فرهاد با تقویت پس‌زمینه و هماهنگی بهتر میان عناصر بصری، کیفیت طراحی را ارتقا داد.

تحولات پوستر در دهه‌های مختلف

با گذشت زمان، طراحی پوسترهای سینمایی در ایران دچار تغییرات گسترده‌ای شد:

دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰: در این دوران، نقاشی دست‌ساز مهم‌ترین عنصر پوسترهای سینمایی بود و چهره بازیگران در مرکز توجه قرار داشت.

دهه ۱۳۸۰: طراحی‌های گرافیکی مدرن‌تر و استفاده از تایپوگرافی خاص در پوسترها رواج یافت.

دهه ۱۳۹۰ و ۱۴۰۰: سبک مینیمالیستی، الهام از طراحی‌های بین‌المللی و ترکیب دیجیتال و عکاسی، جایگزین شیوه‌های پیشین شد.

ویژگی‌های یک پوستر سینمایی تأثیرگذار

پوستر یک فیلم باید در وهله نخست، اطلاعاتی جامع اما مختصر را به مخاطب منتقل کند. از سوی دیگر، طراحی آن باید به گونه‌ای باشد که حتی از فاصله دور، توجه را به خود جلب کند. استفاده از رنگ‌های مناسب، ترکیب‌بندی قوی و نمایش صحنه‌ای تأثیرگذار از فیلم، از دیگر ویژگی‌های ضروری یک پوستر موفق به شمار می‌آید. در گذشته، نام بازیگران با فونتی درشت و معمولاً سیاه‌رنگ در پوسترها درج می‌شد تا بر جذابیت آن بیفزاید.

تاریخ پوسترهای سینمایی در ایران، پیوندی عمیق با تاریخ سینمای این سرزمین دارد. از نخستین نمونه‌های خطاطی‌شده تا پوسترهای مدرن امروزی، این هنر مسیر طولانی‌ای را طی کرده است. در ابتدا، پوسترها بیشتر متکی بر نوشتار بودند، اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنیک‌های گرافیکی، استفاده از تصاویر، رنگ‌ها و طراحی‌های خلاقانه، هویت بصری جدیدی به آن‌ها بخشید. امروزه، با گسترش تبلیغات دیجیتال، نقش پوسترهای سینمایی کمی تغییر کرده، اما همچنان در جلب مخاطب و معرفی فیلم‌ها نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.