تغییر معادلات بازار مسکن در پساجنگ
قیمت ملک تحت تأثیر گزاره‌های سیاسی و اقتصادی مسیر جدیدی را طی می‌کند
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
مهم‌ترین ویژگی بازار مسکن حداقل در یک سال اخیر رکود حاکم بر بازار بود، اما در 12 روز جنگ تحمیلی و پس از آن، بازار مسکن، شاهد تحولات جدیدی است که به اعتقاد فعالان حوزه مسکن، در آینده بازتاب آن در بخش مسکن نمود پیدا می‌کند. ریزش قیمت مهم‌ترین مشخصه روزهای اخیر در بازار مسکن است اما با وجود این ریزش معاملات قفل است یعنی خریداری در بازار نیست.
خروج اتباع از کشور و خالی شدن بسیاری از واحدها دومین تحول بازار مسکن است که به‌سرعت اتفاق افتاده است، امتناع از اجاره واحدهایی که مالکان به قصد سرمایه‌گذاری در شهرهای اطراف تهران، شمال کشور یا نقاط دیگر خریداری کرده‌اند نیز تحول جدیدی در بازار مسکن رقم زده است.
هر کدام از این گزاره‌ها، سمت و سوی مسکن را در آینده نزدیک و دور و همچنین رفتار بازیگران در این بازار را تعیین می‌کند.
کاهش قیمت
آمار رسمی نرخ تورم مسکن و اجاره بها در خرداد ماه ثبات بازار را نشان می‌دهد و تورم خردادماه نسبت به ماه قبل تغییری ندارد و تورم اجاره و مسکن همانند اردیبهشت در حدود 2 درصد است، اما آمار غیررسمی که از بررسی فایل‌ها در پلتفرم‌ها و همچنین قیمت در فایل‌هایی که مشاوران املاک ارائه می‌دهند، ریزش قیمت را نشان می‌دهد. اگرچه با وجود تخفیف بالا، خریداری در بازار نیست. رکود بازار مسکن موضوع جدیدی نیست و در یکی دو سال اخیر رکود بر بازار حاکم بوده است اما بعد از جنگ، باید منتظر رکود عمیق‌تر بازار باشیم و شواهد آن در بازار دیده می‌شود. تجربه کشور ما بعد از جنگ تحمیلی 8 ساله و سایر کشورها نیز رکود بازار مسکن در زمان جنگ و بعد از آن را گزارش می‌دهد.
بسیاری از متقاضیان مسکن در شهر تهران، نسبت به خرید، اجاره و حتی تمدید اجاره مردد هستند. مهم‌ترین تردید آنان ادامه سکونت در تهران یا مهاجرت معکوس به زادگاهشان است. نااطمینانی از ادامه جنگ، ناامنی شغلی یا از دست دادن شغل و تردید نسبت به کسب درآمد در ماه‌های پیش رو، بر تصمیم برخی متقاضیان در بازار مسکن اثر گذاشته است. از سوی دیگر به گفته مسئول یکی از پلتفرم‌های آگهی، در 3 هفته اخیر میزان فایل ارائه شده نسبت به قبل به‌شدت کاهش یافته است. این موضوع بخصوص در تمدید قرارداد اجاره در برخی شهرهای اطراف تهران، شهرهای شمال کشور و در دیگر مناطق دیده می‌شود. مشاوران املاک می‌گویند برخی مالکان که به قصد سرمایه‌گذاری اقدام به خرید و اجاره ملک در این مناطق کرده بودند اکنون قصد دارند واحد را خالی نگه دارند تا بتوانند در موقع اضطراری در آن ساکن شوند.
نقدشوندگی بازار
علت کاهش معاملات
با توجه به فاصله بین بهای تمام شده و قیمت بازار، مسکن در ایران ارزندگی و نقدشوندگی کمتری دارد؛ به همین دلیل بازدهی مسکن نسبت به تورم منفی است. اما در مقابل بازدهی بازارهای موازی مانند طلا و ارز از مسکن پیشی گرفته است. شروع جنگ و شرایط پس از آن، این شرایط را تشدید می‌کند؛ ریسک ورود سرمایه به بازار مسکن بسیار بالا رفته است در عوض در بازارهای موازی شاهد شدت معاملات هستیم. بنابراین در حال حاضر نه تقاضای سرمایه‌ای و نه تقاضای مصرفی در بازار مسکن وجود ندارد.کارشناسان بخش مسکن می‌گویند تقاضای سرمایه‌ای با توجه به نقدشوندگی پایین مسکن خیلی کم شده و همین موضوع علت کاهش عرضه فایل است. اما از طرف دیگر برخی مالکان نیاز به نقدینگی ضروری یا قصد جابه‌جایی محل سکونت فعلی را دارند ولی به‌خاطر قیمت‌گذاری نادرست در سال‌های گذشته و شرایط کنونی، تقاضای مصرفی نزدیک به صفر است به این ترتیب تمامی ذی نفعان در بازار مسکن متضرر شده‌اند.
خروج اتباع؛ خالی شدن خانه‌ها
خروج اتباع از کشور که در این روزها به‌سرعت در حال انجام است، تحولی است که فعالان بازار مسکن از آن به عنوان یک نقطه مثبت یاد می‌کنند. بر اساس این گزارش حدود 8 میلیون اتباع در کشور ساکن هستند به همین دلیل بیشتر واحدهای حمایتی که در دهه گذشته ساخته شده در اختیار اتباع قرار گرفته و عملاً اقشار آسیب‌پذیر از دریافت آن محروم مانده‌اند. خروج اتباع از کشور، عرضه واحدها را به بازار افزایش می‌دهد. با توجه به اینکه محل سکونت اتباع بیشتر در حاشیه شهرها بود رقابت سختی برای متقاضیان مسکن در این مناطق برای مسکن اجاره‌ای یا صاحب خانه شدن ایجاد شد. با وجود ساخت و عرضه واحدهای حمایتی اما به‌خاطر فشار تقاضا بویژه با شدت گرفتن حضور اتباع، قیمت مسکن و اجاره بها کاهشی نشد و از این بابت فشار مضاعفی بر اقشار ضعیف وارد شد و حتی بدمسکنی نیز رشد کرد. داود بیگی‌نژاد، نایب رئیس اول اتحادیه مشاوران املاک در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اقامت اتباع در کشور گفت: «اطلاعات کافی برای رصد اقامت اتباع در کشور وجود ندارد البته قرارداد اجاره یا فروش به اتباع غیر مجاز، غیرقانونی است اما با فعالیت مشاوران املاکی که مجوز رسمی ندارند، این قراردادها ثبت شده است.»
چشم‌انداز بازار
بیگی‌نژاد همچنین با اشاره به شرایط پیش آمده برای بازار مسکن پس از جنگ، گفت: «به‌خاطر جنگ 12 روزه، بازار مسکن روال طبیعی خود را از دست داد اما به نظر می‌رسد دوباره در حال احیای خود است. البته فروش مسکن با قیمت پایین‌تر از قبل در این شرایط غیرعادی نیست اگرچه نمی‌توان گفت این شرایط پایدار است. معمولاً افرادی که نیاز به نقدینگی دارند یا از قبل برنامه‌ای برای فروش ملک و جابه‌جایی داشته‌اند، در حال حاضر ناچارند قیمت را تعدیل کنند تا زودتر به نقدینگی مورد نیاز برسند.»
وی افزود: «بازار تحت تأثیر شرایط جنگی و پیامدهای پس از آن است، در این شرایط بسیاری از فروشندگان یا خریداران دست نگه می‌دارند تا وضعیت عادی شود. در بازار شاهد هستیم که با وجود قیمت‌های پایین‌تر برای فروش، اما خریداران نیز ریسک نمی‌کنند. شرایط کلی حاکم بر بازار راکد است ولی به هر حال معاملاتی هم انجام می‌شود.»
آنطور که کارشناسان مسکن ارزیابی می‌کنند نمی‌توان اکنون و به‌سرعت تحلیلی واضح از شرایط بازار مسکن در آینده ارائه کرد. چون بازار کاملاً تحت تأثیر مسائل روز و شرایط ویژه‌ای که در آن هستیم قرار گرفته است. اما تجربیات گذشته و روند بازار طی دهه‌های مختلف مشخص کرده است که با بازگشت پایداری به بازارهای موازی، بازار مسکن نیز واکنش تدریجی نشان خواهد داد و تصمیم گیری‌ها در بازار تابع عوامل مربوط به بازار خواهد بود.
در بخش مسکن علاوه بر بازار، مسأله دیگر اجرای برنامه‌های ساخت و ساز است که توسط دولت پیگیری می‌شود، به گفته مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن «در شرایطی که دشمنان ملت ایران حملات نظامی را علیه برخی مناطق کشور ترتیب دادند، هیچ یک از طرح‌های ملی زمین و مسکن متوقف نشد و فعالیت‌های اجرایی در سراسر کشور ادامه دارد.» بنابراین برنامه‌های حمایتی مسکن طبق سیاست‌های طراحی شده، به پیش می‌رود و جریان ساخت و ساز ادامه دارد.
