نیاز کشور به «اقتصاد مقاومتی»

روزنامه آرمان امروز در گزارش نوشت:

در هشتمین روز حمله اسرائیل به ایران، یکی از مهم ترین مسائل داخلی وضعیت اقتصادی و تاثیر جنگ بر آن است. تاثیر نبرد منطقه ای بر اقتصاد جهان نیز یکی از مسائلی است که مورد توجه است. به نظر می رسد اقتصاد ایران در این شرایط بیش از پیش نیاز به اقتصاد مقاومتی دارد و استفاده از راهکارهای کارشناسان اقتصادی در این زمینه دارد.

واکنش بازارهای انرژی و نرخ جهانی نفت

افزایش قیمت نفت: در ششمین روز جنگ، نفت برنت به حدود ۷۶.۷۱ دلار رسید و نفت وست تگزاس نیز به ۷۵.۱۹ دلار صعود کرد، ناشی از نگرانی نسبت به اختلال در تنگه هرمز همچنین در روزهای ابتدایی شاهد نوسانات قابل توجه در نفت برنت (+۷٪) بودیم .

بازار جهانی نفت بدون شوک بزرگ: تحلیل‌گران بورس فایننشال تایمز می‌گویند نفت به‌خاطر تولید آمریکا و ادامه صادرات ایران، تاکنون واکنش شدیدی نداشته است .

ریسک “سناریوی بدترین”: در صورت حمله به زیرساخت‌های صادراتی ایران یا بسته‌شدن تنگه هرمز، قیمت نفت می‌تواند تا ۱۰–۱۳ درصد افزایش یابد که باعث شوک تورمی جهانی و فشار مضاعف بر اقتصاد ایران خواهد شد .

۲. تأثیر بر تورم و قدرت خرید داخلی

تورم در کالاهای اساسی: تا آوریل ۲۰۲۵ تورم غذایی حدود ۴۲٪ بوده و در برخی اقلام مثل روغن، برنج و سیب‌زمینی افزایش قیمت ۳۰–۷۰٪ گزارش شده . وقوع جنگ باعث تشدید تورم خواهد شد، خصوصاً در سوخت و حامل‌های انرژی. رکود توأم با تورم (“stagflation”): تحلیل NABE در آمریکا نشان می‌دهد افزایش نفت حدود ۱۰ دلار، تورم را ۰.۴٪ بالا برده و رشد اقتصادی را ۰.۴ واحد درصد کاهش می‌دهد . ایران به‌واسطه اقتصاد شکننده ملکف بیشتر در معرض تورم بالا با کاهش تولید است. ضعف پول داخلی: طی ۶ ماه گذشته، ارزش ریال بیش از ۵۰٪ کاهش یافته که به افزایش قیمت تمام‌شده واردات و شدت گرفتن فشار تورمی انجامیده .

۳. اختلال در تأمین سوخت و انرژی

بحران بنزین: از دسامبر ۲۰۲۴ تا ژوئن ۲۰۲۵، مصرف روزانه بنزین حدود ۷–۸٪ افزایش یافته و تولید ۱۵–۲۰ میلیون لیتر روزانه کسری داشته است. پس از آغاز حملات به زیرساخت‌های انرژی در ۱۲ ژوئن، صف‌های طولانی و کمبود گسترده بنزین ایجاد شد .

این بحران طی روزهای اوج مصرف، مانند تعطیلات، بیشتر نمایان شد و ضعف ذخیره‌سازی و توزیع سوخت بروز پیدا کرد.

۴. اختلال زنجیره تأمین کالاها و واردات/صادرات

اختلال در بندر شهید رجایی: انفجاری که این بندر را به‌عنوان قلب تجارت ایران مختل کرد، باعث متاثر شدن ۸۵–۹۰٪ حجم کانتینری کشور شد و روند واردات کالاهای اساسی و درآمدهای ارزی آسیب دید.

خطر برای خطوط کشتیرانی: بیم تأثیر تحریم یا حملات به تنگه هرمز باعث افزایش بیمه حمل‌ونقل و احتمال عبور کشتی‌ها از مسیرهای جایگزین گران‌قیمت شده است . واردات دارو و مواد اولیه: بحران ارز و تحریم‌ها باعث کمبود دارو شده و جنگ ممکن است شدت واردات را بیشتر محدود کند. تاکنون رشد قیمت ۱۰۰–۷۰۰٪ی در اغلب داروها گزارش شد .

۵. پیامد اقتصادی و اجتماعی—بیماری، فقر، بیکاری

بحران بیمه و معیشت: میانگین دستمزد کارگر سه‌نفره ماهانه حدود ۱۲۰ دلار است، در حالی که هزینه‌ی سبد معیشت ۴۰۰ دلار یا بیشتر است .

بیکاری گسترده: حدود ۵۰٪ از مردان ۲۵–۴۰ سال بیکار یا از بازار کار کناره‌گیری کرده‌اند. رژیم درمانی در بحران و کمبود داروها، فشار بر سلامت عمومی را شدیدتر می‌کند .

۶. راهکارهای حفظ ثبات اقتصادی و تأمین نیازهای اساسی

تقویت «اقتصاد مقاومتی»

دولت باید ظرفیت تولید داخلی در کالاهای استراتژیک (سوخت، دارو، غذا) را گسترش دهد و واردات را کاهش داده تا وابستگی ارزی کمتر شود .

ذخیره‌سازی پیشگیرانه

ایجاد ذخایر اضطراری برای سوخت و مواد غذایی و شروع توزیع هدفمند آن در استان‌ها و بنادر مهم، بخش مهمی از مدیریت بحران برای جلوگیری از کمبود جدی است.

تسهیل‌های صادرات برای ارزآوری

توسعه صادرات غیرنفتی، به‌ویژه محصولات پتروشیمی، برق، دانش‌بنیان، و صنایع کوچک‌متوسط در منطقه می‌تواند نرخ ارز و درآمد ارزی کشور را تثبیت کند.

تثبیت نرخ ارز و ضدتورم

دولت باید با مدیریت نرخ ارز و تزریق منابع به سامانه نیما، بازار آزاد و رسمی را همسو کند. همچنین افزایش یارانه و انتقال نقدی به دهک‌های پایین برای جبران کاهش قدرت خرید ضروری است.

حفظ دسترسی به دارو

تعامل موثر با سازمان‌های بین‌المللی برای ترخیص دارو تحت مجوز، رفع محدودیت‌های بانک مرکزی و حمایت از شرکت‌های تولیدکننده داخلی بهترین راهکار برای مهار بحران دارویی است.

پشتیبانی از حمل‌ونقل و بنادر

سرعت‌بخشی به بازسازی بندر شهید رجایی، تقویت نظارت و سربسته‌سازی کانال‌های تجاری در زنجیره واردات کالاهای اساسی مهم است. همچنین کاهش هزینه بیمه حمل‌ونقل از طریق مذاکرات با شرکت‌های بین‌المللی موثر است.

۷. جمع‌بندی

جنگ ایران و اسرائیل فشار جدی بر اقتصاد ایران وارد کرده است: افزایش قیمت نفت و انرژی، ضعف ریال، تشدید تورم مواد غذایی و دارویی، بحران بنزین، و اختلال در تجارت خارجی. این بحران می‌تواند فقر و بیکاری را تشدید کند. اما با اجرای راهکارهای اقتصاد مقاومتی، ذخیره‌سازی هوشمند، سیاست‌های تثبیت ارزی، و تأمین دارو و سوخت برای اقشار محروم، امکان عبور از این مرحله دشوار وجود دارد. بهره‌گیری از ظرفیت‌های صادرات غیرنفتی و احیای بنادر و زنجیره تامین کلید به حداقل رساندن آسیب‌هاست.

به‌منظور مدیریت ریسک، ضروری است دولت ساختار بحران را بشناسد، سناریوسازی کند، و راهبرد اجرایی برای دو تا شش ماه پیش‌رو داشته باشد تا از شوک‌های بیشتر جلوگیری شود.