روزگار« سیاه» دیو «سپید» پای دربند

«آرش کمانگیر»، اسطوره میهن پرست ایران زمین، تیر را در چله کمان گذاشت، با تمام نای و توان، زه کمان را کشید و رها کرد، تیر از فراز دشت های سبز و کوه های بلند، از بالای سرزمین های پست و مسحور کننده کویر، رودهای خروشان و دریاچه های نیلگون گذشت و گذشت تا مرزایران و توران را ترسیم کند ...

امروز 13 تیرماه است، یادبود آن روز، روزی که به فرخندگی و میمنت تیر پرتاب شده آرش، فرخنده روز جشن تیرگان است و از تیرماه 1387 خورشیدی که دماوند در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت ملی شد، به نام«روز ملی دماوند» شناخته می‌شود.

سیزدهمین روز تیرماه، روز یادآوری وظیفه همه ایرانیان درقبال دیوسپید پای دربند ، گنبد گیتی و کوهی است که با شیر سپهر بسته پیمان و با اختر سعد کرده پیوند، روزی که در کنار جشن و شادی، باید به ترمیم زخم های بلندترین قله ایران پرداخت.

زباله ها، دماوند را می کشند

آمارها نشان می دهد سالانه حدود ۱۵تا ۲۰هزار نفر کوهنورد حرفه ای و گردشگربه قله دماوند صعود می‌کنند، آماری وحشتناک که می‌تواند به ‌شدت بر فرسایش خاک، تخریب پوشش گیاهی و آلودگی محیط‌زیست منطقه تأثیر بگذارد و آن را تا مرز نابودی سوق دهد.

رئیس فدراسیون کوهنوردی کشور با بیان اینکه دماوند در حال دفن شدن زیر زباله است،‌ خواستار اقدام فوری برای نجات آن است.

رضا زارعی با انتقاد از روند فزاینده تخریب محیط‌های کوهستانی و وضعیت بحرانی کوه دماوند می گوید : این کوه اساطیری، امروز با زخم‌هایی چون تخریب مسیرها، انباشت زباله، آسیب به پوشش گیاهی و منابع آبی مواجه است.  

وی با بیان اینکه برنامه عملیاتی برای تفکیک، بازیافت و کاهش پسماند در روستاهای حاشیه کوهستان باید جدی تلقی شود، می گوید : کوهنوردان، تنها صعودگران قله‌ها نیستند، بلکه باید پیشتاز حفاظت از آن‌ها باشند،نباید بگذارند نام دماوند، این نماد ایستادگی و هویت ملی، با کوه زباله تداعی شود.

او راه‌اندازی پویش‌های منطقه‌ای برای پاک‌سازی و آموزش کوهستان در فصل‌های پرتردد کوهنوردی را یک الزام می‌داند و می گوید: بیاییم یاد بگیریم که با طبیعت نجنگیم، بلکه با آن صعود کنیم؛ نه فقط به قله برسیم، بلکه قله‌ها را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم.

معدن کاوی، دشنه ای بر قلب دماوند

معدن‌های پوکه‌های ساختمانی، معضل دیگری است که روح و جسم دماوند را آزرده و نابود کرده است، اگر چه گفته می‌شود که با پیگیری های فعالان حوزه محیط زیست، معدن کاوی و برداشت پوکه ساختمانی توسط ده ها کامیون تعطیل شده است اما اکنون به صورت غیرقانونی، روزانه با نیسان و وانت‌بارهای کوچک‌تر از این منطقه پوکه و سنگ برداشت می‌کنند و بعضا برای برداشت غیرقانونی سنگ و پوکه‌های ساختمانی راهی را از طریق جاده خاکی به‌صورت غیرمجاز ایجاد می‌کنند کاری که موریانه وار و آهسته به کوهستان آسیبی جبران ناپذیر می زند.

مدیر انجمن دیده‌بان کوهستان، با بیان اینکه برداشت سنگ ساختمانی و شن و ماسه از نقاط مختلف دماوند  به این میزان هیچ ضرورتی ندارد و باید برای آن‌ها جایگزین قرارداد می گوید: دماوند دارای پنج معدن بزرگ بود که تعطیل شدند اما با اینکه اثرات مخرب معدن‌کاوی کاهش پیدا کرده اما این معادن همچنان به عنوان یک تهدید وجود دارند.

 گروه های بزرگ کوهنوردی، کوه را لگدکوب می کنند

صعودهای دسته جمعی به دماوند نیز از جمله آسیب‌های جدی ای است که به طبیعت این منطقه وارد می شود، مدیر انجمن دیده‌بان کوهستان، با انتقاد از کوهنوردی بسیار متراکم در دماوند، این کار را تهدیدی جدی برای کوهستان‌ها می‌داند و می گوید: گاهی کوهنوردی در گروه‌های بسیار بزرگ انجام می‌شود، در تابستان‌ها بعضا تا چند هزار نفر در یک روز در دامنه‌های دماوند مستقر می‌شوند، در حالی که صعود در فصل مناسب، تعیین تعداد کوهنوردان برای صعود در هر مسیر، خودداری از افزایش مسیرهای کوهنوردی و ضرورت صعود از راه‌های پاکوب، خودداری از ایجاد راه فرعی، موظف و مکلف بودن افراد به برگرداندن زباله‌های تولید شده و چگونگی مدیریت فضولات از مواردی است که نیازمند تدوین و اعمال ضوابطی است که اکنون وجود ندارد.

وی می افزاید: در این باره دستورالعمل خاص و مشخصی نداریم و اعمال مقرراتی نیز صورت نمی‌گیرد، در حالی که باید قوانینی تدوین شود تا در هر فصل مشخص، کوهنوردان به تعداد مشخص و با رعایت قوانین مشخص شده صعود کرده و تردد در کوهستان‌ها را به حداقل برسانیم.

دام هایی که سیل می آفرینند

چرای بی‌رویه دام یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب پوشش گیاهی دماوند است، متاسفانه دامداران محلی بدون توجه به آسیب های وارده از ورود غیرمجاز دام ها به منطقه باعث فرسایش خاک، ایجاد سیل، تخریب تنوع زیستی، تغییر در چرخه آب، آلودگی آب های سطحی و تغییر در ترکیب گیاهان می شوند ، این در حالی است که با وجود تلاش های بسیار زیاد یگان حفاظت محیط‌زیست هر ساله بین ۱۰تا ۱۵هزار رأس دام به‌صورت تقریبی در این مراتع حضور دارند.

گیاهان دارویی، آنها قتل عام می شوند

  برداشت بی‌ورویه گیاهان دارویی باعث از بین رفتن گونه‌های نادری می‌شود که گاها فقط در ایران رشد می‌کنند، برداشت بی‌رویه منجر به فرسایش خاک و بروز سیلاب در پایین‌دست می‌شود و کاهش منابع گیاهان دارویی می‌تواند تأثیرات منفی بر اقتصاد محلی داشته باشد.

خیلی دور، خیلی نزدیک

اغراق نیست، دماوند دارد نابود می شود و اگر دیر بجنبیم، تبدیل به کوهی از زباله می شود یا معدن ها آنقدر قلبش را می تراشند که دیگر جانی برایش نمی ماند، دام ها با چرای بی رویه طبیعتش را نابود می کنند  و آنها که تفریحی گیاهانش را می چینند آن را تبدیل به کویری بی آب و علف می کنند، شاید امروز، آن روز خیلی دور به نظر برسد اما دریاچه ارومیه، تالاب انزلی و .... هم خیلی دور به نظر می رسیدند اما خیلی نزدیکتر از آن بود که می اندیشیدیم.