سایپا در زیان‌دهی رکوردهای اعجاب‌آوری زد

سایپا در دو سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ عملکردی مثبت و سودآور داشت. به ترتیب حدود ۰.۷ و یک‌هزار میلیارد تومان سود خالص ثبت شد. هرچند این سودها بسیار محدود بودند، اما نشان می‌داد شرکت در آن سال‌ها توانسته دست‌کم از زیان‌دهی فرار کند.

با این حال این سوددهی دوام چندانی نداشت و از سال ۱۳۹۶ سایپا وارد فاز زیان‌دهی شد. در همان سال نخست زیان عدد منفی ۱.۱ هزار میلیارد تومان به چشم می‌خورد که آغازی بر مسیر دشوار مالی این خودروساز بود.

روند نزولی، ضربه‌های پیاپی

از ۱۳۹۷ به بعد روند نزولی به‌طور کامل تثبیت شد. در سال ۱۳۹۷ زیان خالص سایپا به ۵.۶ هزار میلیارد تومان رسید. این روند در سال‌های بعد تداوم پیدا کرد و رقم‌های چشمگیری را ثبت کرد. 

در ۱۳۹۸ زیان کمی کمتر و معادل ۲.۵ هزار میلیارد تومان بود. احتمالا فروش دارایی‌ها یا سیاست‌های حمایتی دولت اثر موقت داشت. اما این اصلاح موقتی بود و در سال ۱۳۹۹ دوباره زیان به ۵.۸ هزار میلیارد تومان برگشت.

رکوردشکنی در زیان از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳

ورود به دهه ۱۴۰۰ برای سایپا با شرایط سخت‌تر همراه شد. در این سال زیان خالص به ۹.۳ هزار میلیارد تومان افزایش یافت و در سال ۱۴۰۱ این عدد به بیش از ۱۴ هزار میلیارد تومان رسید.

در ۱۴۰۲ وضعیت کمی بهتر شد و زیان به ۱۳.۶ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرد. اما این کاهش به‌هیچ‌عنوان نشان‌دهنده بهبود پایدار نبود. سرانجام در سال ۱۴۰۳ سایپا با ثبت زیان خالص ۱۹.۲ هزار میلیارد تومان رکورد منفی جدیدی بر جای گذاشت.

این رقم به معنای افزایش ۴۱ درصدی زیان نسبت به سال ۱۴۰۲ است و نشان می‌دهد شرکت نتوانسته هزینه‌های عملیاتی یا هزینه‌های مالی را کنترل کند.

دلایل اصلی زیان‌های سنگین

یکی از دلایل اصلی زیان‌های پی‌درپی سایپا سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری و فقدان استقلال در تعیین قیمت خودرو بوده است. افزایش هزینه‌های تولید، نبود بهره‌وری، بدهی‌های انباشته و همچنین کاهش تیراژ فروش، وضعیت مالی شرکت را هر سال بدتر کرده است.

از سوی دیگر سایپا بارها برای تامین نقدینگی به فروش دارایی‌ها یا استقراض متوسل شده که این موضوع فشار مضاعفی بر ساختار مالی شرکت وارد کرده است.

مشکلات تامین قطعه، نوسان نرخ ارز و تحریم‌های بین‌المللی هم مزیت رقابتی این خودروساز را تا حد بسیار زیادی کاهش داده‌اند.

نیاز به اصلاحات ساختاری فوری

زیان ۱۹.۲ هزار میلیارد تومانی در سال ۱۴۰۳ زنگ خطر جدی برای سایپا و کل صنعت خودروسازی کشور است.

در شرایطی که دولت و مردم انتظار تولید خودرو با قیمت پائین و کیفیت مناسب را دارند، شرکت‌ها بدون اصلاحات ساختاری و بدون آزادسازی قیمت‌ها، راهی برای خروج از باتلاق زیان انباشته ندارند.

اگرچه حمایت‌های دولتی در کوتاه‌مدت می‌تواند از ورشکستگی کامل جلوگیری کند، اما این حمایت‌ها به تنهایی کافی نیست و باید با اصلاحات مدیریتی، بهره‌وری تولید و تغییر سیاست‌های کلان همراه شود.