بازگشت به راه‌حل شکست‌خورده «انتقال آب»
وضعیت بحرانی آب تهران، بازار طرفداران پروژه‌های انتقال آب را گرمتر کرده است. تهران که تا دیروز آب استان‌های همجوار را می‌بلعید، قرار است در بلندمدت از دریای عمان هم آب دریافت کند! سیاستی که به باور کارشناسان پیشاپیش شکست خورده است.
ماه گذشته محمد صادق معتمدیان استاندار تهران از یک پروژه جدید انتقال آب برای تهران رونمایی کرد. پروژه انتقال آب دریای عمان به تهران، پروژه‌ای است که به گفته استاندار پایتخت، در دست مطالعه قرار دارد.
این نخستین بار نیست که انتقال آب، راه نجات تهران معرفی می‌شود. سال 1395 هم قرار بود از رودخانه دو هزار و سه هزار در منطقه تنکابن آب برای تامین نیازهای تهران، قزوین، البرز و بخشهایی از مازندران منتقل شود.
این پروژه زمانی مطرح شد که مسئولان به این جمع‌بندی رسیدند که پنج پروژه بزرگ انتقال آب قبلی از سدهای امیرکبیر (کرج)، لار، طالقان، ماملو و لتیان نیازهای تهران را تامین نمی‌کند و باید برای تامین نیازهای این شهر، طرحی نو درانداخت.
صدور مجوز چهار هزار میلیارد تومانی برای انتقال آب
پروژه‌های انتقال آب طرفدار دارند و روی زمین نمی‌مانند. همین یک هفته پیش محمد آخوندی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شهر تهران خبر داد: «در بخش دوم تبصره نیز به شهرداری اجازه دادیم تا سقف چهار هزارمیلیارد تومان بابت پروژه‌های انتقال آب به شهر تهران با وزارت نیرو تفاهم‌نامه امضا کند و مبلغ هزار میلیارد تومان نیز بابت باز چرخانی آب و انتقال پساب به مناطق ۲۲گانه اقدام کند و عملکرد آن را در حساب‌های فیمابین با دولت منظور و ما به‌ازای آن را از طریق تهاتر یا با دریافت انواع دارایی تسویه کند.»
این روزها که سد لتیان 11 درصد، امیرکبیر یا کرج 6 درصد، لار یک درصد و ماملو 12 درصد از ظرفیتشان آب دارند، تصویب چنین وامی برای اجرای پروژه‌های انتقال می‌تواند تهران را به سرعت نجات دهد و سایه جیره‌بندی را از سر پایتخت کم کند؟
بی‌توجهی به پروژه‌های جایگزین انتقال
محمد فاضلی مدیر سابق مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی وزارت نیرو در مطلبی که در کانال دغدغه ایران منتشر کرده است، تا حدودی به این پرسش پاسخ می‌دهد.
وی با اشاره به تنش آب در اغلب شهرهای کشور، برای اطلاع رئیس جمهور چند عدد را با هم مقایسه می‌کند که نشان می‌دهد شرکت‌های مشاوره‌ای و پیمانکاران؛ سیاستگزاری‌های آب کشور را بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های آبی کشور به آن سویی که می‌خواهند، هدایت می‌کنند.
به اعتقاد فاضلی پارسال 9 میلیارد متر مکعب آب در کشور تولید شده و طبق برنامه هفتم این عدد باید به 9.2 میلیارد متر مکعب برسد. اما در چنین شرایطی بر اساس اطلاعات مقامات شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، 15.5 درصد هدر رفت فیزیکی در شبکه داریم که معادل 1.35 میلیارد متر مکعب آب و به اندازه کل نیاز کلانشهر تهران در یک سال است.
فاضلی معتقد است که اگر فقط پنج درصد هدر رفت فیزیکی آب کنترل شود، به اندازه آورد سالیانه رودخانه زاینده رود و نزدیک به 37.5 درصد کل آب شرب تهران، منابع در اختیار خواهیم داشت. برای دستیابی به این هدف باید 1.2 میلیارد دلار هزینه صرف شود تا از هدر رفت فیزیکی در شبکه جلوگیری شود اما متولیان شرکت مهندسی آب و فاضلاب صرف این هزینه را غیر اقتصادی می‌دانند، ولی به جای آن شرکت‌های سدسازی به دنبال ساخت سدی با هزینه سه میلیارد دلار هستند و لوله سازها شیرین سازی آب دریا و انتقال آن با هزینه 6.5 میلیارد دلار را تبلیغ می‌کنند.
پروژه‌های مدیریت مصرف، حلقه مفقوده
هر بار که به خشکسالی بر می‌خوریم، اگرچه بازار پروژه‌های انتقال آب، سدسازی و حفر چاه داغ می‌شود اما آن‌طور که باید گزینه‌های مهمتر و پایدارتر مثل اجرای پروژه‌های مدیریت مصرف، جلوگیری از هدر رفت و بازچرخانی آب روی میز دولت قرار نمی‌گیرد.
طبق آمار وزارت نیرو حدود 70 تا 80 درصد آب مصرفی در منازل به فاضلاب تبدیل می‌شود. آب حاصل از این فرایند را می‌توان برای اهداف سودمندی مانند کشاورزی و آبیاری، تأمین آب آشامیدنی، پر کردن آب‌های زیرزمینی، فرآیندهای صنعتی و احیای محیط زیست، استفاده مجدد کرد اما چنین گزینه‌هایی گویا در میان مشاوران وزارت نیرو، طرفداران زیادی ندارد.پ
آمارها نشان می‌دهد در سراسر کشور 30 تا 40 درصد از فاضلاب تولید شده بازچرخانی می‌شود و در شهر تهران هم با وجود آنکه رتبه اول در زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب بین 31 استان ایران را دارد اما میزان بازچرخانی واقعی آن کمتر از میانگین کشوری بوده و به حدود 25 درصد از فاضلاب تولیدی رسیده است.
