حضور موسیقی تئاتر و توجه ویژه به موسیقی کودک در جشنواره موسیقی فجر
مدیران کل دفتر موسیقی و هنرهای نمایشی در نشست «ارزیابی، تحلیل و چشم‌انداز» از برنامه‌ریزی برای انتخاب «موسیقی سال تئاتر ایران» و اضافه شدن بخش «موسیقی تئاتر» در جریان چهل و یکمین جشنواره موسیقی فجر سخن گفتند.
تازه‌ترین نشست تخصصی رسانه‌ای انجمن موسیقی تئاتر ایران با محوریت «ارزیابی، تحلیل و چشم‌انداز» فعالیت‌های این مجموعه صنفی چهارشنبه (۱۶ مهرماه) با حضور بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رضا مردانی مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سعید ذهنی آهنگساز، مدرس موسیقی و رئیس هیات مدیره انجمن موسیقی تئاتر، محمد بهرامی سرپرست خانه تئاتر و تعدادی دیگر از هنرمندان و علاقه‌مندان عرصه تئاتر در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.
سعید ذهنی آهنگساز و رئیس انجمن موسیقی تئاتر، در این نشست اظهارداشت: هدف از تشکیل این جلسه، طرح و توضیح فراخوانی است که برای ارزیابی بخش موسیقی تئاتر منتشر کرده‌ایم. دلیل اصلی این تصمیم آن بود که متأسفانه در جشنواره‌های مختلف، از جمله جشنواره تئاتر فجر، ارزیابی درستی در زمینه آهنگ‌سازی و موسیقی تئاتر صورت نمی‌گیرد.
او گفت: در اغلب موارد، هیات داوران از میان کارگردانان، بازیگران و افراد غیرمتخصص انتخاب می‌شوند، در حالی که قضاوت درباره موسیقی تئاتر نیازمند شناخت فنی و تخصصی است. این مسئله گاه منجر به نادیده‌گرفتن آثار اصیل و حتی بروز بی‌عدالتی شده است.
ذهنی افزود: این موضوع فقط به مقوله جایزه محدود نمی‌شود بلکه به جایگاه موسیقی تئاتر و نقشی که باید در اثر نمایشی ایفا کند لطمه وارد می‌کند. از این‌رو انجمن موسیقی تئاتر تصمیم گرفت تا با برنامه‌ریزی دقیق، روند ارزیابی علمی و مستقل آثار را آغاز کند.
رئیس انجمن موسیقی تئاتر بیان کرد: این موضوع جدید نیست و سال‌هاست پیگیری می‌شود؛ چرا که انجمن موسیقی تئاتر بیش از ۳۰ سال پیش شکل گرفته اما به دلایل مختلف نتوانستیم تا امروز به صورت منسجم فعالیت کنیم. خوشبختانه با همت اعضای فعلی هیات‌مدیره و همکاری همکاران، موفق شدیم این جریان را دوباره فعال کنیم و قصد داریم آن را در آینده گسترده‌تر ادامه دهیم.
او درباره جزئیات فراخوان توضیح داد: پس از انتشار فراخوان، گروه‌های تئاتری متعددی تمایل خود را برای ارزیابی موسیقی آثارشان اعلام کردند. تیم ارزیابی انجمن تاکنون برخی آثار را دیده و بررسی کرده و همچنان گروه‌های جدیدی نیز در حال پیوستن هستند. هدف از نشست امروز این است که این روند به شکل عمومی‌تر معرفی شود و سایر گروه‌های تئاتری نیز در جریان قرار بگیرند.
همکاری موسیقی با سایر هنرها در برگزاری جشنواره موسیقی فجر
بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این نشست گفت: آن زمان که از فضای مدیریت در این سطح دور بودم همیشه برایم این سؤال وجود داشت که آیا می‌شود روزی یک نفر پیدا بشود تا پلی میان این جزایر از هم گسسته هنر بزند و آنها را باهم ارتباط دهد؟ فکر می‌کنم جامعه هنر نیازمند به این پل ارتباطی است؛ زیرا ما مسائل و مشکلات بسیاری داریم که اگر کنار هم بایستیم و دست به دست هم بدهیم و کمک کنیم، می‌توانیم بخشی از آن مشکلات را حل کنیم.
او افزود: ممکن است عده‌ای بخواهند تفرقه ایجاد کنند ولی ما باید دست آنها را کوتاه کنیم. بنابراین خیلی مهم است که در این فضا، ارتباط و دوستی برقرار شود.
رضایی سپس به روند همکاری‌های اخیر اشاره کرد و گفت: به همین منظور مدتی پیش در جلسه‌ای با حضور آقای دکتر مردانی مدیرکل هنرهای نمایشی و جناب آقای ذهنی مدیر انجمن موسیقی تئاتر ایران برنامه‌های دفتر امور موسیقی را برای چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر مطرح کردیم.
حضور موسیقی تئاتر و توجه ویژه به موسیقی کودک در جشنواره موسیقی فجر
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر ضرورت پیوند میان شاخه‌های مختلف هنر اظهارداشت: جامعه هنر نیازمند پلی ارتباطی است تا بتواند با هم‌افزایی، بخشی از مشکلات را حل کند.
او از برنامه‌ریزی دفتر موسیقی برای پررنگ‌تر شدن حضور موسیقی تئاتر در جشنواره فجر و توجه ویژه به موسیقی کودک خبر داد و گفت: امسال جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به مدت یک ماه برگزار می‌شود، دیگر مثل سال‌های گذشته ۱۵۰ تا کنسرت را در یک هفته برگزار نمی‌کنیم که فقط برگزارکننده باشیم بلکه این جشنواره طی یک ماه با برنامه‌ریزی و فواصل زمانی متناسب برگزار خواهد شد تا مردم امکان استفاده از آن را داشته باشند.
رضایی بیان کرد: امسال جشنواره موسیقی فجر را به گونه‌ای برگزار خواهیم کرد که موسیقی متن همه جشنواره‌های هنری فجر باشد. به همین دلیل، از اول بهمن که جشنواره را شروع می‌کنیم ابتدا با جشنواره تئاتر فجر، سپس جشنواره فیلم فجر و در انتها هم با تجسمی فجر همراه خواهیم بود. به این می‌اندیشیم که همراه با برگزاری سایر جشنواره‌ها که موسیقی در همه آنها نقش پررنگی دارد؛ چطور بتوانیم این حضور را به واسطه فضای تخصصی خودش ایجاد کنیم و به نمایش بگذاریم.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نتیجه این اتفاق، رابطه‌ای شد که امروز شکل گرفته است و فکر می‌کنم رویداد امروز می‌تواند پل ارتباطی خوبی میان تئاتر و موسیقی باشد. ما برنامه‌ریزی خواهیم کرد تا در ایام جشنواره تئاتر فجر، موسیقی‌های تئاتر پررنگ‌تر و جدی‌تر در جشنواره امسال حضور داشته باشند.
او اظهارداشت: باید جایگاه موسیقی تئاتر را بازنگری کنیم. شاید از نظر اهمیت و مسائل مربوط به آن بتوانیم در طول برگزاری جشنواره، جلسات تخصصی داشته باشیم، کارگروه‌هایی تشکیل دهیم حتی مقالاتی منتشر شود و سایت‌ها و رسانه‌ها به آن بپردازند. من واقعاً فکر می‌کنم موسیقی تئاتر کمی مغفول مانده است.
رضایی بیان کرد: همان اندازه که تئاتر روی مخاطب بیش از سینما اثرگذار است؛ تأثیر موسیقی تئاتر هم بسیار بالاست. من در گذشته بارها این موضوع را تجربه کرده‌ام و لحظات فراموش‌نشدنی بسیاری را با قطعات موسیقی در بخش‌هایی از تئاترهای ایران داشتم که هنوز هم جزو جذاب‌ترین لحظات زندگی‌ام محسوب می‌شود.
در موسیقی کودک فقیر عمل کرده‌ایم
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهارداشت: تولیدات موسیقایی اندکی در چهار دهه بعد از انقلاب اسلامی برای حوزه کودک و نوجوان وجود دارد درحالی که اتفاقاتی در حوزه تئاتر کودک افتاده است اما در موسیقی فقیر عمل کردیم؛ حتی در سینما هم همین‌طور. امیدوارم بتوانیم از هنرمندانی که برای تئاتر کودک اثر موسیقی می‌سازند، استفاده کنیم و حرکتی را برای موسیقی کودک آغاز کنیم.
او گفت: بخش موسیقی در تئاتر کودک با بچه‌ها ارتباط برقرار می‌کند و این بسیار مهم است که در این حوزه به موسیقی ایرانی توجه داشته باشیم. بسیاری از مسئولان و مردم به دنبال موسیقی خوب و درجه‌یک می‌گردند در حالی که رسانه‌ها گوش مردم را از موسیقی جدی و ایرانی دور کردند و باعث شدند موسیقی‌های سطحی و ناسازگار با فرهنگ ما رواج پیدا کند.
رضایی افزود: امید من این است که با نگاه علمی و درست، بتوانیم از موسیقی کودک شروع کنیم. چون در این سال‌ها حتی در مهدکودک‌ها هم برای بچه‌ها موسیقی سطحی پخش می‌کردند! وقتی افراد از کودکی با این نوع موسیقی عجین شوند نمی‌توان در ۱۵ یا ۲۰ سالگی از آنها انتظار داشت که موسیقی جدی و با کیفیت گوش کنند و این تضاد فرهنگی بزرگی است.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید کرد: من دست یاری دفتر امور موسیقی را به سمت همه دوستان تئاتری دراز می‌کنم و از شما می‌خواهم دفتر موسیقی را حوزه تخصصی خود بدانید؛ اگر تا الان با خانه تئاتر یا مرکز هنرهای نمایشی مرتبط بودید، از این به بعد این ارتباط را با دفتر موسیقی و انجمن موسیقی ایران هم برقرار کنید. می‌توانیم با گروه‌هایی که در حوزه نمایش فعالیت می‌کنند، ارتباط بهتری برقرار کنیم. حتی می‌شود برنامه‌هایی گذاشت و قطعات موسیقی تئاترهای خاطره‌انگیز را دوباره اجرا کرد.
حضور جدی موسیقی تئاتر در جشنواره فجر
رضایی گفت: می‌توانیم فرصت برگزاری جشنواره تئاتر فجر امسال را به این موضوع اختصاص دهیم تا موسیقی تئاتر حضور جدی‌تری در جشنواره داشته باشد. همچنین شما نشست‌ها و سمینارهای تخصصی طراحی کنید تا این مسائل مورد توجه قرار بگیرد. ما هم با استادان دانشگاه‌های موسیقی ارتباط برقرار می‌کنیم تا بیایند و نظرات‌شان را بیان کنند.
او افزود: خواهش من این است که دوستانی که در حوزه موسیقی تئاتر و مخصوصاً تئاتر کودک کار می‌کنند، خیلی جدی به این موضوع فکر کنند و طرح‌ها و ایده‌هایشان را به ما بدهند. می‌خواهیم برای کودکان، موسیقی تولید کنیم؛ هم در قالب آلبوم و هم اجراهای زنده. این کودکان آینده موسیقی و فرهنگ ما هستند.
رضا مردانی مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در نشست تخصصی موسیقی تئاتر با ابراز خرسندی از برگزاری این نشست اظهارداشت: در این نشست، موضوع اصلی ما بحث موسیقی تئاتر بود که از همان جلسه نخست، جرقه آن زده شد و بلافاصله با آقای دکتر رضایی تماس گرفتیم. ایشان با استقبال بسیار خوبی از موضوع روبه‌رو شدند و حتی طرح اصلی خود را نیز به این جریان اضافه کرد، از او در حضور همه عزیزان تشکر و قدردانی می‌کنم.
او با تأکید بر اینکه هدف این طرح تنها برگزاری یک نشست یا پروژه مقطعی نیست، افزود: موضوع فقط مربوط به یک فرد یا یک گروه خاص نبود بلکه هدف اصلی ما جریان‌سازی در موسیقی تئاتر است؛ حرکتی که برای نخستین بار شکل بگیرد و به‌صورت مستمر ادامه پیدا کند.
برگزاری جایزه موسیقی سال تئاتر
مردانی با اشاره به نحوه شکل‌گیری ایده‌ی انتخاب موسیقی سال تئاتر گفت: ایده از آنجا آغاز شد که برخی دوستان پیشنهاد دادند چند اثر نمایشی را ببینیم و موسیقی آنها را بررسی کنیم. گفتم چرا این اقدام را فراگیرتر نکنیم؟ فراخوانی منتشر شود تا موسیقی نمایش‌های مختلف در طول سال مورد نقد و بازبینی قرار گیرند و در پایان، موسیقی برگزیده به عنوان "موسیقی سال تئاتر" انتخاب شود.
او افزود: در ذهنم الگوی جشنواره‌های فیلم بود؛ همان‌طور که در دهه فجر ۱۰ فیلم برگزیده انتخاب می‌شود و آثار در طول سال مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرند. چنین رویکردی اگر در موسیقی تئاتر اجرا شود، می‌تواند کیفیت آثار را بالا ببرد.
مدیرکل هنرهای نمایشی با تأکید بر اهمیت استمرار در این روند اظهارداشت: ممکن است امسال این موضوع برای برخی تازه و دشوار باشد اما اگر حتی با چند اثر محدود شروع کنیم، در سال آینده می‌توانیم شاهد جریان‌سازی واقعی در این حوزه باشیم. چنین حرکتی قطعاً به رشد موسیقی تئاتر و ارتقای کیفی آثار کمک خواهد کرد.
مردانی از حضور و تعامل سازنده با انجمن‌های تخصصی قدردانی کرد و افزود: در حال حاضر در جشنواره آیین‌های سنتی حضور داریم و پس از آن در جشنواره مریوان شرکت خواهیم کرد. همچنین جشنواره کودک و نوجوان نیز در پیش است. سعی کرده‌ایم از ظرفیت انجمن‌ها، کارگردانان و متخصصان برای تصمیم‌سازی بهتر استفاده کنیم. یکی از بهترین گفت‌وگوهایی که تاکنون داشتیم، همین نشست با جناب آقای سعید ذهنی و همکارانشان بود که با همکاری جناب آقای رضایی شکل گرفت.
موسیقی در تئاتر جدی گرفته شود
مدیرکل هنرهای نمایشی در بخش دیگری از سخنانش وضعیت موسیقی در برخی اجراهای تئاتری را نگران‌کننده دانست و گفت: متأسفانه موسیقی در بسیاری از نمایش‌های عمومی وضعیت مطلوبی ندارد. نمی‌خواهم بگویم فاجعه است اما واقعاً جای کار دارد. خودم نمایشی دیدم که انتظار داشتم موسیقی قابل‌توجهی داشته باشد اما در تمام اجرا تنها یک قطعه موسیقی داشت و تقریباً شبیه کنسرت شده بود. نه موسیقی درست اجرا می‌شد و نه نمایش.
او تأکید کرد: موسیقی در تئاتر باید جدی گرفته شود. از همه هنرمندان و به‌ویژه آقای ذهنی و اعضای انجمن موسیقی تئاتر می‌خواهم با نگاه تخصصی و جدی این مسیر را ادامه دهند تا در آینده شاهد تحول، کیفیت و استاندارد بالاتر در آثار نمایشی کشور باشیم.
موسیقی یکی از ارکان اصلی تئاتر است
محمد بهرامی سرپرست خانه تئاتر هم در این نشست گفت: همیشه متعجب بودم که چرا در داوری‌های جشنواره فقط به نمایشنامه، کارگردانی و بازیگری توجه می‌شود، در حالی که طراحی صحنه، لباس، موسیقی و بخش‌های دیگر هم از ارکان تئاتر هستند. بارها به دبیران جشنواره پیشنهاد دادم که نگاهشان را گسترده‌تر کنند و حداقل به حدود ۱۷ یا ۱۸ شاخه مهم از جمله موسیقی توجه داشته باشند اما متأسفانه هر بار فقط قول دادند و هیچ اتفاقی نیفتاد.
او افزود: تنها یک دوره بود که بخش موسیقی در جشنواره برگزار شد و فکر می‌کنم همان دوره هم آقای سعید برنده شدند. در حالی که ما سال‌هاست جشنواره‌ی تئاتر فجر را برگزار می‌کنیم و یکی از ارکان اصلی تئاتر یعنی موسیقی، فقط در همان یک دوره مورد توجه قرار گرفت. اهمیت موسیقی در تئاتر درست به اندازه دیالوگ و گفت‌وگوهای بازیگران است. وقتی موسیقی در سالن پخش می‌شود، چه در لحظه سکوت چه در زمان گفتن دیالوگ‌ها، در واقع نوعی دیالوگ است که با زبان ساز بیان می‌شود.
بهرامی بیان کرد: متأسفانه در این سال‌ها به این نکته مهم توجه نشده اما خوشحالم که حالا با پیگیری آقای مردانی و استقبال آقای رضایی، تصمیم گرفته شده داوری موسیقی تئاتر دوباره انجام شود. امیدوارم این روند در سال‌های آینده هم ادامه داشته باشد.
این هنرمند با اشاره به برگزاری برنامه‌های موسیقی تئاتر در سال‌های گذشته گفت: دو دوره موسیقی تئاتر را در سالن جوانمرد خانه فعال برگزار کردیم که با استقبال بسیار خوبی روبه‌رو شد. قصد داشتیم این برنامه را ادامه بدهیم اما به دلیل مشکلات ساختمانی خانه فعال متوقف شد. امیدواریم در یکی دو ماه آینده بتوانیم شرایط را سامان بدهیم و دوباره هر ماه در سالن جوانمرد برنامه موسیقی تئاتر را به شکل کنسرت برگزار کنیم؛ اجراهایی که شامل موسیقی نمایش‌های مختلف است و مردم می‌توانند مثل دو دوره گذشته از آن لذت ببرند.
