فرمول محاسبه مستمری بازنشستگی در دو یا چند کارگاه
بسیاری از بیمه‌شدگان تحت پوشش تأمین اجتماعی، طی دوران اشتغال خود در دو یا چند کارگاه (به‌صورت هم‌زمان یا متوالی) مشغول به کار بوده‌اند و حق بیمه پرداخت کرده‌اند. مهم است بدانند که چگونه سابقه و مزدِ مشمول حق بیمه فعّالیت‌شان در هر کارگاه، در محاسبه مستمری بازنشستگی تأثیر می‌گذارد.
در قوانین و مقررات تأمین اجتماعی، برای این گروه از بیمه‌شدگان، روش مخصوصی تعریف شده است که با روش افراد با اشتغال در یک کارگاه متفاوت است. در این مطالعه، ابتدا مروری بر اصول کلی محاسبه مستمری در حالت «یک کارگاه» داریم، سپس به حالت «دو یا چند کارگاه» می‌پردازیم، و در ادامه نکات ویژه، مثال‌ها، شرایط عملیاتی، و ریسک‌ها را بررسی می‌کنیم.
اصول کلی محاسبه مستمری بازنشستگی
مقرره قانونی اصلی
بر اساس قانون تأمین اجتماعی، مستمری بازنشستگی برای بیمه‌شدگان مشمول بیمه اجباری (کارگری) از فرمولی برخوردار است که به‌طور کلی چنین است:
مستمری بازنشستگی = ( سنوات پرداخت حق بیمه × متوسط مزد یا حقوق ) ÷ عدد ثابت (۳۰)
برخی منابع می‌گویند حداکثر سنوات تأثیرگذار ۳۵ سال است.
همچنین، برای محاسبه متوسط مزد یا حقوق، غالباً آخرین دو سال مشمول کسر حق بیمه (آخرین ۲۴ ماه) مبنا قرار می‌گیرد.
ماده ۷۷ قانون تأمین اجتماعی یکی از موادِ اصلی است که به تعیین پایه محاسبه مستمری اختصاص دارد.
سابقه قابل قبولی
– سنوات خدمت یا سنوات پرداخت حق بیمه، تا سقف معینی (مثلاً ۳۵ سال) در محاسبه مؤثر است.
– برای بیمه‌شدگانی که مزد آنها در آخرین سال‌ها رشد غیرطبیعی داشته باشد، در مواردی میانگین ۵ سال آخر خدمت نیز مبنا قرار می‌گیرد.
مزد یا حقوق مبنا
– مزد یا حقوق مشمول کسر حق بیمه که در دو سال آخر اشتغال پرداخت شده، تقسیم بر ۲۴ ماه می‌شود تا متوسط مزد یا حقوق در آن دوره محاسبه گردد.
– اگر رشد حقوق در این دوره غیرطبیعی تشخیص داده شود (مثلاً افزایش شدید بدون ارتقاء شغلی)، ممکن است متوسط پنج سال آخر به‌جای دو سال لحاظ شود.
محاسبه مستمری زمانی که بیمه‌شده در دو یا چند کارگاه فعال بوده است
یکی از چالش‌های مهم، زمانی است که بیمه‌شده هم‌زمان یا متوالی در چند کارگاه فعالیت داشته و حق بیمه پرداخت کرده است. در اینجا مراحل، ضوابط و نکات آن را بررسی می‌کنیم.
قانون مربوطه
– ماده ۳۴ قانون تأمین اجتماعی تصریح می‌کند: «در صورتی که بیمه‌شده برای دو یا چند کارفرما کار کند، هر یک از کارفرمایان مکلفند به نسبت مزد یا حقوقی که می‌پردازند، حق بیمه سهم بیمه‌شده را از مزد یا حقوق او کسر و همراه سهم خود به سازمان پرداخت نمایند.»
– در بخش اجرایی نیز، برای محاسبه مستمری بیمه‌شدگانی که در دو یا چند کارگاه تحت پوشش بوده‌اند، مقرره‌ای وجود دارد که بیان می‌کند: مستمری برای هر کارگاه به طور مستقل محاسبه شده و سپس جمع می‌شود.
روش محاسبه
به‌طور خلاصه روند محاسبه چنین است:
هر کارگاه را جداگانه در نظر می‌گیریم.
برای هر کارگاه:
متوسط مزد یا حقوق مشمول کسر حق بیمه در آخرین دو سال اشتغال در همان کارگاه محاسبه می‌شود (یعنی مجموع مزد مشمول کسر حق بیمه ماه به ماه در آخرین ۲۴ ماه ÷ ۲۴).
سنوات پرداخت حق بیمه در آن کارگاه محاسبه می‌شود (مثلاً اگر ۱۵ سال در ساختگاه دوم پرداخت شده باشد).
فرمول ماده ۷۷: (میانگین مزد) × سنوات ÷ ۳۰ => این عدد مستمری منفک برای آن کارگاه است.
مستمری‌های محاسبه‌شده برای هر کارگاه را با هم جمع می‌کنیم تا «مستمری نهایی قابل پرداخت» به بیمه‌شده به‌دست آید.
بیمه‌شده‌ای دارای دو کارگاه است:
کارگاه ۱: ۳۰ سال سابقه، متوسط مزد دو سال آخر = ۲۰ میلیون تومان
کارگاه ۲: ۱۵ سال سابقه، متوسط مزد دو سال آخر = ۲۰ میلیون تومان
محاسبه:
کارگاه ۱: مستمری = (۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ × ۳۰) ÷ ۳۰ = ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان
کارگاه ۲: مستمری = (۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ × ۱۵) ÷ ۳۰ = ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان
مجموع = ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان مستمری نهایی.
مثال دوم: اگر در یکی از کارگاه‌ها فقط ۲ سال سابقه داشته باشید:
کارگاه ۱: ۳۰ سال × ۲۰ میلیون = همان ۲۰ میلیون
کارگاه ۲: ۲ سال × ۲۰ میلیون ÷ ۳۰ = ۱٬۳۳۳٬۳۳۳ تومان
مجموع ≈ ۲۱٬۳۳۳٬۳۳۳ تومان.
نکات مهم و تأکیدها
به‌طور مشخص، هر کارگاه به‌صورت مستقل ارزیابی می‌شود نه تجمیع مربعی مزدها از کارگاه‌ها و سپس تقسیم یکسان.
سقف سنوات قابل احتساب غالباً ۳۵ سال است؛ بنابراین اگر از مجموع سنوات در همه کارگاه‌ها بیشتر شود، بخش مازاد تاثیری ندارد.
مقیاس دستمزد مشمول کسر حق بیمه اهمیت دارد: هرچه دستمزد مشمول بیشتر باشد، مستمری بالقوه بیشتری خواهید داشت.
اگر مزد در سال‌های پایانی دارای رشد غیرطبیعی باشد، ممکن است متوسط دو سال آخر مورد قبول واقع نشود، و به جای آن متوسط پنج سال آخر اعمال شود.
کارفرما موظف است حق بیمه سهم بیمه‌شده را از مزد او کسر و همراه سهم کارفرما به سازمان پرداخت کند؛ در چند کارگاه، مسؤولیت این امر به هر کارگاه مربوطه تعلق دارد.
ریسک‌ها و محدودیت‌ها
اگر دستمزد مشمول کسر حق بیمه در یکی از کارگاه‌ها پایین باشد، متوسط مزد آن کارگاه پایین خواهد بود و مستمری محاسبه‌شده برای آن کارگاه کم خواهد آمد، حتی اگر سنوات زیاد باشد.
اگر سنوات در یکی از کارگاه‌ها خیلی کم باشد (مثلاً کمتر از ۲ یا ۳ سال)، ممکن است اثر آن بسیار اندک شود.
اگر مزد اعلام‌شده کارگاه پایین‌تر از مزد واقعی باشد یا کارفرما حق بیمه را با مزد کم کسر کرده باشد، بیمه‌شده متضرر خواهد شد.
تطبیق سنوات، پرداخت حق بیمه واقعی، اشتغال واقعی و سایر الزامات قانونی برای تمام کارگاه‌ها باید رعایت شود تا محاسبه مستمری به درستی انجام شود.
حق دارد قضاوت شود که آیا مزدها و سنوات بیمه‌شده در کارگاه دوم یا سوم واقعاً مورد قبول هستند یا خیر.
سوالات متداول محاسبه مستمری بازنشستگی در دو یا چند کارگاه
سؤال: اگر در دو کارگاه هم‌زمان کار کرده باشم، آیا سابقه به هم اضافه می‌شود؟
پاسخ: بله، سابقه در هر کارگاه لحاظ می‌شود اما نحوه محاسبه مزد و سنوات برای هر کارگاه جدا است و سپس جمع می‌شود.
سؤال: آیا می‌توان مزد کارگاه‌ها را تجمیع کرده و متوسط مزد ترکیبی محاسبه کرد؟
پاسخ: طبق مقرره فعلی، خیر؛ برای هر کارگاه متوسط جداگانه محاسبه می‌شود و سپس مستمری‌ها جمع می‌شوند.
سؤال: سقف سنوات چیست؟ آیا اگر مثلاً مجموع سال‌ها در دو کارگاه شود ۴۰ سال، ۴۰ سال محاسبه می‌شود؟
پاسخ: معمولاً سنوات بیش از ۳۵ سال تأثیر اضافی ندارد.
سؤال: اگر مزد در یکی از کارگاه‌ها بسیار پایین باشد، ولی در کارگاه دیگر زیاد، آیا تأثیری دارد؟
پاسخ: بله، چون مزد برای هر کارگاه جدا محاسبه می‌شود، مزد پایین در یک کارگاه باعث کاهش مستمری همان بخش خواهد شد.
پیشنهادها برای بیمه‌شدگان
همواره سوابق بیمه خود را از طریق سامانه‌های مربوطه (مثلاً سامانه سوابق بیمه) کنترل کنید تا مطمئن شوید کارگاه‌ها حق بیمه را بر اساس مزد واقعی شما کسر کرده و پرداخت کرده‌اند.
اگر در چند کارگاه مشغول هستید، سعی کنید مزد مشمول حق بیمه در هر کارگاه تا حد ممکن نزدیک به مزد واقعی و یا بالاتر تعیین شود، چون تأثیر مستقیمی بر مستمری دارد.
در سال‌های پایانی اشتغال، به وضعیت مزد و حق بیمه خود توجه ویژه داشته باشید چون این دو سال (یا بعضاً پنج سال) مبنای محاسبه مستمری است.
اگر سابقه در یکی از کارگاه‌ها خیلی کم است، بدانید که مستمری مربوط به آن بخش ممکن است پایین باشد، لذا اگر امکانی هست در آن کارگاه سابقه بیشتری جمع کنید یا با مشاور بیمه مشورت کنید.
مشورت با کارشناسان بیمه تأمین اجتماعی یا وکیل حقوق کار می‌تواند کمک کند تا در زمان بازنشستگی مستمری خود را به حداکثر ممکن نزدیک کنید.
برای بیمه‌شدگانی که در دو یا چند کارگاه تحت پوشش تأمین اجتماعی بوده‌اند، محاسبه مستمری بازنشستگی کمی پیچیده‌تر از حالت اشتغال در یک کارگاه است. اما با شناخت دقیق مقررات — به‌ویژه نحوه تفکیک مزد و سنوات برای هر کارگاه، و سپس جمع‌بندی نتایج — می‌توان دید روشنی از مستمری آینده داشت.
مهم است که بدانید:
سنوات و مزد مشمول حق بیمه در هر کارگاه تعیین‌کننده‌اند.
مزد بالا و سنوات کافی در هر کارگاه عامل مؤثری در افزایش مستمری خواهد بود.
کنترل دقیق سوابق بیمه‌ای، تشخیص مزد واقعی، و رعایت الزامات قانونی در کارگاه‌ها از شروط مهم بهره‌مندی حداکثری است.
