موج ساکت قربانیان جاده‌ها
تحریریه آوش/در دهه ابتدایی مهرماه امسال، بار دیگر آمار تلخ تصادفات جاده‌ای توجه عمومی را به خود جلب کرد؛ حوادثی که نه همگی به اطلاع رسانه‌ها رسیدند و نه همه‌شان با پیگیری و بررسی ساختاری مواجه شدند. از تصادف خونین اتوبوس دانشجویان در محور سمنان-سرخه تا برخورد مرگبار در اتوبان زنجان-تبریز، هر روز داستانی از غفلت و قیمت جان انسان‌ها در جاده‌های کشور روایت می‌شود.
در دهه ابتدایی مهر امسال، بار دیگر آمار تلخ تصادفات جاده‌ای توجه عمومی را به خود جلب کرد؛ حوادثی که نه همگی به اطلاع رسانه‌ها رسیدند و نه همه‌شان با پیگیری و بررسی ساختاری مواجه شدند. از تصادف خونین اتوبوس دانشجویان در محور سمنان-سرخه تا برخورد مرگبار در اتوبان زنجان-تبریز، هر روز داستانی از غفلت، ضعف ساختاری و قیمت جان انسان‌ها در جاده‌های کشور روایت می‌شود. این گزارش تنها به بررسی بخشی از تصادفات جاده‌ای پرداخته است .
جاده و خودروهایی که جان می‌گیرند
روز ۸ مهرماه اتوبوس حامل دانشجویان دانشکده پیراپزشکی سمنان-سرخه پس از برخورد با تریلی از جاده منحرف شد. ابتدا دو نفر کشته و چندین نفر مصدوم گزارش شدند، اما پس از تلاش کادر درمان، خبر رسید که سومین مصدوم نیز جان باخته است. در بررسی‌های قضایی اعلام شد راننده اتوبوس در لحظه حادثه خواب‌آلود بوده و اکنون بازداشت شده است.
در حادثه‌ای دیگر، در روز ۱۱ مهرماه اتوبان زنجان-تبریز شاهد برخورد تریلی با پرشیا بود که به کشته شدن سه نفر و مصدوم شدن دو نفر منجر شد. این نمونه نشان می‌دهد که حتی بزرگراه‌ها و راه‌های بین‌شهری اصلی نیز ایمن نیستند.
علاوه بر این، استان قزوین در یکی از روزهای مهر ماه با سه حادثه جاده‌ای مواجه شد که در مجموع ۳ نفر کشته و ۱۷ نفر دیگر مصدوم شدند. در یکی از این حوادث، خودروی تندر ۹۰ با کامیون برخورد کرد و عامل علت آن «عدم کنترل وسیله نقلیه ناشی از سرعت مطمئنه» توسط راننده عنوان شد.
و امروز یعنی 15 مهرماه بار دیگر خبرها از واژگون شدن اتوبوس مسافربری در محور شوش به اهواز، روبه‌روی روستای رازی حمد حکایت می‌کنند. تا لحظه نگارش این گزارش، حادثه تنها 3 مصدوم داشته است.
آمار ملی نیز وضعیت را نگران‌کننده‌تر نشان می‌دهد. در گزارشی که «اعتماد» نوشته آمده است که طی یک هفته از مهرماه، ۴۱۵ نفر در تصادفات رانندگی در ایران جان باخته‌اند و حدود ۲۱ هزار و ۷۱۸ نفر نیز مجروح شده‌اند. این عدد، به میانگینی روزانه بیش از ۴۰ کشته می‌رسد و بخش زیادی از آن به کیفیت پایین خودروها و جاده‌ها باز می‌گردد.
چرا تصادفات این‌قدر مرگبار می‌شوند؟
یکی از عوامل کلیدی، ضعف استاندارد ایمنی خودروها است. در بسیاری از این حوادث، گزارش شده است که وسایل نقلیه دارای نقص فنی یا ایمنی پایین بوده‌اند. در ماجرای اتوبوس سرخه، دانشجویان پیش‌تر نسبت به وضعیت ناایمن اتوبوس اعتراض کرده بودند. این نشان می‌دهد که مشکل نه در حادثه لحظه‌ای، بلکه در بستر دائمی ایمنی حمل و نقل است.
عامل دوم، کیفیت نامطلوب جاده‌ها و زیرساخت‌ها است. راه‌هایی با خطای طراحی، عدم وجود گاردریل کافی و مقاوم، اشکال در شیب و وضعیت آسفالت، نبود روشنایی مسیر در شب و تابلوهای هشداردهنده ناکافی، همه به سهل‌انگاری در رانندگی کمک می‌کنند. در مناطق دورتر، جاده‌ها حتی از ابتدایی‌ترین استانداردها هم برخوردار نیستند.
عامل سوم، خطای انسانی و خستگی راننده است. رانندگان سرویس‌ها یا مسافربری، در شرایط فشار کاری و بدون خواب کافی، وظایف ایمنی را رعایت نمی‌کنند. خواب‌آلودگی راننده اتوبوس سرخه یکی از نمونه‌های تلخ است.
عامل چهارم، ضعف نظارت و اعمال قوانین است. پلیس راه و دستگاه‌های مسئول کنترل فنی وسایل نقلیه عمومی ممکن است در برخی مناطق کم‌رمق عمل کنند. در بسیاری از نقاط، وسایل نقلیه بدون بازرسی‌های دوره‌ای کافی به کار گرفته می‌شوند.
در نهایت، پوشش رسانه‌ای ناقص باعث می‌شود بسیاری از حوادث کوچک یا متوسط به اطلاع عموم نرسند و فشار عمومی برای اصلاح ساختاری کمتر باشد. وقتی فقط مواردی که قربانی بالا دارند منتشر می‌شوند، تصویر کامل وضعیت پنهان می‌ماند.
نتیجه‌گیری و فراخوان به مسئولان
تصادفات جاده‌ای مهرماه، تنها نمودی از بحرانی پایدار در نظام حمل و نقل ایران است. وقتی اتوبوس دانشجویان، جاده اصلی استان و بزرگراه‌ها هر کدام جان انسان‌ها را می‌گیرند، باید پرسید، اولویت کشور چیست؟ نهادهای مسئول نمی‌توانند به بهانه هزینه یا محدودیت، از تقویت ایمنی خودرو و جاده چشم بپوشند.
مردم حق دارند در جاده‌هایی ایمن حرکت کنند؛ فراتر از شعار، باید مسئولان اجراگرِ قوانین ایمنی، نظارت فنی دقیق، ارتقای کیفیت ساخت وسایل نقلیه، بازسازی جاده‌های ناایمن، تشدید مجازات رانندگان متخلف و افزایش شفافیت انتشار آمار سوانح باشند.
