سرنوشت جامعه در لابه‌لای متن‌ها

علیرضا رحیمی، معاون امور جوانان وزارت ورزش با اشاره به لزوم افزایش سرانه مطالعه در کشور در یادداشت اختصاصی که به آوش داده است، نوشت:

گاهی احساس می‌کنم میان این همه تصویر، صدا و پیام‌های لحظه‌ای، «کلمه» در حال محو شدن است. دیگر کمتر کسی وقت می‌گذارد تا متنی را با حوصله بخواند یا اندیشه‌ای را به واژه تبدیل کند. سرعت، جای عمق را گرفته و گفتار، جای نوشتار را.

اما جامعه‌ای که نخواند و ننویسد، دیر یا زود از فهم دقیق محروم می‌شود. هر تغییری در زندگی جمعی از همین دو ریشه می‌گیرد؛ از اینکه بتوانیم درست بفهمیم و درست بیان کنیم. خواندن و نوشتن فقط ابزار ارتباط نیستند، تمرینی برای اندیشیدن‌اند. کسی که درست می‌خواند، دقت می‌آموزد؛ و کسی که می‌نویسد، نظم فکری پیدا می‌کند.

گاهی فکر می‌کنم مشکل از آن‌جاست که ما نوشتن را به امتحان و انشا محدود کردیم. در حالی که نوشتن یعنی فکر کردن با صدای بلند. یعنی فهمیدنِ خود و جهان در قالب جمله‌ها. این مهارت اگر در کودکی و نوجوانی تمرین نشود، بعدها جای خالی‌اش در تصمیم‌ها، گفت‌وگوها و حتی قضاوت‌ها احساس می‌شود.

در روزگاری که هوش مصنوعی برای ما می‌نویسد و می‌خواند، خطر این است که خودِ ما از فرآیند فهم کنار برویم. ابزار می‌تواند کمک کند، اما جای اندیشیدن را نمی‌گیرد. هنوز هم انسان باید جمله را بسازد، معنا را کشف کند و واژه را انتخاب کند.

ما به بازگشت به کلمه نیاز داریم؛ به تمرینی تازه برای خواندنِ دقیق و نوشتنِ روشن. باید این مهارت را دوباره به زندگی روزمره برگردانیم، نه به‌عنوان تکلیف، بلکه به‌عنوان عادت. اگر نسل امروز یاد بگیرد اندیشه‌اش را بنویسد و نوشته‌اش را بخواند، فردا جامعه‌ای خواهد ساخت که تصمیم‌هایش روشن‌تر، گفت‌وگوهایش منطقی‌تر و آینده‌اش مطمئن‌تر است.

دعوت می‌کنم همه‌ی نهادها، مدرسه و دانشگاه، خانه و باشگاه، رسانه و فضای مجازی، به بازسازی این سرمایه‌ی فراموش‌شده کمک کنند. بازگشت به خواندن و نوشتن، بازگشت به فهم و مسئولیت است.

با امید به نسلی که دوباره به کلمه اعتماد می‌کند؛ نسلی که می‌خوانَد، می‌نویسد و با نوشته‌هایش آینده را می‌سازد.