سهم اتوبوس‌های فرسوده در تصادفات جاده‌ای
شاید تصادفات ناوگان حمل و نقل عمومی جاده ای (یک طرف آنها اتوبوس ها و مینی بوس باشند) در میان آمار نجومی تصادفات جاده ای آمار قابل توجهی نباشد، اما زمانی که یک اتوبوس با حدود حداقل ۳۵ مسافر دچار حادثه می شود، ابعاد خبری و اجتماعی آن بسیار گسترده تر از خودروهای دیگر است.
«آرمان امروز» گفت وگوئی را پیمان بختیاری معاون دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری منتشر کرده است:
شاید تصادفات ناوگان حمل و نقل عمومی جاده ای (یک طرف آنها اتوبوس ها و مینی بوس باشند) در میان آمار نجومی تصادفات جاده ای آمار قابل توجهی نباشد، اما زمانی که یک اتوبوس با حدود حداقل ۳۵ مسافر دچار حادثه می شود، ابعاد خبری و اجتماعی آن بسیار گسترده تر از خودروهای دیگر است. افزایش تصادفات اخیر ناوگان حمل و نقل عمومی در استانی مانند تهران موجب نگرانی پلیس شد. همین چند روز پیش بود که تصادف اتوبوس دانشجویان در سرخه جان، موجب چند فوتی شد، کارن یحیایی، مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان سمنان نیز درباره حادثه تصادف اتوبوس دانشجویان در محور سمنان به سرخه و با بیان اینکه «پیش از وقوع این حادثه، یک دستگاه تریلی دچار تصادف شده بود که اتوبوس پس از برخورد با آن، از مسیر منحرف شد»، توضیح داد: «این حادثه در کیلومتر۶ جاده سمنان به سرخه رخ داد و نرگس فتحی‌نژاد و زینب شعنی جان‌باختگان این حادثه بودند».واژگونی ۲ دستگاه اتوبوس در هفته‌ای که گذشت باعث مرگ دست‌کم ۶ نفر و جراحت و مصدومیت ۳۲ نفر شد. اخبار و گزارش‌های اولیه درباره این حوادث، خواب‌آلودگی و عدم توجه کافی رانندگان را علت اصلی این حوادث اعلام کردند.
2 عامل افزایش خطای انسانی
پیمان بختیاری، معاون دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری در این رابطه به خبرنگار «آرمان امروز» می گوید: مهمترین عوامل در بحث تصادفات حمل‌ونقل عمومی به خصوص تصادفات اخیر، عوامل و خطای انسانی است، زمانی که تصادفات را بررسی می کردیم این تصادفات بیشتر در ساعات ۶ تا ۸ صبح بوده است. این ساعات اوج ساعات خواب آلودگی و خستگی رانندگان است. همچنین حرکت بسیاری از خودروهایی که تصادفات کرده اند، به‌سمت شرق و در جهت طلوع آفتاب بوده است. در این حالت، دقیقاً جهت تابش آفتاب رو‌به دید راننده است و مزید بر علت است. آن احساس خواب‌آلودگی صبح در کنار تابش مستقیم آفتاب (به‌ویژه در فصل پاییز) با زاویه‌ای خاص که مستقیماً در چشم راننده می‌تابد، این موارد از بررسی شواهد، عکس ها یا فیلم‌هایی که وجود دارد، مشخص شده که راننده، به‌خصوص اگر در مسیرهای کوهستانی باشد، که نیازمند عکس‌العملی دقیق و سریع است، خواب آلودگی و تابش نور خورشید در چشم راننده، علت بروز حادثه را افزایش داده است.
7700 اتوبوس بیش از ۱۵ سال عمر
وی در ارتباط با نقش تصادفات با ایمنی خودروها و فرسودگی وسایل حمل‌ونقل عمومی هم می افزاید: در حال حاضر حدود ۱۴۵۰۰ دستگاه ناوگان اتوبوسی داریم که دارای کارت هوشمند هستند و می‌توانند در ناوگان مسافربری کشور صورت وضعیت اخذ کنند و خدمات رسانی انجام دهند.از این تعداد تقریباً حدود ۷ هزار و ۷۰۰ دستگاه اتوبوس سن‌شان بیش از ۱۵ سال است، این سن یعنی فرسودگی. با پیگیری های خوبی که از سوی سازمان انجام شده ( توسط جناب آقای دکتر اکبری و سایر همکاران) اعتبارات برای نوسازی و تجهیز ناوگان در نظر گرفته شده است و ان‌شاءالله امسال شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه خواهیم بود، و بتوانیم اتوبوس هایی که فرسوده هستند را نوسازی کنیم. در بررسی تصادفات سال ۱۴۰۳ مشاهده کردیم (اگر یکی از طرفین آن تصادف به طور خاص اتوبوس بوده) حدود ۳۹ درصد از آنها مربوط به ناوگان با سن بیش از ۱۵ سال بوده است، حدود ۲۶ درصد تصادفات ۱۰ تا ۱۵ سال سن، و ۳۵ درصد مربوط به اتوبوس‌های زیر ۱۰ سال عمر بوده‌اند. به‌صورت کلی، از ۱۰۰ درصد تصادفات فوتی سال گذشته، سهم اتوبوس‌ها (اگر یکی از طرفین تصادفات اتوبوس بوده‌اند) در محورهای شهری و روستایی یک و چهار دهم درصد بوده، سهم مینی بوس ۶ دهم درصد بوده و بقیه تصادفات مربوط به سایر انواع خودروها بوده است. اگر بحث نوسازی ناوگان حمل و نقل و عمومی با کمک دستگاه‌های مختلف و طبق برنامه‌ریزی سازمان اتفاق بیفتد، قطعاً تأثیر زیادی در کاهش تصادفات خواهد داشت. البته باید توجه داشت که همه عوامل دخیل هستند؛ یعنی فقط نوسازی ناوگان کافی نیست و باید روی عوامل انسانی، ایمنی راه‌ها، عوامل سازمان راهداری هم کار شود، به‌خصوص در مقاطع زمانی که ریسک تصادفات افزایش می‌یابد. با تحلیل آمار و عوامل تصادف در مناطق مختلف، می‌توان استقرار گشت‌ها را در محورهای پرخطر، مثلاً در بازه‌های ۱۵تا ۲۰ کیلومتری شهرها را افزایش داد؛ به‌ویژه در زمان‌هایی که بیشترین احتمال خواب‌آلودگی، خستگی و اشتباه از طرف راننده وجود داشته باشد، که این اقدامات، در کنار بحث نوسازی، می‌تواند به‌طور قابل توجهی به کاهش تصادفات کمک کند.
افزایش معاینه فنی در اتوبوس ها
پیمان بختیاری در پاسخ به این سوال که در کشورهای توسعه‌یافته، سن ناوگان حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای حدود پنج سال تعیین شده، در حالی‌که در قانون هوای پاک ما این عدد ۱۵ سال است. در این شرایط تا چه اندازه با استانداردهای جهانی فاصله داریم؟ می گوید: بله، مثلاً در حوزه هواپیمایی هم برخی از کشورها ناوگانشان را نوسازی می کنند. معمولاً برای هر وسیله نقلیه یک استاندارد و یک درجه‌بندی وجود دارد. هرچه سن ناوگان کمتر باشد، احتمال خرابی و بروز نقص قطعات کمتر است و در نتیجه ریسک‌های مربوط به وسیله نقلیه کاهش می‌یابد. اما در کنار موضوع بهینه ما یک عامل استاندارد هم داریم، کف استاندارد در کنار بحث‌های معاینه فنی، ناوگان به‌صورت منظم تست‌ها و آزمون‌های فنی و ایمنی را انجام دهد. ما برای ناوگان ۱۰ سال به بالا هر سه ماه یکبار موضوع معاینه فنی را معمولاً به‌صورت دوره‌ایدر نظر گرفته ایم. علاوه بر آن، ما در شرکت‌های حمل‌ونقل عمومی مدیر فنی داریم که بر اساس چک‌لیست‌ها، کنترل‌های ظاهری و فنی را بر اجزای وسایل نقلیه انجام می‌دهند تا از ایمنی و آمادگی خودروها اطمینان حاصل شود. بنابراین، هرچه فرایند نوسازی ناوگان سریع‌تر انجام شود، ایمنی هم افزایش پیدا می‌کند. معاون دفتر ایمنی و ترافیک سازمان راهداری در رابطه با نقش تحریم ها و مکانیسم ماشه بر نوسازی حمل و نقلیه عمومی تصریح می کند: خوشبختانه با درایت مسئولان محترم در هیات دولت، رئیس‌جمهور محترم، وزیر محترم راه و شهرسازی و سایر وزرا، همچنین با پیگیری ریاست محترم سازمان، اجرای کار با کیفیت مطلوب در حال انجام است. امیدواریم ان‌شاءالله در پایان سال ۱۴۰۴، درصد قابل توجهی از ناوگان تا پیش از سفرهای نوروزی نوسازی شود و شاهد بهبود محسوس در ایمنی و کیفیت خدمات حمل‌ونقل عمومی باشیم.
