۵ میلیون «پیک موتوری »زیر آسمان بی سقف زندگی

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

چندی پیش حسین راغفر، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا در گفت‌وگو با فرارو اعلام کرد: «اگر قرار است فکری به حال تورم کالاهای اساسی کنیم، بهتر است فکری هم به حال وضعیت اینترنت و مشاغلی که در جریان جنگ آسیب دیدند داشته باشیم. دولت چه فکری برای قشری که در طول ماههای اخیر بیکار شده اند دارد؟ به این موضوع هم باید توجه کرد که روز به روز بر تعداد این ها افزوده می شود. هم اکنون ۵ میلیون پیک موتور سوار در کشور داریم، عمده این ها از طبقات محروم جامعه هستند و افرادی را شامل می شوند که قوت روز خود را از کار همان روز به دست می آورند. همین ها در طول دوران جنگ درآمدی نداشتند و حتی شغل خود را از دست دادند. دولت برای این ها چه کرده است؟ دولت چگونه تلاش کرده که وضعیتی را که خود این افراد مسبب و بانی آن نبوده اند اما فشار آن را متحمل شده اند جبران کند؟» جمعیتی که این اقتصاددان به آن اشاره دارد، از ۸۵ جمعیت ایرانی، عدد قابل و جمعیت قابل توجهی است. افرادی که معیشتی شکننده با شغلی خطرناک دارند که اکثرا از طبقه ضعیف جامعه در خیابان های تهران و دیگر شهرها جولان می دهند. بسیاری از آنها بیمه ندارند و آموزش های لازم را نمی بینند. بهنام بیست‌ویک یا دو سال بیشتر سن ندارد. از ۱۶ سالگی سوار موتور می‌شود و تقریبا تمام کوچه‌پس‌کوچه‌های جنوب تهران را فوت آب است. چون جعبه مخصوص حمل غذا را پشت موتور نصب کرده همیشه کمی جلوتر می‌نشیند. معمولا هم تند می‌راند. گاز که می‌دهد شانه‌هایش را به سمت جلو خم می‌کند و سرش را جلوتر از بدن نگه می‌دارد. وقتی در مسیر با او همسفر می شویم همان ن طور که باد صحبت کردن را برایش سخت می کند، می گوید: «داداش پیک موتوری درآمدش بد نیست. صبح ۱۲ تا چهارونیم دم رستورانم؛ ماهی ۳۰ میلیون می‌دن. زرنگ باشی ساعت آزادتم واسه خودت کارکنی ماهی ۲۰ تومن می‌مومنه.»

بیمه هستی؟ « نه بابا. کی پیک موتوری رو بیمه می‌کنه؟ گشتیم نبود نگرد نیست.»

این گفته ها در شرایطی مطرح می شود که با وجود آنکه از سال ۷۴ که نخستین پیک موتوری در تهران شروع به فعالیت کرد تا به امروز چندین شرکت پیک موتوری در کشور به وجود آمده و تقریبا رستورانی در سطح کشور نیست که حداقل یک پیک موتوری نداشته باشد، اما سازمان تأمین اجتماعی پیک موتوری را شغل ثابت ارزیابی نکرده و آن را مشمول بیمه اجباری نمی‌داند. براساس قانون مشاغلی بیمه اجباری به آنهایی تعلق می‌گیرد که دارای ساعت کار مشخص، حقوق مشخص و قرارداد مشخص بین کارگر و کارفرما باشند، اما پیک‌های موتوری با وجود سختی و خطرات کاری فراوانی که دارند در این تعریف قانونی نمی‌گنجند.

‌بیمه، بی بیمه!

روزی چند ساعت کار می‌کنی؟« معمولا ۱۰ ساعت. فعلا کار ثابتم همینه.»

‌می‌خواهی همیشه این کار را ادامه بدهی؟ «هیشکی نمی‌خواد پیک موتوری بشه. ولی فعلا مجبورم. بابام چند سال پیش مرد؛ دوتا خواهر دارم که خونه‌اند و بردار بزرگ‌ترم هم بیکاره. مجبورم پیک وایسم. وگرنه پیک که کار نیست. زمستون‌ها بارونه اول رو که بزنه سرسره‌بازی می‌شه. همه موتورها می‌زنند توی در و دیوار. بعضی روزها انقدر سرد میشه که یه کامیون که می‌بینم می‌چسبونم پشتش که کمتر بهم باد بخوره. سفت بزنه رو ترمز کوبیدم پشتش، ولی انقدر سرد میشه که به ریسکش می‌ارزه (پوزخند می‌زند).» او می گوید: «حاجی یه شب‌هایی بوده که وقتی ماشین‌ها از کنارم رد می‌شدند و آب کنار جاده بهم می‌پاشید از همون آب یخ انگار گرم می‌شدم؛ یعنی انقدر هوا سرد بود. اینهارو توی روزنامت بنویس بخونند جوون‌ها؛ یه وقت پیک نشن.»

پیک‌های موتوری مشمول بیمه نمی‌شوند و به‌دلیل درآمد کم این شغل و نیز هزینه بالای بیمه آزاد توان استفاده از بیمه آزاد را هم ندارند؛ در نتیجه اولین تصادف باعث می‌شود نه‌تنها درآمد و شغل خود را از دست بدهند، بلکه تأمین هزینه‌های درمانشان نیز به چالشی جدی تبدیل شود.

سلامتی که سقف ندارد

تحقیقات پزشکی نشان داده که دلایل رایج ایجاد وزوز گوش شامل قرارگرفتن شدید یا طولانی‌مدت در معرض صدا، آسیب‌دیدگی سروگردن و عفونت گوش است. طبیعی است که موتورسواران به‌دلیل آنکه همواره در معرض آلودگی‌های صدای شهری قرار دارند و نیز به علت وضعیت نامناسب سروگردن در هنگام رانندگی بیشتر از دیگران با این مشکل مواجهند. مشکلات سروگردن و گوش یکی از رایج‌ترین مشکلات پیک‌های موتوری است که البته عموما به دلیل مشکلات مالی و بیمه‌نبودن به‌راحتی از کنار آن می‌گذرند.

پیک‌های موتوری هر روز با تصادفات جاده‌ای با برخوردهای قانونی با دزدیده‌شدن موتورهایشان و با ده‌ها مشکل ریز و درشت دیگر دست‌به‌گریبان هستند اما قانون از سویی حمایت از فعالان در این حرفه را نادیده گرفته و کار آنها را به عنوان شغل نمی‌پذیرد و از سویی دیگر، جرایم سنگینی برای تخلفات آنها در نظر می‌گیرد. در چنین شرایطی که کفه ترازوی حقوق و تکالیف در مواجهه قانون با پیک‌های موتوری توازن ندارد، آسمان دودی تهران تنها سهم این قشر پرزحمت از خدمات اجتماعی و شهری است.