وعده‌هایی که به سختی تحقق یافت
حالا دیگر یک سال از سکانداری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت چهاردهم توسط ستار هاشمی می‌گذرد؛ سالی پرفراز و نشیب که یک جنگ تحمیلی را از سر گذرانده و مقاومت‌های جدی هم بر سر راه رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از وعده‌های اصلی دکتر مسعود پزشکیان در ایام انتخابات ریاست جمهوری وجود داشته است؛ مقاومت‌هایی که به گفته محمد سرافراز، عضو شورای عالی فضای مجازی، همچنان در برابر رفع فیلترینگ وجود دارد و به سختی می‌توان نگاه موافقان مسدودسازی را تغییر داد.
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
با وجود همه این مشکلات، اما دولت چهاردهم و شخص رئیس جمهوری و وزیر ارتباطات، در یک سال گذشته از موضع خود عقب‌نشینی نکردند و پا در مسیر رفع فیلتر گذاشتند؛ مسیری ناهموار که دولت چهاردهم با برنامه‌ای گام به گام، موفق شد دو سکوی پرطرفدار در میان کاربران و کسب و کارها و تجار را آزاد کند.
عدم عقب‌نشینی دولت در رفع فیلتر
رفع فیلتر «گوگل پلی» و «واتس‌اپ» نور امیدی در دلها ایجاد کرد و همه کاربران چشم به راه رفع مسدودی سایر شبکه‌های اجتماعی در گام دوم ماندند. هرچند این چشم به راهی هنوز ادامه دارد اما رئیس جمهوری همچنان بر وعده خود با مردم صادق است و در تازه‌ترین گفت‌و‌گوی خود از زمان‌بندی برای رفع فیلتر پلتفرم‌ها در شورای عالی فضای مجازی خبر داد. پزشکیان یادآور شد: «اگر جنگ اتفاق نمی‌افتاد براساس آن زمان‌بندی، بقیه پلتفرم‌ها هم باز می‌شدند. حتی نمایندگان پلتفرم‌های خارجی هم به ایران آمدند و قرار بود دفتر بزنند اما جنگ، این مسأله را عقب انداخت». با این حساب می‌توان گفت با ایجاد دفاتر پلتفرم‌ها در ایران، یکی از بزرگترین ایرادات مطرح شده از سوی اعضای مخالف رفع فیلتر در شورای عالی فضای مجازی، برطرف خواهد شد، ازاین رو امید می‌رود دولت در سال دوم فعالیت خود بتواند قفل شبکه‌های اجتماعی مسدود شده را باز کند. علاوه بر این، هرچند برخی، ریاست رئیس‌جمهوری بر شورای عالی فضای مجازی را دلیلی بر توانمندی وی برای رفع همه محدودیت‌ها بدون توجه به آرای اعضا می‌دانند، اما دکتر پزشکیان با تأکید بر شعار وفاق، دراین باره گفت: «من می‌توانم از اختیارات سازمانی خود استفاده کنم، اما در نهایت نیاز به اجماع میان قوا و نهادهای مختلف وجود دارد و باید با گفتمان مشترک به تفاهم رسید.»
جدیدترین توئیت علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب را نیز می توان تأکیدی بر وفاق دانست و برخی از آن به عنوان چراغ سبزی برای رفع فیلتر سایر پلتفرم‌های مسدود شده یاد می کنند.ولایتی در تازه ترین توئیت خود نوشته است:
«پیشنهادم به نهادهای مسئول این است که درجهت تأکیدات رهبر معظم انقلاب بر حفظ اتحاد مقدس و همچنین توجه مکرر ایشان بر اهمیت فضای مجازی و درجهت رضایت بیشتر مردم گام بردارند. تغییرات اثربخش و جلوگیری از بی تدبیری‌های هزینه ساز می تواند بیش از پیش راهگشا باشد.»
تلاش برای افزایش کیفیت ارتباطات
افزایش کیفیت و سرعت اینترنت و کاهش اختلالات آن نیز یکی دیگر از وعده‌های رئیس جمهوری و وزیر ارتباطات از همان ابتدا بود. اینترنت دیگر یک کالای لوکس نیست و به زندگی و معیشت بسیاری از مردم گره خورده است. از این رو صدای این خواسته بحق کاربران هر روز بلندتر می‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع، حل چالش‌های ارتباطی و کاهش اختلالات اینترنت در دولت چهاردهم البته با اولویت رفاه و معیشت مردم، مورد توجه ویژه قرار گرفت. درحالی که در دولت قبل افزایش سرعت اینترنت منوط به افزایش تعرفه ازسوی اپراتورها شد اما وزیر ارتباطات تاکنون مقابل درخواست افزایش 75درصدی تعرفه اینترنت ایستاده و تلاش دارد تا مشکلات اپراتورها برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی آنها را به گونه‌ای دیگر حل کند.
وزارت ارتباطات، جایگزینی سیستم‌های قدیمی بخصوص کابل‌های مسی با فیبرنوری را نیز به عنوان یکی از راهکارهای افزایش کیفیت ارتباطات در کانون توجه قرار داده و تغییر نگاه از پوشش به اتصال را می‌توان نسخه دولت چهاردهم برای بهبود کیفیت اینترنت ثابت دانست. ایجاد صندوق توسعه فیبر نوری به منظور اعطای مشوق به اپراتورها برای توسعه فیبر نوری در کشور نیز یکی دیگر از اقدامات دولت چهاردهم برای افزایش کیفیت اینترنت و کاهش اختلالات آن به شمار می‌رود. این مسیر آغاز شده و هرچند شاید هنوز آثار آن چندان ملموس نباشد ولی متخصصان این حوزه معتقدند با توسعه فیبر نوری و کیفی‌تر شدن اینترنت ثابت، بار اضافی از دوش شبکه همراه در کشور برداشته می‌شود و کاربران به اینترنت باکیفیت‌تری دست می‌یابند. طبق آمار وزارت ارتباطات، در یک سال اخیر یک میلیون و ۹۸۵هزار خانوار و ۵ هزار و ۱۶ نقطه تحت پوشش فیبرنوری قرار گرفته‌اند که خود می‌تواند نویدبخش کاهش اختلالات اینترنت در سال پیش روی دولت چهاردهم باشد.
توسعه دیپلماسی فیبر دریایی
در دولت چهاردهم از همه ظرفیت‌ها برای تقویت اکوسیستم ارتباطی کشور استفاده شد و دیپلماسی فیبرهای دریایی نیز با جدیت دنبال شده و چند پروژه فیبر مشترک در خلیج فارس به اجرا درآمده است. درمجموع می‌توان گفت که «افزایش کیفیت سرویس و رشد ترافیک کشور، تسهیل دسترسی کاربران به پلتفرم‌های پرکاربرد و راه‌اندازی سامانه‌های پایش کیفیت سرویس» از مهم‌ترین دستاوردهای شرکت ارتباطات زیرساخت در یک سال گذشته بوده است.
دیپلماسی فناوری
یکی از نقاط درخشان کارنامه وزارت ارتباطات دولت چهاردهم، توسعه دیپلماسی فناوری و تعامل با زیست‌بوم‌های اقتصاد دیجیتال سایر کشورهاست. سفر وزیر ارتباطات به کوبا و ونزوئلا، دو کشور آمریکای لاتین، زمینه ارتقای همکاری‌های ارتباطی و فناورانه میان ایران و این کشورها را فراهم کرد. نتیجه سفر به ونزوئلا، انعقاد قرارداد برای ایجاد کارخانه تولید فیبر نوری توسط شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون دلاری است. صادرات محصولات و خدمات حوزه فاوا به میزان ۵۰ میلیون یورو به روسیه و ونزوئلا نیز بخشی دیگر از این دستاوردها بوده است. به منظور توسعه دیپلماسی فناوری، وزیر ارتباطات سفرهایی نیز به کشورهای چین، صربستان، ارمنستان و ژاپن و همچنین قزاقستان داشته و سفر به دبی و برگزاری رویداد «ایران کریدور» هم یکی دیگر از دستاوردهای وزارت ارتباطات در حوزه دیپلماسی فناوری محسوب می‌شود. توسعه تعاملات بین‌المللی کالا و خدمات فناورانه هم در دولت چهاردهم رشد 24درصدی داشته که عمده این صادرات به روسیه بوده است.
حمایت از کسب و کارها و تأمین زیرساخت‌های توسعه دانش
تصویب بیش از 3350میلیارد تومان تسهیلات برای حمایت از شرکت‌های فناور حوزه فاوا، ایجاد2300 فرصت شغلی جدید در طرح‌های ملی و استانی و انعقاد حدود 9500میلیارد تومان قرارداد خرید تجهیزات فناورانه بومی با شرکت‌های داخلی، بخشی از تلاش‌های دولت در سال اول، برای حمایت از کسب و کارها محسوب می‌شود.
دولت چهاردهم با تخصیص ۱۰۰ میلیون دلار و رشد ۱۰۰ درصدی حمایت تسهیلاتی از شرکت‌های فعال در زیست بوم محتوای دیجیتال که رشد ۳۰ درصدی داشته‌اند، به توسعه تعاملات بین‌الملل و صادرات پرداخته است. همچنین پروژه‌های توسعه کاربردها و بازار هوش مصنوعی، برنامه ملی رشد مهارت‌های رقومی کشور، بومی‌سازی تجهیزات و سامانه‌های امنیتی شبکه ملی اطلاعات و تسهیم درآمد محتوای دیجیتال نیز در دولت چهاردهم رشد مناسبی داشته است.
حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال
به منظور توسعه زیرساخت‌ها برای حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال نیز می‌توان به برنامه‌ریزی برای تأسیس شرکت تأمین سرمایه تخصصی و صندوق بخش فاوا با مشارکت بخش خصوصی اشاره کرد. توسعه زیرساخت‌های عملیاتی پستی و هوشمندسازی فرآیند توزیع مرسولات و خدمات الکترونیکی و ارزش افزوده پستی در نقاط روستایی و تأمین تجهیزات از تأمین کنندگان اصلی بر اساس سیاست دیپلماسی فناوری هم بخشی دیگر از تلاش‌های وزارت ارتباطات در سال اول دولت چهاردهم بوده است.
توسعه جی نف در کشور
توسعه پایگاه داده نشانی مکان محور(جی نف) با 63درصد پیشرفت هم بخشی از تلاش‌های موفق دولت در سال اول محسوب می‌شود. رئیس جمهوری بارها بر توسعه جی نف تأکید داشته چراکه اجرای کامل آن، کلید تحقق دولت الکترونیک و سدی محکم در برابر فساد و رانت است. با تحقق کامل جی نف، به سطحی از مدیریت اطلاعات می‌رسیم که با یک کلیک بتوان تمام داده‌های مورد نیاز از هویت افراد تا اطلاعات اماکن، صنوف و انبارها را استخراج کرد.
67 میلیون کاربر دولت هوشمند
در دولت هوشمند تعداد کاربران پنجره ملی خدمات دولت هوشمند به 67.7میلیون نفر رسید که نشان از رشد 22.7درصدی نسبت به دولت سیزدهم با 61میلیون کاربر دارد. همچنین سرویس‌های ارائه شده توسط دستگاه‌های دولتی بر بستر دولت هوشمند، به 4هزار و 358 سرویس رسیده است. ابلاغ سند تحول دیجیتال توسط رئیس جمهوری و محول شدن آن به سازمان فناوری اطلاعات هم گامی بزرگ در زمینه افزایش خدمات الکترونیک به شمار می‌رود.
برش
نسل پنجم اینترنت
تلاش برای توسعه اینترنت 5G نیز راهکار دیگر افزایش کیفیت و سرعت اینترنت در کشور بوده است. واگذاری باندهای فرکانسی ۳۸۰۰-۳۶۰۰ مگاهرتز به اپراتور سوم و مخابرات بعد از سال‌ها کشمکش، زمینه توسعه نسل پنجم ارتباطات و بهبود کیفیت نهایی اینترنت را فراهم کرده است. ایجاد 270 سایت 5G در دولت چهاردهم نیز بخشی دیگر از دستاوردهای وزارت ارتباطات به منظور توسعه کیفیت اینترنت به شمار می‌رود. وزیر ارتباطات هم در دیدار با سفیر کره جنوبی در تهران، زمینه فعال‌سازی فناوری 5G روی گوشی‌های سامسونگ در ایران را فراهم کرد. رفع محدودیت و رجیستری آیفون به عنوان یکی از خواسته‌های دوستداران این گوشی‌ها هم موضوعی بود که وزیر ارتباطات برای حل چالش‌های مربوط به آن، پرقدرت ظاهر شد و درنهایت 4ماه بعد از استقرار دولت، کاربران موفق به رجیستری گوشی‌های خود به صورت قانونی شدند.
برش
ارتقای امنیت سایبری
ارتقای امنیت سایبری و تاب‌آوری زیرساخت‌ها در برابر حملات سایبری که بویژه در جنگ 12روزه این تاب‌آوری را نشان داد، می‌توان یکی از دستاوردهای دولت چهاردهم در سال اول دانست. تنها در 3 روز اول جنگ، حدود 8هزار حمله به زیرساخت‌های کشور انجام شد. بیش از 89 درصد این حملات با هدف محروم‌سازی مردم از دریافت خدمات مورد نیازشان صورت گرفت که البته بیشتر این حملات با تلاش کارشناسان و متخصصان و با استفاده از تجهیزات بومی دفع شد تا شبکه ارتباطی کشور در این ایام، پایدار بماند. بسیاری معتقدند این حملات در اثر آلوده شدن شبکه زیرساخت رخ می‌دهد و ریشه در استفاده کاربران از فیلترشکن‌ها به دلیل فیلتر شبکه‌های اجتماعی دارد. بنابراین رفع فیلترینگ می‌تواند به کاهش حملات سایبری به زیرساخت‌ها و افزایش کیفیت ارتباطات در کشور نیز منجر شود.
حل مشکل ارتباطات با صندوق توسعه فیبر نوری
سهیل یحیی‌زاده
دبیر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی رئیس فراکسیون تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری مجلس
یک سال از عمر دولت چهاردهم گذشت و با نگاهی به کارنامه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، می‌توان یکی از نقاط مثبت آن را نگاه ویژه به توسعه فیبر نوری دانست. فیبر نوری پیش از این هم مورد توجه قرار گرفته بود ولی اتفاق مثبتی که در دولت چهاردهم افتاد، تغییر رویکرد از بحث پوشش به سمت اتصال این فناوری است. بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه و طرحی که در مجلس شورای اسلامی مطرح شد و بنده هم به عنوان نویسنده طرح در مجلس در فراکسیون راهبردی حضور داشتم، بحث این بود که بتوان ضعف‌های موجود در شبکه ارتباطات ثابت و موبایل در کشور را برطرف کرد تا عملاً شکاف موجود بین این دو بخش کاهش یابد و مشکل کاربران حل شود.
در همین راستا در برنامه هفتم توسعه، صندوقی تحت عنوان «صندوق توسعه فیبر نوری» در اختیار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت تا بتواند از منابع مناسبی که از محل این صندوق در اختیار این وزارتخانه قرار می‌گیرد، توسعه شبکه فیبر نوری را بویژه در بحث اتصال رقم بزند. وزارت ارتباطات در دولت چهاردهم این موضوع را به طور جدی پیگیری کرد و پس از تدوین اساسنامه صندوق، آن را به تأیید هیأت وزیران رساند. به این ترتیب در سال اول فعالیت دولت چهاردهم، فعالیت این صندوق در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی(رگولاتوری) آغاز و آیین‌نامه‌های مربوط به آن نیز تدوین شد تا توسعه شبکه فیبر نوری در کشور شتاب گیرد. امیدواریم بر اساس تعهدی که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در این بخش دارد کمبودها و کاستی‌های موجود در شبکه ارتباطات ثابت با استفاده از منابع این صندوق برطرف و اتصال مناسب به فیبر نوری در کشور ایجاد شود.
یکی دیگر از اتفاقات خوب در دولت چهاردهم، جدی گرفتن بحث حوزه اقتصاد فضاپایه است. همزمان با سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» و به دلیل تعامل مناسب بین فراکسیون سرمایه‌گذاری مجلس و دولت در این حوزه، یک کمیته تخصصی با عنوان «کمیته اقتصاد فضاپایه» در مجلس شورای اسلامی راه‌اندازی شد. این کمیته با ریاست «نادر مکاری» از نخبگان حوزه اقتصاد فضاپایه و فعال در پژوهشگاه فضایی ایران ایجاد شد و از طریق تعامل با نمایندگان مجلس، تلاش شد تا هرچه سریعتر خدمات و ظرفیت‌های حوزه فضا به بحث‌های اقتصادی وارد شود. با پیگیری‌هایی که مجلس به صورت ویژه در این حوزه انجام خواهد داد، برخی وزارتخانه‌ها از جمله وزارت کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و مجموعه‌های مرتبط می‌توانند از این سرویس‌ها و ظرفیت‌ها در حوزه فضاپایه بیشترین استفاده را داشته باشند.
با توجه به ناترازی انرژی و چالش‌های موجود در این بخش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به بحث بهینه‌سازی مصرف انرژی هم ورود کرده است. بر اساس تکالیف برنامه هفتم توسعه، وزارت ارتباطات در حوزه‌های تخصصی مانند ایجاد سیستم‌های یکپارچه تجاری در حوزه صنعت و آب و برق و گاز وارد شده است. در این زمینه، سازمان فناوری اطلاعات ایران، تفاهمنامه‌هایی با مجموعه‌هایی مانند توانیر و شرکت ملی گاز منعقد کرده تا بتوان در سیستم‌های شبکه انرژی کشور، سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و یکپارچه‌سازی داشت. این سازوکارها درنهایت به بهینه‌سازی مصرف انرژی و همچنین کنترل و مدیریت مصرف در میان مشترکین خانگی، سازمانی و صنعتی منجر خواهد شد. با اتفاقات خوبی که در طول یک سال در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات افتاده، امیدواریم شاهد اتفاقات مثبتی در این حوزه و سایر بخش‌ها در آینده نزدیک باشیم.
سالی که صنعت فضایی کشور درجا نزد
حسن سالاریه
معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی ایران
نخستین سال فعالیت دولت چهاردهم با وجود همه مشکلات و چالش‌های موجود بر سر راه صنعت فضایی ایران، سالی پرکار بود. در یک سال گذشته، پروژه‌های متعدد تعریف شده در بخش‌های مختلف فضایی کشور، از بسیاری جهات با تجربیات مهم و ارزشمندی همراه شد و مهم‌ترین آن را می‌توان پرتاب موفق ماهواره چمران 1 در شهریور1403 توسط ماهواره بر
قائم 100 دانست. اهمیت این رویداد فضایی از دو جنبه قابل بررسی است. اول اینکه این پرتاب، دومین موفقیت متوالی ماهواره بر قائم 100 بود و همین امر نشان از تثبیت فناوری این ماهواره بر مهم سوخت جامد ایرانی دارد. دومین موضوع هم موفقیت کامل ماهواره چمران 1 است که طی آن، مأموریت بسیار مهم مانور اصلاح مدار توسط پیشرانه گاز سرد این ماهواره انجام شد. این ماهواره که با همکاری گروه فضایی صاایران و برخی شرکت‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور و به سفارش و نظارت سازمان فضایی ایران ساخته شده، هم‌اکنون نیز در مدار فعال است.
در آبان ماه 1403 نیز شاهد یک اتفاق منحصر بفرد در صنعت فضایی ایران بودیم و آن هم پرتاب دو ماهواره کوثر و هدهد بود که هر دو توسط بخش خصوصی صنعت فضایی ایران ساخته شده بودند. این رخداد، اعلام رسمی حضور فعال بخش خصوصی و درنتیجه، رونق بیش از پیش صنعت فضایی ایران است. پرتاب موفقیت‌آمیز بلوک انتقال مداری سامان 1 ساخت محققین پژوهشگاه فضایی ایران توسط ماهواره بر سیمرغ هم از نقاط عطف صنعت فضایی ایران در آذر ماه 1403 بود. این رویداد مهم در واقع اولین تلاش ایران برای رسیدن به مدارهای ارتفاع بالا و مانورهای مداری در ارتفاع محسوب می‌شود. سیمرغ در دومین پرتاب موفق خود توانست حدود 300 کیلوگرم محموله را با موفقیت در مدار ارتقاع پایین تزریق کند که رکورد مهمی در صنعت فضایی ایران محسوب می‌شود.
همزمان با 14 بهمن ماه 1403، روز فناوری فضایی نیز در حضور رئیس‌جمهوری محترم، سه ماهواره مهم ایرانی، ماهواره ناوک ساخت پژوهشگاه فضایی ایران، نمونه ارتقا یافته ماهواره سنجشی پارس 1 ساخت پژوهشگاه فضایی ایران و ماهواره سنجشی پارس 2 ساخت گروه فضایی صاایران رونمایی شدند. همچنین اولین تست ماهواره بر سیمرغ ارتقا یافته نیز در بهمن سال 1403 انجام شد. برگزاری اولین جلسه شورای عالی فضایی با حضور رئیس‌جمهوری و وزرا و معاونین ایشان در بهمن ماه 1403 هم نشان از عزم دولت در رشد و توسعه صنعت فضایی ایران دارد.
یکی دیگر از رویدادهای فضایی مهم ایران، پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره ناهید 2 توسط ماهواره‌بر سایوز در مرداد ماه امسال بود. این ماهواره اولین ماهواره مخابراتی ایرانی در باند فرکانسی Ku محسوب می‌شود که با موفقیت در مدار قرار گرفته و تست‌های متعددی روی زیرسیستم‌های آن در حال انجام است. تکمیل نمونه دوم و ارتقایافته ماهواره کوثر توسط بخش خصوصی ایران و رونمایی از آن همزمان با هفته دولت در شهریور 1404 از دیگر رخدادهای مهم صنعت فضایی ایران محسوب می‌شود.
همچنین در یک سال گذشته اجرای پروژه‌های مختلف زیرساختی صنعت فضایی کشور مانند پایگاه پرتاب ملی چابهار، مراکز کنترل و اخذ داده سلماس و چناران و قشم و همچنین مرکز تست و تجمیع و آزمون ماهواره‌های کلاس یک تن پیشرفت‌های خوبی داشته است. ساخت فاز اول پایگاه پرتاب چابهار نیز طی یک سال گذشته پیشرفت بسیار خوبی داشته است و در مراحل پایانی خود قرار دارد. زیرساخت‌های فیزیکی مراکز فضایی سلماس و چناران هم تقریباً به نقطه پایانی خود رسیده‌اند و بزودی از آنها بهره‌برداری می‌شود.
