نمره قبولی دولت در میدان دشوار دیپلماسی
دولت چهاردهم ایران به ریاست مسعود پزشکیان در یک سال گذشته با رویکردی هوشمندانه و عمل‌گرا، دستاوردهای چشمگیری در حوزه دیپلماسی رقم زده است.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت
دولت چهاردهم ایران به ریاست مسعود پزشکیان در یک سال گذشته با رویکردی هوشمندانه و عمل‌گرا، دستاوردهای چشمگیری در حوزه دیپلماسی رقم زده است. این دولت با تکیه بر اصل همگرایی ملی و ایجاد تعادل بین منافع داخلی و تعاملات جهانی، توانسته است روابط با همسایگان را بهبود بخشد، گفت‌وگوهای مؤثری با قدرت‌های بزرگ نظیر آمریکا، چین و روسیه پیش ببرد، پیوندهای مستحکمی با پاکستان برقرار کند و مذاکراتی سازنده با اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز کند. افزون بر این، پیشرفتهای بی‌سابقه در موضوع FATF و تقویت دیپلماسی اقتصادی، ایران را به‌عنوان بازیگری کلیدی در صحنه منطقه‌ای و جهانی مطرح کرده است.
دولت پزشکیان از آغاز کار خود، سیاست تقویت روابط با کشورهای همجوار را به‌عنوان محور اصلی دیپلماسی برگزید. برخلاف برخی دوره‌های پیشین که تمرکز بیش از حد بر غرب یا شرق داشتند، این دولت با درک اهمیت ثبات منطقه‌ای، گسترش همکاری با همسایگان را در کانون توجه قرار داد.
نیما گلیاری، کارشناس مسائل بین الملل در این رابطه به روزنامه آرمان امروز، گفت: سفرهای متعدد رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه به کشورهایی مانند عراق، عمان، قطر، ترکمنستان، تاجیکستان، روسیه و به‌ویژه پاکستان، نشان‌دهنده اراده‌ای قاطع برای تعمیق پیوندهای منطقه‌ای است. این سفرها نه‌تنها به امضای اسناد همکاری در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و امنیتی منجر شده، بلکه به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کرده است.
وی افزود: به‌طور خاص، دیدار وزیر امور خارجه ایران از اسلام‌آباد، در شرایطی که سوتفاهم میان ایران و پاکستان بالا گرفته بود، به توافقی برای گشت‌زنی مشترک مرزی و تقویت همکاری‌های امنیتی انجامید. این ابتکار، ایران را به‌عنوان بازیگری قابل‌اعتماد در منطقه معرفی کرد و به کاهش اختلافات کمک شایانی کردد.
او یادآور شد: روابط با پاکستان در این دوره به سطحی کم‌سابقه ارتقا یافت. دولت چهاردهم با بهره‌مندی از اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی، همکاری‌های دوجانبه را در زمینه‌های تجارت، انرژی و امنیت گسترش داد. پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان، که سال‌ها به دلیل موانع خارجی متوقف شده بود، بار دیگر در دستور کار قرار گرفت و مذاکرات فشرده به پیشرفتهای ملموسی در این زمینه منجر گردید. این پروژه نه‌تنها نیازهای انرژی پاکستان را تأمین می‌کند، بلکه ایران را به‌عنوان شریکی استراتژیک در شبه‌قاره تثبیت کرده است. همچنین، افزایش صادرات محصولات کشاورزی، مواد غذایی و مشتقات پتروشیمی ایران به پاکستان، به رشد تجارت دوجانبه و تقویت اقتصاد ایران کمک کرده است. این تحولات نشان‌دهنده توانایی دولت پزشکیان در تبدیل پتانسیل‌های منطقه‌ای به فرصت‌های ملموس همکاری است.
این کارشناس حوزه بین الملل توضیح داد: در عرصه روابط با قدرت‌های جهانی، دولت چهاردهم مذاکراتی غیرمستقیم اما هدفمند با ایالات متحده آغاز کرد که نقطه عطفی در دیپلماسی ایران محسوب می‌شود. این گفت‌وگوها، که عمدتاً با میانجی‌گری عمان در مسقط انجام گرفت، بر اعتمادسازی در موضوع هسته‌ای و کاهش فشار تحریم‌ها متمرکز بود. برخلاف گذشته که مذاکرات اغلب به دلیل سوءتفاهم یا فشارهای سیاسی به بن‌بست می‌رسید، دولت پزشکیان با رویکردی شفاف و مبتنی بر حفظ حقوق هسته‌ای ایران، گام‌های مؤثری برداشت. در دور سوم مذاکرات در رم، دو طرف به چارچوبی برای ادامه گفت‌وگوها دست یافتند که بر اساس آن، ایران تعهداتی برای شفافیت بیشتر در برنامه هسته‌ای خود ارائه کرد و آمریکا پذیرفت برخی تحریم‌های اقتصادی را به‌صورت تدریجی تعلیق کند. این پیشرفت، هرچند هنوز به توافق جامع منجر نشده، نشان‌دهنده تغییر فضای مذاکرات از تقابل به سمت همکاری محدود است.
وی افزود: روابط با چین و روسیه نیز در این دوره به سطحی جدید از همکاری راهبردی رسید. دولت پزشکیان با درک اهمیت شرق در توازن‌بخشی به سیاست خارجی، توافق‌نامه‌های بلندمدتی با این دو کشور امضا کرد. همکاری با چین در چارچوب ابتکار کمربند و جاده به پروژه‌های زیرساختی عظیمی منجر شد، از جمله احداث خط راه‌آهن پرسرعت تهران-مشهد که با سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در حال اجراست. این پروژه نه‌تنها اقتصاد داخلی ایران را تقویت می‌کند، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان هاب ترانزیتی منطقه ارتقا می‌دهد. با روسیه نیز همکاری‌های دفاعی و اقتصادی گسترش یافت و قراردادهایی برای تأمین تجهیزات پیشرفته و همکاری در حوزه انرژی امضا شد. این روابط، بدون ایجاد وابستگی یک‌جانبه، به ایران امکان داده تا در برابر فشارهای غرب، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد.
گلیاری خاطرنشان کرد: در حوزه اروپا، دولت چهاردهم با رویکردی عمل‌گرا و به‌دور از تنش‌های سیاسی گذشته، مذاکراتی را با اتحادیه اروپا آغاز کرد که هدف آن کاهش تحریم‌ها و گسترش همکاری‌های اقتصادی بود. این گفت‌وگوها، که در قالب نشست‌های منظم با نمایندگان کشورهای اروپایی برگزار شد، به اعتمادسازی و بهبود روابط کمک کرد. به‌طور خاص، مذاکرات برای ازسرگیری صادرات نفت ایران به برخی کشورها، به مراحل پیشرفتهای رسیده است. این تلاش‌ها نه‌تنها به بهبود وضعیت ارزی ایران کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای همکاری در حوزه‌های فناوری و محیط‌زیست فراهم کرده است. این تحلیلگر حوزه دیپلماسی در رابطه با سایر دستاوردهای دولت چهاردهم گفت: همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز یکی از نقاط قوت دیپلماسی دولت چهاردهم بوده است. این دولت با دعوت از بازرسان آژانس و ارائه گزارش‌های دقیق درباره فعالیت‌های هسته‌ای، اعتماد جامعه بین‌المللی را جلب کرد. دیدار مدیرکل آژانس، رافائل گروسی، از تهران و گفت‌وگوهای فشرده با مقامات ایرانی، به صدور بیانیه‌ای منجر شد که پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای را تأیید کرد. این اقدام، فشارهای بین‌المللی بر ایران را کاهش داد و زمینه را برای مذاکرات بیشتر در مورد لغو تحریم‌ها فراهم کرد.
وی ادامه داد: یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای دولت پزشکیان، رفع موانع مرتبط با FATF بود. سال‌ها بود که عدم تصویب لوایح مرتبط با این نهاد، تجارت بین‌المللی ایران را با مشکلاتی جدی مواجه کرده بود. دولت چهاردهم با ایجاد اجماع داخلی و مذاکرات فشرده با نهادهای تصمیم‌گیر، توانست این لوایح را به تصویب برساند. این اقدام، که با مقاومت‌های داخلی همراه بود، به خروج ایران از لیست سیاه FATF منجر می شود و دسترسی ایران به سیستم بانکی جهانی را تسهیل می کند. در نتیجه، بانک‌های آسیایی و حتی برخی بانک‌های اروپایی شروع به مذاکره برای ایجاد خطوط اعتباری با ایران خواهند کرد، که به افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود تجارت بین‌المللی می انجامد. امضای توافق‌نامه‌های تجاری با کشورهای عضو بریکس، اتحادیه اوراسیا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، به افزایش صادرات غیرنفتی ایران و همکاری های سیاسی فشرده منجر شد. برای نمونه، صادرات محصولات کشاورزی و پتروشیمی به کشورهای آسیای مرکزی و هند در سال ۱۴۰۴ رشد را تجربه کرد. همچنین، ایجاد مناطق آزاد تجاری جدید و ارائه مشوق‌های مالی به سرمایه‌گذاران خارجی، به ورود میلیون ها دلار سرمایه به کشور منجر شد. این سیاست‌ها نشان می دهد که دولت چهاردهم در حوزه دیپلماسی نمره قبولی می گیرد.
با این حال، مسیر دیپلماسی دولت چهاردهم خالی از چالش نبوده است. تنش‌های ژئوپلیتیکی، به‌ویژه درگیری‌های منطقه‌ای و فشارهای اسرائیل، گاه مذاکرات را با موانعی مواجه کرد. به‌عنوان مثال، حملات به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران در سال ۱۴۰۴، برای مدتی مذاکرات با غرب را مختل کرد. با این حال، دولت پزشکیان با حفظ آرامش و تمرکز بر دیپلماسی، این چالش‌ها را مدیریت کرد و مذاکرات را به مسیر اصلی بازگرداند. همچنین، حفظ تعادل بین روابط با شرق و غرب، یکی از دشواری‌های اصلی این دولت بود اما رویکرد عمل‌گرایانه پزشکیان مانع از وابستگی بیش از حد به یک بلوک خاص شد.
در مجموع چشم‌انداز دیپلماسی ایران در دولت چهاردهم امیدوارکننده است. تداوم مذاکرات با آمریکا و اروپا، تقویت پیوندها با همسایگان و قدرت‌های شرقی، و پیشرفت در حوزه FATF و دیپلماسی اقتصادی، نشان‌دهنده ظرفیت بالای این دولت برای تبدیل چالش‌ها به فرصت‌هاست. با این حال، پایداری این دستاوردها به عواملی مانند ثبات داخلی، اجماع ملی و مدیریت تنش‌های منطقه‌ای بستگی دارد. دولت پزشکیان با تکیه بر وفاق ملی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماتیک، توانسته ایران را به‌عنوان کشوری قدرتمند و تأثیرگذار در منطقه و جهان معرفی کند. این دستاوردها، هرچند در مراحل اولیه هستند، نویدبخش آینده‌ای روشن برای ایران در صحنه بین‌المللی است.
