«استرس» مخرب دانش آموزان و نتیجه گرایی

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

بخشی از استرس دانش آموزان در شب امتحان برمی گردد به فشاری که والدین شان از قبل در آنها ایجاد کرده اند. در واقع این گروه از والدین فرزندان خود را برای گرفتن نمره های خوب کمال طلب بار می آورند. البته این شیوه تربیتی درست نیست و باید والدین به سمتی پیش بروند که تلاش را در فرزندان خود به وجود آورند. برای مثال دانش آموزان باید در دروس ریاضی، علوم تجربی، شیمی، ادبیات و … مهارت خود را بالا ببرند و به نتیجه فکر نکنند. از سوی دیگر، باید دانش آموزان کمی هم در ذهن خود فضای جلسه امتحان را تصویرسازی کنند، یعنی پیش خود تجسم کنند که اکنون وارد کلاس شده و در موقعیت امتحان قرار دارند و برگه ها در حال توزیع است. قدم بعدی برای کاهش استرس امتحان این است که دانش آموزان برای خود تشویق هایی را در نظر بگیرند. برای مثال دیدن یک فیلم خوب، رفتن به پارک یا رستوران بعد از امتحان می تواند نقش آرام بخشی را برای کاهش استرس داشته باشد. همچنین انجام تمرین های هوازی و پیاده روی در شب قبل از امتحان می تواند به کاهش اضطراب در دانش‌آموزان کمک کند، حتی دیر نخوابیدن و خوردن شام سبک نیز به دانش آموزان تاکید می شود. این در حالی است که تکرار نام و یاد خداوند موجب آرامش خاطر دانش آموزان شده و از میزان استرس آنها می کاهد. بنابراین دانش‌آموزان با انجام راهکارهای مفید و سودمند می توانند بخشی از اضطراب خود را در فصل امتحانات از بین ببرند.

چگونگی کاهش استرس در حین امتحان

باید دانش آموزان در زمان امتحان ابتدا روی سوال هایی که پاسخ آن را می دانند تمرکز کنند و سپس به سوال هایی بپردازد که پاسخ آن را بلد نیستند، چون وقتی دانش آموزان روی سوال هایی که بلد نیست تمرکز می کنند ممکن است که میزان ناامیدی شان بیشتر شود و فضای روانی شان به مخاطره بیفتند. همچنین اگر دانش‌آموزی قصد تقلب کردن هم دارد باید برای پایان امتحان بگذارد و بدون استرس به سوال هایی که بلد است جواب دهد، چرا که ما می‌بینیم برخی دانش آموزان از همان ابتدای ورود به جلسه دنبال این هستند که اتفاقی بیفتد یا از روی دست بغل دستی خود بنویسند و همین مساله موجب افزایش استرس در آنها می‌شود. از این رو باید دانش آموزان در کمال آرامش فقط به سوال‌هایی که جواب آن را می دانند توجه کنند.

ضرورت افزایش مهارت

دوباره تاکید می کنم یکی از عمده ترین راهکارهایی که برای کاهش استرس در زمان امتحانات مطرح است این است که دانش‌آموزان را نتیجه گرا نکنیم. باید به آنها یاد دهیم که بدون توجه به نتیجه فقط تلاش کنند، حتی والدین هم بر اساس میزان تلاش فرزندشان باید ابراز رضایت داشته باشند و بگویند که تلاشت برای ما ارزشمند است و ما به دنبال نتیجه نیستیم. با وجود این، اگر دانش آموزی قطعا تلاش کند به طبع نتیجه خوبی هم خواهد گرفت.

نقش والدین در میزان استرس

استرس بیشتر در دانش آموزان کمال طلب اتفاق می‌افتد. آنهایی که این گونه بار آمده اند، استرس دارند و خیلی به دنبال نتیجه هستند. اگر والدین در سبک فرزند پروری خود خیلی بر کمال طلبی تاکید نداشته باشند نه تنها فرزندانشان هنگام امتحان استرسی ندارند، بلکه نتیجه مطلوب تری را نیز به دست می آورند. از سوی دیگر، برخی دانش آموزان کمال طلب اهمال کاری می کنند و هیچ کاری را انجام نمی دهند. به عبارت دیگر لحظه آخر به شدت درس می‌خوانند تا به هدف خود برسند. بنابراین زمان کوتاه و فشار دروس به آنها استرس وارد می کند. از طرف دیگر گروه دوم دانش آموزان کمال طلب نیز به رغم اینکه دائما درس می‌خوانند به دلیل کمال طلبی همواره استرس امتحان را دارند. اگر ما جای کمال طلبی از دانش آموزان بخواهیم که کسب مهارت داشته باشند نتبجه مطلوب تری خواهند گفت. بنابراین والدین باید آرامش فرزندان خود را در زمان امتحانات حفظ کنند. بالاخره فرزندان در طول سال تلاش خود را کرده اند، اما برخی والدین انگار خودشان قرار است که امتحان دهند. از این رو استرس خود را به فرزندان منتقل می کنند. این در حالی است که دانش آموزان در طول سال تحصیلی آن میزانی که باید درس بخوانند، خوانده اند. فقط قرار است که ماحصل تلاش خود را در جلسه امتحان به عمل تبدیل کنند. اگر والدین بتوانند این شرایط را به ویژه در روزهای امتحان و ساعات نزدیک به امتحان درک کنند، تاثیر شگرفی در کاهش میزان استرس در فرزندان خود دارند. در واقع والدین نباید انتظار زیاد و نا به جایی از فرزندان خود داشته باشند. سرزنش فرزندان در مورد اینکه برنامه ریزی درسی درستی نداشته اند، تبعات منفی دارد. بنابراین هرچه والدین تهدید، نگرانی و استرس خود را به فرزندان انتقال ندهند، دانش‌آموزان می تواند با استرس کمتر و در شرایط روانی بهتر به سوالات امتحانی پاسخ دهند.

افزایش استرس مدارس شناخت محور

کادر آموزشی هم در میزان استرس دانش آموزان نقش بسزایی دارند. برخی مدارس شناخت محور هستند و می گویند دانش‌آموزی خوب است که نمره بهتری می گیرد. در واقع برخی مدارس با ایجاد فضای رقابتی قصد دارند که دانش آموزان بیشتر درس بخوانند، اما همین فضای رقابتی تبدیل به استرس می شود و برخی دانش آموزان که توان رقابت ندارند به شدت رنج می برند. در واقع مدارسی که رقابت ایجاد می کنند روش مناسبی ندارند و تنها فضای آموزشی را برای دانش آموزان دلهره آور می کنند.

نمره دهی نباید موجب استرس شود

ارزشیابی توصیفی در مقاطع ابتدایی تا حدودی موجب کاهش استرس در دانش آموزان شده است، اما اگر این سنجش ادامه دار باشد و دانش آموز هیچ ارزشیابی نمره ای نداشته باشد معلوم نیست که آنها چقدر از آموزش بهره گرفته اند. بنابراین توصیه می شود که ارزشیابی در ابتدا توصیفی باشد، اما در مقاطع بالاتر ضروری است که سیستم نمره‌دهی برای دانش‌آموزان لحاظ شود آن هم نه به شکلی که موجب افزایش در آنها استرس شود.

کاهش استرس دانش آموزی در مقایسه با گذشته

استرس در دانش آموزان کمتر از گذشته شده است، حتی در مقاطع پایین تر تحصیلی نیز میزان اضطراب به مراتب کاهش یافته است. به ویژه در مدارسی که بار تربیتی بیشتری دارند. بنابراین باید نظام آموزشی به سمتی حرکت کند که دانش آموزان به دلیل کسب مهارت درس بخوانند، اما در بسیاری از مدارس همچنان سیستم رقابتی وجود دارد که باید روش خود را به سمت اعتدال پیش ببرند، ولی اگر کلی به این مساله بنگریم به نظر بنده میزان استرس دانش آموزان در مقایسه با گذشته بسیار کمتر شده است و اکنون باید با ارائه برنامه های راهبردی و کارآمد هر چه بیشتر باعث ارتقا سطح کیفیت آموزشی در آنها باشیم.