این کارگران نامرئی اقتصاد کشور را زیر و رو می‌کنند
امروزه، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان کار در محیط منزل را گسترش داده است. افراد می‌توانند تنها با داشتن رایانه و اتصال به اینترنت، کسب‌وکارهای متنوعی را راه‌اندازی کنند.
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:
مشاغل خانگی، به‌عنوان یکی از راهکارهای نوین اشتغال‌زایی، توانسته‌اند نه‌تنها نقش موثری در کاهش بیکاری ایفا کنند، بلکه با بهره‌گیری از فناوری، تحول بزرگی در تولید و عرضه خدمات ایجاد نمایند.
مشاغل خانگی یکی از قدیمی‌ترین انواع اشتغال است که با پیشرفت فناوری و ظهور مشاغل دیجیتال، شکل جدیدی به خود گرفته است.
بر اساس آخرین گزارش سازمان بین‌المللی کار ( ILO) که در سال ۲۰۲۱ میلادی منتشر شده است، حدود ۲۶۰ میلیون کارگر خانگی معادل ۷/۹ درصد از نیروی کار جهانی، در حوزه مشاغل خانگی فعالیت می کنند.
بر همین اساس، از مجموع این تعداد کارگر خانگی، ۶۵ درصد از این مشاغل خانگی در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارد، سهم ایالات متحده ۳۸ میلیون شغل خانگی با سهمی نزدیک به ۵۰ درصد از کل اشتغال آن کشور کشور ایجاد شده است، در انگلستان تا سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از هفت میلیون شغل خانگی فعال بود که ۶۴ درصد آن را زنان بر عهده داشتند و در هندوستان نیز تا سال ۲۰۱۸ میلادی، ۵/۴۱ میلیون شغل خانگی که ۴۰ درصد آن مربوط به زنان است، ایجاد شده بود.
این آمارها نشان می‌دهد مشاغل خانگی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، موقعیت منحصربه‌فردی برای اشتغال‌زایی فراهم کرده‌اند.
دراین باره سید مالک حسینی، سرپرست معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بااشاره به ظرفیت‌ها، چالش‌ها و راهکارهای مربوط به مشاغل خانگی در ایران و جهان ، این مشاغل را چنین تعریف می‌کند: مشاغل خانگی فرصت بی‌نظیری برای افرادی ایجاد می‌کند که امکان کار کردن خارج از منزل برایشان فراهم نیست.
وی می افزاید: امروزه، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان کار در محیط منزل را گسترش داده است. افراد می‌توانند تنها با داشتن رایانه و اتصال به اینترنت، کسب‌وکارهای متنوعی را راه‌اندازی کنند؛ از خدمات دیجیتال و طراحی تا صنایع دستی و فروش آنلاین. این تحولات می‌تواند به گسترش دامنه اشتغال در جوامعی که زیرساخت‌های صنعتی محدود دارند، کمک کند.
وضعیت مشاغل خانگی در ایران
به گفته حسینی، وضعیت مشاغل خانگی در ایران مشابه کشورهای دیگر است، اما سهم آن در اقتصاد کشور هنوز به پتانسیل واقعی خود نرسیده است.
وی در همین زمینه توضیح می دهد: سهم مشاغل خانگی از کل اشتغال در کشور ما فقط حدود سه درصد است؛ این در حالی است که این میزان در برخی کشورهای جهان، به ۱۰ درصد یا بیشتر می‌رسد.
سرپرست معاونت کارآفرینی و اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در خصوص سهم فعالیت‌های مختلف مشاغل خانگی در کشور اظهار می کند: ۴۷ درصد مشاغل خانگی کشور در بخش صنعت، ۴۳ درصد در بخش خدمات و ۱۰ درصد نیز در حوزه کشاورزی فعالیت می کنند.
حسینی تاکید می کند: بانوان، با سهمی معادل ۸۰ درصد، بخش عمده‌ای از نیروی کار خانگی ایران را تشکیل می‌دهند؛ آماری که به‌مراتب بالاتر از میانگین جهانی (۵۷ درصد) است.
نقش فناوری و کرونا در گسترش مشاغل خانگی
کرونا نقطه عطفی در رشد مشاغل خانگی بود .در همین رابطه حسینی توضیح می دهد که محدودیت‌های ناشی از پاندمی، باعث شد بسیاری از کارها، به‌ویژه در حوزه دیجیتال، به خانه‌ها منتقل شوند؛ دورکاری و نوآوری در ابزارهای فناورانه، مشاغل خانگی را وارد دوران مدرنی کردند.
مردم به طور گسترده‌ای از پلتفرمهای آنلاین استفاده می‌کنند؛ ابزارهایی که این امکان را فراهم می‌کنند محصولات یا خدمات خود را حتی بدون اجاره مکان فیزیکی، به فروش برسانند.
به رغم اهمیت مشاغل خانگی، چالش‌هایی نیز در مسیر رشد این بخش وجود دارد که نبود تعاریف شفاف قانونی از جمله آنهاست.
حسینی دراین باره از تفاوت تعریف‌های رسمی در کشورها گلایه می‌کند و می گوید: در بسیاری از کشورها، تعاریف متفاوتی از مشاغل خانگی وجود دارد. این موضوع باعث می‌شود آمارهای این حوزه نیز کم یا ناقص باشد.
وی همچنین اشاره می کند که در ایران، تسهیلات بانکی برای مشاغل خانگی هنوز کافی نیست؛ وام‌های کم‌بهره و ابزارهای حمایتی قانونی می‌توانند نقشی حیاتی در توسعه این مشاغل داشته باشند.
به اعتقاد معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تقویت بسترهای بازاریابی دیجیتال و آموزش مهارت‌های لازم، یکی دیگر از عوامل کلیدی موفقیت مشاغل خانگی است. ایجاد پلتفرمهای محلی برای فروش آنلاین محصولات می‌تواند راهکاری مؤثر باشد.
نقش بانوان و افراد کم‌توان در مشاغل خانگی
یکی از مزایای اصلی مشاغل خانگی، امکان اشتغال زنان و افراد کم‌توان است. حسینی در همین رابطه این موضوع را برجسته کرد که در ایران، بانوان نقش برجسته‌ای در مشاغل خانگی دارند.
انعطاف‌پذیری ساعات کاری و امکان ماندن در خانه، این حوزه را به نقطه‌ای مناسب برای فعالیت زنان تبدیل کرده است. علاوه بر این، افرادی که به دلیل محدودیت‌های جسمی نمی‌توانند در محیط‌های اداری یا کارخانه‌ها مشغول به کار شوند، می‌توانند از این طریق برای خود درآمدزایی کنند.
حسینی معتقد است که مشاغل خانگی نباید تنها به‌عنوان شغلی کوچک و کم‌اهمیت دیده شوند، بلکه باید به‌عنوان راهکاری استراتژیک برای اقتصاد کشور مد نظر قرار گیرد.
باید پذیرفت که سرمایه‌گذاری در حوزه مشاغل خانگی، برنامه‌ریزی دقیق و حمایت از کارآفرینان خانگی می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش بیکاری، افزایش تولید و تقویت عدالت اجتماعی داشته باشد.
زهرا بهروز آذر ، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده هم مشاغل خانوادگی را محرکی برای تولید سرمایه اجتماعی و اقتصادی در کشور می داند.
وی دراین باره می گوید: مشاغل خانگی و خانواده‌محور نه‌تنها در اقتصاد نقش مهمی دارند، بلکه منبع سرمایه اجتماعی و نمادین کشور هستند.
وی اضافه می کند: به عنوان کسی که در خانواده‌ای دارای مشاغل خانگی بزرگ شده‌ام، تجربه‌های نزدیک و ارزشمندی از این نوع کسب‌وکارها دارم. مادرم با عشق و علاقه فراوان، خیاطی را به‌عنوان یک حرفه فراتر از کار روزمره انتخاب کرد، اما ابتدا تصور نمی‌کرد که بتواند از این هنر درآمد کسب کند.
بهروز آذر با بیان تجربه شخصی خود از کار در خانواده‌ای دارای مشاغل خانگی، اهمیت عشق و مهربانی را به عنوان سرمایه‌ای عاطفی در موفقیت این گونه کسب‌وکارها برجسته کرد.
بهروز آذر با تاکید بر اهمیت کسب‌وکارهای خانواده‌محور، اظهار می کند: کسب‌وکارهای خانوادگی علاوه بر ارتباط عاطفی قوی میان اعضای خانواده، نقش مهمی در اقتصاد جهانی دارند. امروزه بیش از ۷۰ درصد کسب‌وکارهایی که در تولید تولید ناخالص داخلی (GDP) نقش دارند، کسب‌وکارهای خانوادگی هستند. این نوع کسب‌وکارها نه‌تنها در پی سود اقتصادی هستند، بلکه به اعتباری اخلاقی و خوشنامی اهمیت بالایی می‌دهند.
وی ادامه می دهد: در ایران نیز نمونه‌های موفق بسیاری از کسب‌وکارهای خانوادگی وجود دارد که قدمتشان به صدها سال می‌رسد. این کسب‌وکارها به دلیل سرمایه‌های اجتماعی و عاطفی‌شان، از پایداری و انعطاف بیشتری برخوردارند. امروزه شاهد هستیم که افراد با آغاز مشاغل خانگی به‌صورت فردی می‌توانند تأثیر بزرگی در اقتصاد خانواده و حتی کشور داشته باشند.
معاون رئیس‌جمهور ادامه می دهد: مادرم زمانی که متوجه شد می‌تواند هنرش را به یک کسب‌وکار تبدیل کند، با حمایت خانواده مسیر موفقیت را آغاز کرد. این عشق به کار، همان سرمایه اجتماعی و عاطفی است که امروز آن را عامل اصلی موفقیت در مشاغل خانگی می‌دانیم. این نوع سرمایه فقط در خانواده تولید می‌شود؛ جایی که مهر و محبت، پایه‌های اصلی کسب‌وکار هستند.
