شاهنامه مهم‌ترین منبع برای اجرای اپرا است
نشست تحلیلی پروژه نمایشی-موسیقایی «اپرای عروسکی مولوی» با حضور معاون امور هنری وزیر فرهنگ و سخنرانی بهروز غریب‌پور در «پاویون هنرگان کتاب» سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
«پاویون هنرگان کتاب» در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت‌ماه، میزبان علاقه‌مندان و مخاطبان حوزه هنر با برگزاری نشست تحلیلی پروژه نمایشی-موسیقایی «اپرای عروسکی مولوی» بود؛ اثری با طراحی و کارگردانی بهروز غریب‌پور و آهنگسازی بهزاد عبدی.
این نشست، ساعت ۱۴ روز چهارشنبه به همت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با مدیریت پروژه بنفشه اعرابی و با همکاری معاونت امور هنری این وزارتخانه برگزار شد.
در این برنامه، بهروز غریب‌پور به‌عنوان نویسنده، طراح و کارگردان پروژه، درباره روند تولید و اجرای این اثر ملی به سخنرانی پرداخت.
همچنین اجرای نشست را پیمان شیخی، مجری و پژوهشگر فرهنگی، بر عهده داشت.
این نشست با حضور نادره رضایی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بابک رضایی، مدیرکل مرکز موسیقی برگزار شد.
بهروز غریب‌پور در ابتدای سخنانش گفت: «امیدوارم حضور معاون هنری و مدیرکل مرکز موسیقی در این نشست، منبع خیر باشد و زمینه‌ای فراهم شود تا پروژه‌های متعدد اپرای عروسکی در کشور روی صحنه روند.»
غریب‌پور افزود: «ایران، مهد شعر و ادب است و متأسفم که بسیاری قدر بزرگان ادب ایران را نمی‌دانند. تنها زمانی برخی ابراز وجود می‌کنند که مثلاً مولانا را شاعری ترک معرفی می‌کنند. تأسف‌بارتر اینکه همین افراد، برخی شاعران ما را نیز ملحد می‌دانند. به گمان من، اگر مولوی، سعدی و حافظ نبودند، جهان بشریت چیزی کم داشت.»
او ادامه داد: «تمامی این شاعران با دیدگاه خاص خود، جهان را توصیف کرده‌اند. مثلاً در شعرهای خیام می‌بینید که او از نظر فنی و محتوایی، چگونه جهان را تصویر کرده است. سعدی در «بوستان» داستانی بی‌نظیر درباره دیوان سومنات هند دارد که از نظر من یک نمایشنامه عروسکی است. «شاهنامه» فردوسی نیز سرشار از آثار نمایشی گوناگون است.»
غریب‌پور تأکید کرد: «اپرای ایرانی براساس ردیف‌های موسیقی ایرانی نوشته می‌شود و شیوه خواندن اپرای غربی نمی‌تواند محتوای درونی‌شده شعر فارسی را بازگو کند. متأسفانه، بسیاری از آهنگسازان ایرانی، با شیوه من در نوشتن اپرا هم‌عقیده نبوده‌اند.»
او در ادامه اظهار داشت: «من اپرا را در ایران با تعزیه آغاز کردم. به نظرم تعزیه از نظر فرمی، اپرای ایرانی است. «شاهنامه» بزرگ‌ترین فیلم‌نامه جهان و نخستین و بزرگ‌ترین متن اپرای جهان است. تاکنون «اپرای عاشورا»، «اپرای محتشم کاشانی»، «مولوی»، «حافظ»، «سعدی»، «خیام»، «عطار»، «لیلی و مجنون» و «اپرای عروسکی عشق» را نوشته و روی صحنه برده‌ام. چند سالی است که «اپرای همای و همایون» را براساس اشعار خواجوی کرمانی نوشته‌ام و این اپرا ضبط شده، اما هنوز فرصت اجرا نیافته است.»
وی افزود: «در ایران، اگر تا پایان جهان بخواهیم اپرا تولید کنیم، متون ایرانی کافی داریم. در واقع «شاهنامه» مهم‌ترین منبع برای اجرای اپرا است. همچنین نظامی، عطار و مولوی نیز منابع مهمی برای خلق اپرا هستند. من در غرب اپراهای بسیاری دیده‌ام. هرچند آن‌ها از نظر فنی در اجرای اپرا از ما جلوتر هستند، اما با مشکل کمبود متن مواجه‌اند. شما کافی است «رومئو و ژولیت» را با «لیلی و مجنون» مقایسه کنید.»
غریب‌پور ادامه داد: «گوته آرزو می‌کرد شاگردِ شاگردِ حافظ باشد. من به‌عنوان کسی که حافظ را خوب خوانده‌ام، به مردم ایران توصیه می‌کنم «حافظ» را با دقت بخوانند تا ایران را بشناسند. همچنین به جوانان پیشنهاد می‌کنم «حافظ»، «خیام»، «فردوسی»، «مولوی» و «سعدی» را بخوانند تا بدانند چه بزرگان فرهنگی‌ای داشته‌ایم. به نظر من، به‌جای افتخار به اجرای آثار غربی، باید سراغ ادبیات غنی خودمان برویم. خوشبختانه امروزه در غرب به اهمیت ادبیات فارسی پی برده‌اند.»
او در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: «اگر ما به ادبیات خود بی‌اعتنا باشیم، بی‌شک در سطح جهانی حرفی برای گفتن نخواهیم داشت.»
غریب‌پور درباره جنبه‌های دراماتیک «شاهنامه» و دیگر آثار کلاسیک فارسی گفت: «با بهره‌گیری از تعزیه، نشان دادیم که ملت باهوشی هستیم. برخی از روشنفکران تصور می‌کردند تعزیه فقط به واقعه کربلا مربوط است. یکی از دلایل مهجور ماندن تعزیه این است که آن را کهنه یا مربوط به باورهای خرافی دانسته‌اند.»
وی درباره استقبال از «اپرای عاشورا» در داخل و خارج کشور گفت: «زمانی که «اپرای عاشورا» اجرا شد، حتی مخالفان نیز در سکوت فرو رفتند و دیدند که می‌شود این کار را انجام داد. همین اتفاق در مورد «اپرای مولوی» نیز رخ داد. این اثر بارها در تهران، شیراز، دبی و رم روی صحنه رفته و تأثیر آن بر مخاطبان برای خودم نیز جالب بوده است. مولوی در میان شخصیت‌های نمایشی من جایگاهی منحصربه‌فرد دارد.»
او افزود: «در دوران کرونا، «اپرای مولوی» را احیا کردم و این اثر برای سومین بار در ایران روی صحنه رفت. قرار است به‌زودی این اپرا در جشنواره چخوف روسیه نیز اجرا شود.»
غریب‌پور با اشاره به وضعیت اپرا در دنیا گفت: «در حال حاضر بسیاری از کشورها اپرا ندارند. برای مثال سوئد و هلند اپرا ندارند، اما ایران دارد و اپرای ایرانی در سطح جهان با استقبال مواجه شده است.»
او در ادامه با انتقاد از وضعیت آموزش اپرا در کشور افزود: «در حال حاضر هیچ نهاد یا مرکزی برای آموزش اپرا در ایران وجود ندارد و متأسفم بگویم اپرا در ایران دلسوزی ندارد. امیدوارم صدای من را معاون هنری و دیگر مدیران فرهنگی بشنوند و به فکر تأسیس مرکزی برای آموزش اپرا بیفتند تا بتوانیم تجربه‌هایمان را به نسل آینده منتقل کنیم.»
در پایان این نشست، بخش‌هایی از «اپرای مولوی» برای حاضران پخش شد و سپس غریب‌پور به برخی از پرسش‌های حاضران پاسخ داد.
منبع ایران تئاتر
