برنامه‌ریزی برای نهایی‌سازی قرارداد عملیات اجرایی، راه آهن رشت - آستارا
براساس اعلام وزیر راه و شهرسازی درباره خط ریلی رشت آستارا، قرارداد اجرایی این پروژه با رقم ۱.۶ میلیارد یورو در دستور کار قرار گرفته که ۱۵ درصد از مبلغ آن باید توسط جمهوری اسلامی ایران تأمین شود.
وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که برای نهایی‌سازی قرارداد عملیات اجرایی، راه آهن رشت - آستارا تصمیم داریم طی یکی دو هفته آینده به روسیه برویم.
پروژه ریلی رشت آستارا به‌عنوان یکی از حلقه‌های مفقوده شاخه غربی کریدور شمال جنوب مطرح است، تکمیل این مسیر برای برقراری اتصال کامل ریلی بین ایران و روسیه، به‌ویژه مسکو و سن‌پترزبورگ، اهمیت اساسی دارد.
اتصال ریلی ایران به روسیه صرفاً محدود به این پروژه نیست و راه‌آهن کشور از چند مسیر دیگر نیز به شبکه ریلی روسیه متصل است. در حال حاضر از ناحیه سرخس و همچنین از طریق اینچه‌برون، ایران به روسیه به‌صورت تمام‌ریلی و با عبور از ترکمنستان و قزاقستان متصل است. افزون بر این، از مسیر دریای خزر نیز اتصال مؤثر کریدور شمال جنوب به روسیه برقرار شده است.
همچنین در شاخه غربی دریای خزر، راه‌آهن رشت به‌عنوان یکی از پروژه‌های مهم حوزه حمل‌ونقل ریلی کشور شناخته می‌شود و مسیر جلفا نیز که در گذشته ظرفیت فعال داشته، به دلیل نبود زیرساخت‌های ریلی در نخجوان فعلاً بلااستفاده مانده است. جمهوری اسلامی ایران پیگیری می‌کند تمامی این مسیرها تکمیل شده و از نظر ظرفیت نیز توسعه یابند تا شبکه حمل‌ونقل بین‌المللی کشور تکمیل‌تر شود.
پروژه رشت آستارا با طول تقریبی ۱۶۲ کیلومتر نیازمند سرمایه‌گذاری نزدیک به یک میلیارد دلار است. راه‌آهن قزوین رشت در سال ۱۳۹۶ تکمیل و به بهره‌برداری رسیده و در سال‌های اخیر نیز پیگیری اجرای راه‌آهن رشت آستارا به‌صورت جدی دنبال شده است. وی گفت این مسیر بخشی مهم و تعیین‌کننده در تکمیل ترسیم نهایی کریدور شمال جنوب به شمار می‌رود.
اتمام عملیات ساخت راه‌آهن رشت – آستارا حداکثر تا چهار سال آینده
در این راستا، امین ترفع رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه و شهرسازی، با بیان اینکه تملک اراضی تا پایان سال به‌طور کامل به اتمام می‌رسد، گفت: پس از نهایی شدن این قرارداد و انجام کامل فرآیندهای مربوط به تملک اراضی تا پایان سال، انتظار می‌رود از سال آینده عملیات اجرایی پروژه راه‌آهن رشت - آستارا آغاز شود.
وی افزود: همزمان با اتمام مراحل تملک اراضی، موافقت‌نامه وام ۱.۶ میلیارد یورویی پروژه که در دولت گذشته میان وزرای دو کشور ایران و روسیه با حضور رؤسای جمهور کشورها امضا شده بود، نیز در حال طی مراحل نهایی است. همچنین یک قرارداد چهارچوب میان کارفرما و پیمانکار، یعنی شرکت ساخت و یک شرکت، دیگر امضا شده است. در حال حاضر نیز قرارداد اجرایی پروژه در مرحله مذاکره قرار دارد و به‌احتمال زیاد تا یکی دو ماه آینده نهایی و امضا خواهد شد.
ترفع با اشاره به پیمانکار اصلی این پروژه گفت: وام مربوط به پروژه راه‌آهن رشت - آستارا از سوی دولت روسیه تأمین می‌شود، بنابراین پیمانکار نیز روسی خواهد بود.
رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه و شهرسازی در پایان تصریح کرد: بر اساس پیش‌بینی‌ها، در صورت آغاز عملیات اجرایی در سال آینده، ساخت این مسیر حداکثر طی ۴ سال به پایان خواهد رسید. میزان ترانزیت هدف‌گذاری‌شده برای مسیر راه‌آهن رشت - آستارا طبق ظرفیت نهایی پروژه، ۱۵ میلیون تُن بار پیش‌بینی شده است.
به گزارش مهر، براساس اعلام مسئولان و کارشناسان ارشد صنعت ریلی، مقرر شده است اجرای پروژه رشت آستارا از طریق فاینانس روسیه انجام شود و هم‌اکنون مباحث مربوط به تملک اراضی و طراحی فاز نخست پروژه در دست اقدام قرار دارد.
بهینه‌ترین حالت از منظر جمهوری اسلامی ایران آن بود که روسیه به‌صورت مستقیم در این طرح سرمایه‌گذاری کند تا در آینده موضوع تضمین بار نیز با اطمینان و پایداری بیشتری تأمین شود.
ایران بدون عبور از ترکیه به اروپا متصل می‌شود
در این راستا، محمدجواد شاهجویی کارشناس ارشد صنعت ریلی با تشریح ابعاد پروژه راه‌آهن رشت - آستارا و نقش آن در تکمیل کریدور شمال - جنوب اظهار کرد: طرف روس ارقام مختلفی برای استفاده از این کریدور مطرح می‌کند و بر اساس برخی برآوردها صحبت از جابه‌جایی بار بیش از ۱۰ تا ۲۰ میلیون تن در سال است. این در حالی است که راه‌آهن رشت - آستارا با پایه طراحی هفت میلیون تن در سال در حال برنامه‌ریزی است، هرچند نگرانی‌هایی وجود دارد که همین ظرفیت نیز به طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگیرد.
این کارشناس صنعت ریلی افزود: با وجود این ملاحظات، احداث این خط ریلی ضروری است و حتی باید مسیرهای دیگری همچون راه‌آهن گرمسار - اینچه‌برون، مسیر سرخس و مسیر جلفا تقویت شوند و مسیر دریای خزر نیز فعال‌تر گردد.
وی یادآور شد: در کنار توسعه زیرساخت‌های اتصال به روسیه، باید چالش‌های موجود در جذب بار از روسیه و کشورهای عضو اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) برطرف شود تا کریدور شمال - جنوب بتواند به ظرفیت‌های بالاتر دست یابد و نقش پررنگ‌تری در ترانزیت منطقه‌ای ایفا کند.
شاهجویی با اشاره به مزایای راه‌آهن رشت - آستارا اظهار کرد: تکمیل این مسیر ریلی اگرچه عمدتاً با هدف تقویت کریدور شمال - جنوب دنبال می‌شود، اما می‌تواند امکان اتصال مستقیم ایران به اروپا را نیز تا حدودی فراهم کند.
وی افزود: در حال حاضر دسترسی ریلی ایران به اروپا صرفاً از مسیر ترکیه امکان‌پذیر است، اما راه‌اندازی این پروژه می‌تواند اتصال ایران را به بنادر پوتی و سایر نقاط اروپایی بدون عبور از ترکیه برقرار کند. با این حال هدف اصلی از اجرای این طرح، ایجاد ارتباط کامل با مراکز عمده بار و مصرف در غرب روسیه به‌ویژه شهرهای مسکو و سن‌پترزبورگ است. از این رو اهمیت این راه‌آهن حتی از مسیرهای گرمسار - اینچه‌برون و سرخس نیز بالاتر ارزیابی می‌شود.
پایانه آستارا هنوز زیر یک میلیون‌تن ظرفیت دارد
این کارشناس صنعت ریلی تاکید کرد: در آستارا، بندر ریلی و پایانه حمل‌ونقل با همکاری جمهوری آذربایجان توسعه یافته و این کشور در ساخت بندر و ترمینال ریلی ایران سرمایه‌گذاری کرده است. ظرفیت فعلی این پایانه کمتر از یک میلیون تن در سال است اما روند توسعه آن ادامه دارد و چشم‌انداز افزایش ظرفیت در سال‌های آینده کاملاً قابل تحقق است.
وی یادآور شد: در صورت تکمیل و بهره‌برداری از راه‌آهن رشت - آستارا، انتظار می‌رود این مسیر بتواند در گام نخست سالانه حدود ۷ میلیون تن بار را جابه‌جا کند و اتصال کامل به مسکو و سن‌پترزبورگ برقرار شود. به این ترتیب، کریدور شمال - جنوب از نظر ریلی به‌طور کامل تکمیل خواهد شد و امکان بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت ترانزیتی کشور فراهم می‌شود.
شاهجویی با اشاره به دلایل تأخیر در تکمیل و بهره‌برداری پروژه راه‌آهن رشت - آستارا اظهار کرد: این پروژه علاوه بر چالش‌های فنی و زیست‌محیطی، با مسائل جدی تأمین مالی نیز مواجه بوده است و به همین دلیل پیشرفت آن تاکنون به کندی صورت گرفته است.
وی گفت: بنا بود تأمین مالی این طرح از محل فاینانس روسیه انجام شود؛ به همین منظور با امضای سند همکاری و موافقت‌نامه‌ای که در زمان دولت سیزدهم به امضا رسید، یک خط اعتباری ۱.۶ میلیارد دلاری از سوی روس‌ها برای اجرای این پروژه اختصاص یابد.
این کارشناس صنعت ریلی افزود: در کنار موضوع تأمین اعتبار، مباحث فنی همچون تعیین عرض خط نیز مطرح بود. در مقاطعی بحث بر سر این بود که خط با استاندارد عریض روسیه ساخته شود یا با عرض ۳۵- ۱۴ میلی‌متری استاندارد ایران. حتی در دوره‌ای پیشنهاد اجرای مسیر با دو عرض یا «دو گیج» نیز مطرح شد که به دلیل دشواری‌های فنی کنار گذاشته شد و در نهایت تصمیم بر اجرای خط با استاندارد ۳۵- ۱۴ میلی‌متری (UIC) گرفته شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مسائل زیست‌محیطی نیز از دیگر چالش‌های این پروژه به شمار می‌رود؛ به‌ویژه موضوعات مربوط به جنگل گیسوم و مناطق حساس طبیعی که برخی کارشناسان نسبت به آسیب‌های احتمالی آن هشدار داده‌اند. با این حال، از دیدگاه بنده اصلی‌ترین موانع تاکنون مربوط به تملک اراضی و تأمین مالی بوده است.
ایران و روسیه در آستانه امضای قرارداد اجرایی رشت - آستارا
براساس اعلام فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی درباره خط ریلی رشت آستارا، قرارداد اجرایی این پروژه با رقم ۱.۶ میلیارد یورو در دستور کار قرار گرفته که ۱۵ درصد از مبلغ آن باید توسط جمهوری اسلامی ایران تأمین شود.
وی افزود: برای نهایی‌سازی این قرارداد، از سوی روسیه دعوت‌نامه رسمی برای ایران ارسال شده و تصمیم داریم که برای نهایی‌سازی قرارداد طی یکی دو هفته آینده به آن‌جا برویم. موضوعات حقوقی نیز در قالب یک بند به موازات این کار پیش خواهد رفت.
از سوی دیگر در صورت رفع چالش‌های مالی، فنی و حقوقی موجود، برآورد می‌شود که این مسیر ریلی ظرف سه تا چهار سال آینده قابل تکمیل باشد، هرچند این بازه زمانی طولانی ارزیابی می‌شود و ضرورت دارد روند اجرای پروژه با شتاب بیشتری دنبال شود.
بهره‌برداری از این مسیر می‌تواند زمینه جابه‌جایی حداقل ۷ میلیون تن کالای روسیه اعم از وارداتی، صادراتی و ترانزیتی را فراهم کند و علاوه بر روسیه، کشورهای آذربایجان و سایر همسایگان نیز از ظرفیت این مسیر بهره‌مند خواهند شد.
منبع: مهر
