میزان کاهش سودآوری سهام بورسی به دلیل ناترازی انرژی چقدر است؟
افزایش محدودیت‌های انرژی و اختلال در تأمین برق و گاز، به کاهش تولید صنعتی و افت سودآوری بسیاری از شرکت‌های بورسی منجر شده؛ مسأله‌ای که زنگ هشدار تازه‌ای برای سهامداران به‌صدا درآورده است.
کاهش سطح تولید در صنایع انرژی‌بر، افزایش شمار شرکت‌های زیان‌ده و افت سودآوری تجمیعی، تازه‌ترین نشانه‌های فشاری هستند که ناترازی انرژی بر صنایع فعال در بازار سرمایه ایران وارد کرده است. دو گزارش منتشرشده از سوی پژوهشکده پولی و بانکی در زمستان 1403 و گزارش روز گذشته اداره میزهای صنعت سازمان بورس، ابعاد دقیق‌تری از این بحران در حال گسترش را نمایان کرده‌اند.
مطابق این گزارش‌ها در حالی‌که صنایع بزرگ و انرژی‌بر بازار سرمایه از محدودیت در تامین برق و گاز رنج می‌برند. وابستگان به تجارت خارجی هم از موانع وارداتی و صادراتی آسیب دیده‌اند. مجموعه‌ای از عوامل ساختاری که نهایتا به کاهش تولید، توقف خطوط، افت سودآوری و افزایش تعداد شرکت‌های زیان‌ده ختم شده است.
کاهش ۴.۱ درصدی تولید صنعتی در دی‌ماه
پژوهشکده پولی و بانکی، بازوی پژوهشی بانک مرکز در گزارشی از افت ۴.۱ درصدی تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در دی‌ماه 1403 خبر داده است. این سومین ماه متوالی افت تولید در صنایع بورسی بود. افتی که به‌جز در دو صنعت لاستیک و پلاستیک و همچنین ماشین‌آلات و تجهیزات، تقریبا همه بخش‌ها را درگیر کرده است.
به گفته تحلیل‌گران پژوهشکده گولی و بانکی «محدودیت در تامین برق و گاز» از دلایل اصلی کاهش تولید در پاییز و زمستان 1403 بوده است. این محدودیت‌ها در حالی ادامه دارند که حتی موجودی انبار شرکت‌ها نیز در همین دوره کاهش یافته و نشان می‌دهد صنایع درگیر چالش‌های جدی طرف عرضه هستند.
جهش مصرف گاز و آسیب صنایع وابسته
در گزارشی دیگر از اداره میزهای صنعت سازمان بورس، مشخص شده که مصرف گاز صنایع در اسفند 1403 نسبت به ماه قبل از آن ۱۷ درصد افزایش یافته است. این افزایش که در صنایعی چون سیمان، فلزات اساسی و محصولات شیمیایی برجسته‌تر بوده در شرایطی رخ داده که تامین گاز همزمان با رشد تقاضا، با اختلال همراه بوده است.
طبق این گزارش، ناترازی انرژی می‌تواند به کاهش تولید یا حتی توقف کامل خطوط تولید در صنایع مهم بورسی منجر شود. از طرفی نرخ‌های خوراک پتروشیمی به دلیل نوسان نرخ دلار حواله و عدم اعلام به‌موقع قیمت‌ها از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، فرآیند تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری را برای فعالان اقتصادی دشوارتر کرده است.
سودآوری صنایع در سراشیبی
مطابق داده‌های ارائه‌شده توسط پژوهشکده پولی و بانکی، سود اسمی تجمیعی صنایع در ۹ ماه نخست سال 1403 نسبت به دوره مشابه سال 1402 حدود ۶.۵ درصد کاهش یافته است. همزمان تعداد شرکت‌های زیان‌ده به ۷۹ مورد رسیده که نسبت به دوره مشابه سال 1402 (۳۹ شرکت) رشد نگران‌کننده بیش از 100 درصدی را نشان می‌دهد.
صنایعی مانند فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و تجهیزات برقی که به شدت به منابع انرژی و تجارت بین‌المللی وابسته هستند در این میان متحمل بیشترین آسیب شده‌اند. این شرایط سبب شده که حتی سهامداران خرد نیز با افت بازدهی مواجه شوند. سرمایه‌گذارانی که با هدف بهره‌برداری از سود صنایع بزرگ وارد بازار شده بودند حالا درگیر موجی از تردید، نوسان و زیان هستند.
عدم‌النفع 30 همتی
در پی تغییر دستورالعمل قیمت‌گذاری خوراک و فرآورده‌های نفتی توسط وزارت نفت در دی ۱۴۰۲ پالایشگاه‌های کشور در 10 ماهه ابتدایی سال 1403 حدود ۲۹ هزار و ۷۸ میلیارد تومان عدم‌النفع تجربه کرده‌اند. این مصوبه که ضرایب کاهشی جدیدی بر اساس کیفیت و درجه اکتان فرآورده‌ها اعمال کرده، منجر به زیان ماهانه ۲,۹۰۰ میلیارد تومانی برای پالایشگاه‌ها شده است. تنها در دی 1403 حدود ۲,۶۰۰ میلیارد تومان از درآمد این شرکت‌ها کاسته شده است. ضمن اینکه شرکت پالایش نفت اصفهان به دلیل حجم بالای تولید بنزین یورو ۵ بیشترین زیان را متحمل شده است.
هشدار درباره چشم‌انداز آینده
تحلیل‌گران نهادهای رسمی و پژوهشکده‌های مرجع هشدار می‌دهند که در صورت تداوم این وضعیت، باید منتظر افزایش تعداد شرکت‌های زیان‌ده، کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در صنایع تولیدی و رشد فشارهای ساختاری بر سودآوری بازار سرمایه بود. روند کنونی همچنین می‌تواند بر قیمت‌گذاری سهام در آینده اثر بگذارد و اعتماد عمومی به بورس را کاهش دهد.
پیشنهادهایی همچون اعلام به‌موقع نرخ خوراک توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی، اصلاح سیاست‌های ارزی برای واردات نهاده‌ها و بهبود زیرساخت‌های تامین انرژی از جمله راهکارهای فوری هستند که برای مهار این بحران پیشنهاد شده است.
