مسیرهایی که استارتاپ‌های ایرانی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا کرده‌اند

به گزارش گروه اقتصادی آوش، تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی یکی از چالش‌های اساسی در مسیر رشد و توسعه استارتاپ‌های ایرانی محسوب می‌شوند. این تحریم‌ها منجر به محدودیت‌های متعددی در زمینه جذب سرمایه خارجی، دسترسی به فناوری‌های نوین و تعاملات بین‌المللی شده‌اند.

بااین‌حال بسیاری از استارتاپ‌های ایرانی با اتخاذ راهکارهای خلاقانه توانسته‌اند موانع موجود را دور زده و به فعالیت خود ادامه دهند. در این گزارش تاثیرات تحریم‌ها بر اکوسیستم استارتاپی ایران بررسی‌شده و استراتژی‌های مورد استفاده برای مقابله با این چالش‌ها تحلیل می‌شود.

محدودیت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای ایرانی‌ها

یکی از مهم‌ترین تاثیرات تحریم‌ها کاهش دسترسی استارتاپ‌ها به منابع مالی خارجی است. بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل تحریم‌ها قادر به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های ایرانی نیستند.

این موضوع باعث شده استارتاپ‌ها به منابع داخلی متکی باشند که بودجه و امکانات کمتری دارند. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس میزان سرمایه‌گذاری خارجی در بخش استارتاپ‌ها از سال ۲۰۱۸ به بعد بیش از ۷۰ درصد کاهش‌ یافته است.

این در حالی است که در کشورهای منطقه مانند امارات و ترکیه، میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش استارتاپی رشد قابل‌توجهی داشته است. این محدودیت‌ها باعث شده که استارتاپ‌های ایرانی به دنبال روش‌های خلاقانه مانند جذب سرمایه از طریق ارزهای دیجیتال یا همکاری با شرکت‌های واسطه در خارج از کشور باشند.

مشکلات پرداخت و تبادلات مالی بین‌المللی

با قطع ارتباط بانک‌های ایرانی با سیستم‌های پرداخت بین‌المللی نظیر سوئیفت بسیاری از استارتاپ‌ها در انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی با مشکل مواجه شده‌اند. این مسئله موجب افزایش هزینه‌های نقل‌وانتقال مالی و کاهش همکاری‌های بین‌المللی شده است.

بسیاری از شرکت‌های خارجی حاضر به ارائه خدمات به استارتاپ‌های ایرانی نیستند، زیرا خطر نقض تحریم‌ها و جریمه‌های بین‌المللی برای آن‌ها وجود دارد. این مسئله باعث شده که برخی از استارتاپ‌ها از روش‌های جایگزین مانند استفاده از شرکت‌های واسطه در کشورهای ثالث یا ارزهای دیجیتال استفاده کنند.

محدودیت در دسترسی به فناوری و خدمات بین‌المللی

تحریم‌ها موجب شده‌ شرکت‌های فناوری مانند گوگل، اپل، آمازون و مایکروسافت بسیاری از خدمات خود را برای کاربران ایرانی محدود کنند. استارتاپ‌ها در بخش‌های مختلف ازجمله هوش مصنوعی، پردازش ابری و خدمات پرداخت با چالش‌های جدی مواجه هستند.

برای مثال بسیاری از استارتاپ‌های حوزه فناوری نمی‌توانند به سرویس‌های ابری شرکت‌هایی مانند AWS یا Google Cloud دسترسی داشته باشند که این مسئله منجر به کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های توسعه نرم‌افزار شده است.

موانع صادرات و ورود به بازارهای بین‌المللی

استارتاپ‌های ایرانی برای ورود به بازارهای جهانی با موانع متعددی ازجمله تحریم‌های بانکی، موانع حقوقی و عدم امکان تبلیغات بین‌المللی مواجه هستند. داده‌های اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهند که صادرات محصولات دیجیتال و نرم‌افزاری ایران در سال ۲۰۲۳ به دلیل تحریم‌ها ۴۰ درصد کاهش‌یافته است. در حالی که کشورهای همسایه ایران، مانند عراق، افغانستان و ترکیه، فرصت‌های قابل‌توجهی برای ورود محصولات استارتاپ‌های ایرانی ایجاد کرده‌اند.

ایجاد مسیرهای جایگزین برای پرداخت‌های بین‌المللی

بسیاری از استارتاپ‌ها از رمزارزها و فناوری‌های بلاکچین برای انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی استفاده می‌کنند. بیت‌کوین، تتر و سایر رمزارزها به عنوان روش‌های جایگزین برای پرداخت‌های بین‌المللی در بین استارتاپ‌های ایرانی محبوب شده‌اند. برخی از استارتاپ‌ها نیز از حساب‌های بانکی در کشورهای ثالث برای انجام تراکنش‌های بین‌المللی استفاده می‌کنند. این راهکار باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تبادلات مالی شده است.

همکاری با شبکه‌های سرمایه‌گذاری داخلی

با محدودیت سرمایه‌گذاری خارجی، استارتاپ‌ها تلاش می‌کنند از طریق سرمایه‌گذاران داخلی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه (VC) منابع مالی موردنیاز خود را تأمین کنند. رشد ۳۵ درصدی تامین مالی از طریق VCهای داخلی در سال ۲۰۲۳ نشان‌دهنده این روند است.

دولت از طریق حمایت‌های مالی و ایجاد تسهیلات به گسترش این روند کمک کرده است. علاوه بر این برخی از استارتاپ‌ها با مشارکت شرکت‌های بزرگ داخلی توانسته‌اند بخشی از نیازهای مالی خود را تامین کنند.

مهاجرت استارتاپ‌ها به کشورهای ثالث

برخی از استارتاپ‌های ایرانی با ثبت شرکت در کشورهای همسایه مانند امارات، ترکیه و ارمنستان توانسته‌اند تعاملات بین‌المللی خود را حفظ کرده و تحریم‌ها را دور بزنند.

داده‌های رسمی نشان می‌دهند که بیش از ۲۰ درصد از استارتاپ‌های موفق ایرانی از طریق شعب خارجی فعالیت خود را در بازارهای بین‌المللی گسترش داده‌اند. این روش به آن‌ها اجازه می‌دهد که از مزایای بانکداری بین‌المللی و ارتباطات تجاری جهانی استفاده کنند.

توسعه پلتفرم‌های بومی و داخلی‌سازی فناوری

بسیاری از استارتاپ‌ها به جای استفاده از خدمات خارجی، پلتفرم‌های بومی توسعه داده‌اند. برای مثال سرویس‌های ایرانی در حوزه پردازش ابری، پرداخت الکترونیکی و خدمات دیجیتال جایگزین سرویس‌های بین‌المللی شده‌اند. توسعه خدمات داخلی موجب کاهش وابستگی استارتاپ‌ها به خدمات خارجی و افزایش امنیت اقتصادی کشور شده است. نمونه‌هایی از این تلاش‌ها شامل توسعه پیام‌رسان‌های داخلی، سیستم‌های پرداخت الکترونیکی بومی و موتورهای جستجوی محلی است.

ورود به بازارهای کشورهای همسایه و شرکای تجاری ایران

به دلیل محدودیت‌های بازارهای غربی، بسیاری از استارتاپ‌ها به بازارهای منطقه‌ای مانند روسیه، چین و کشورهای حوزه خلیج فارس روی آورده‌اند. رشد ۵۰ درصدی صادرات محصولات دیجیتال به کشورهای منطقه نشان‌دهنده موفقیت این استراتژی است. استفاده از همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای و ایجاد دفاتر نمایندگی در کشورهای همسایه از جمله راهکارهای پیشنهادی برای رشد استارتاپ‌های ایرانی است.

تحریم‌های اقتصادی چالش‌های متعددی را برای استارتاپ‌های ایرانی ایجاد کرده‌اند، اما هم‌زمان فرصت‌هایی برای رشد راهکارهای نوآورانه نیز فراهم شده است. استارتاپ‌های ایرانی می‌توانند با تکیه‌بر خلاقیت، فناوری و همکاری‌های داخلی و بین‌المللی، تحریم‌ها را به فرصتی برای توسعه تبدیل کنند. اتکا به سرمایه‌گذاران داخلی، توسعه فناوری‌های بومی و ورود به بازارهای منطقه‌ای، از مهم‌ترین استراتژی‌های موفقیت در شرایط تحریم محسوب می‌شوند.