مهاجرت استارتاپی‌ها؛ زنگ خطر برای اقتصاد ایران
آمار مهاجرت بین متخصصان و کارآفرینان استارتاپی باعث شده آسیب قابل‌توجهی به بدنه کارشناسی کشور وارد شود.
به گزارش گروه اقتصادی آوش، مهاجرت استارتاپ‌ها و کارآفرینان از ایران در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی در اکوسیستم کارآفرینی کشور تبدیل شده است. این پدیده نه تنها به کاهش نوآوری و کارآفرینی در کشور منجر می‌شود، بلکه سرمایه‌های انسانی و مالی قابل‌توجهی را از دسترس اقتصاد ملی خارج می‌کند. به ویژه استارتاپ‌هایی که در ایران موفق به جذب سرمایه اولیه یا راه‌اندازی کسب‌وکار خود شده‌اند، با بروز مشکلات و موانع مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به فکر مهاجرت و راه‌اندازی فعالیت‌های خود در کشورهایی با شرایط مناسب‌تر می‌افتند.
به دنبال یک بازار باثبات‌تر
یکی از دلایل اصلی مهاجرت کارآفرینان به خارج از کشور شرایط اقتصادی نامناسب در ایران است. نوسانات اقتصادی، تورم بالا و عدم ثبات بازار از جمله عواملی هستند که کارآفرینان را به مهاجرت ترغیب می‌کنند.
طبق گزارش مرکز آمار ایران، تورم در سال‌های اخیر به بیش از ۴۰ درصد رسیده و تاثیرات مخربی بر بخش‌های اقتصاد کشور گذاشته است. بسیاری از بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها در ایران با چالش‌های شدیدی در تامین منابع مالی و اداره کسب‌وکار خود روبه‌رو هستند. این مشکلات اقتصادی باعث می‌شود که بسیاری از آنان به دنبال بازاری باثبات‌تر و با شرایط مالی بهتر باشند.
اینترنت گلوگیر کارآفرینان
به‌ویژه در سال‌های اخیر، محدودیت‌های اینترنتی و نبود دسترسی به زیرساخت‌های پایدار در ایران به شدت بر کسب‌وکارهای نوپا تاثیر گذاشته است. استارتاپ‌هایی که به اینترنت و فناوری‌های آنلاین وابسته هستند با مسدود شدن شبکه‌ها یا کاهش کیفیت اینترنت با مشکلات جدی در ارائه خدمات به مشتریان خود روبه‌رو شده‌اند.
طبق گزارش‌ها، در سال ۲۰۲۲ دسترسی به اینترنت در ایران ۲۳ درصد کاهش پیدا کرد و بسیاری از استارتاپ‌ها به دلیل این مشکلات ناچار به محدود کردن فعالیت‌های خود شدند. بسیاری از کارآفرینان برای برطرف کردن این مشکلات و جلوگیری از کاهش عملکرد کسب‌وکارشان به مهاجرت و انتقال فعالیت‌های خود به کشورهای دیگر اقدام کرده‌اند.
شانس پایین ایرانی‌ها در پیداکردن سرمایه‌گذار
یکی دیگر از دلایل مهاجرت استارتاپ‌ها کمبود سرمایه‌گذاری و حمایت‌های مالی است. بسیاری از استارتاپ‌های ایرانی در مراحل اولیه با چالش‌هایی مانند تامین منابع مالی و جذب سرمایه‌گذار روبه‌رو هستند. این مشکلات به ویژه در کشورهای با شرایط اقتصادی پیچیده مانند ایران بسیار بارز است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که تنها ۳۵ درصد از استارتاپ‌های ایرانی در مراحل اولیه موفق به جذب سرمایه‌گذار شده‌اند، در حالی که این رقم در کشورهای دیگر می‌تواند تا ۶۰ درصد نیز برسد. به همین دلیل بنیان‌گذاران این استارتاپ‌ها ترجیح می‌دهند برای جذب سرمایه و دسترسی به منابع مالی به کشورهای دیگر مهاجرت کنند.
قوانین پیچیده و دست و پاگیر اداری
قوانین پیچیده و بوروکراسی اداری از دیگر عواملی است که روند راه‌اندازی و توسعه استارتاپ‌ها را در ایران دشوار می‌کند. بر اساس آمارها حدود ۴۲ درصد از کارآفرینان ایرانی اظهار داشته‌اند که بوروکراسی و قوانین پیچیده بیشترین تاثیر را در تصمیم آن‌ها برای مهاجرت داشته است.
کارآفرینان برای اخذ مجوزهای لازم، انجام مراحل قانونی و مقابله با مشکلات بوروکراتیک زمان زیادی صرف می‌کنند. این مسائل نه تنها انرژی و زمان بسیاری از کارآفرینان را می‌گیرد، بلکه باعث کاهش سرعت رشد کسب‌وکارها نیز می‌شود. در نتیجه بسیاری از بنیان‌گذاران برای فرار از این مشکلات به دنبال شرایط قانونی ساده‌تر در کشورهای دیگر هستند.
ارتباط ما با جهان قطع است
تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی بر بسیاری از استارتاپ‌های ایرانی تاثیر منفی گذاشته است. این محدودیت‌ها باعث می‌شود که استارتاپ‌ها نتوانند به راحتی به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند و این محدودیت‌ها رشد و توسعه آن‌ها را محدود می‌کند.
طبق گزارش‌ها ۶۵ درصد از استارتاپ‌های ایرانی به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی از صادرات محصولات خود به خارج از کشور بازمانده‌اند. برای بسیاری از کارآفرینان مهاجرت به کشورهایی که از نظر سیاسی و اقتصادی در شرایط باثبات‌تری قرار دارند، فرصت مناسبی برای گسترش بازارهایشان به حساب می‌آید.
آغوش باز امارات به روی ایرانی‌ها
کشورهای مختلفی به‌عنوان مقصد مهاجرت استارتاپ‌های ایرانی شناخته می‌شوند. در سال‌های اخیر کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات و ترکیه به مقاصد اصلی برای کارآفرینان ایرانی تبدیل شده‌اند. این کشورها با ارائه مزایای مالیاتی، تسهیلات ویژه برای استارتاپ‌ها و دسترسی به بازارهای بین‌المللی، گزینه‌های جذابی برای کارآفرینان ایرانی به شمار می‌آیند.
طبق آمارهای منتشرشده در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۵ درصد از استارتاپ‌های ایرانی به امارات و ۱۵ درصد به ترکیه مهاجرت کردند. علاوه بر این کشورهای اروپایی مانند پرتغال، استونی، انگلستان و فرانسه نیز شرایط مناسبی را برای جذب استارتاپ‌ها فراهم کرده‌اند؛ گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر بیش از ۱۰ درصد از کارآفرینان ایرانی به کشورهای اروپایی مهاجرت کرده‌اند.
آیا می‌توان از خروج کارآفرینان جلوگیری کرد؟
این روند مهاجرت می‌تواند تاثیرات زیادی بر اقتصاد و اکوسیستم استارتاپی ایران داشته باشد. از یک سو این مهاجرت‌ها می‌توانند فرصت‌های جدیدی برای کارآفرینان ایجاد کرده تا در بازارهای جهانی فعالیت کنند. از دیگر سو این روند به کاهش نوآوری و رشد کسب‌وکارهای نوپا در داخل کشور منجر می‌شود.
با توجه به آمار و روندهای موجود مهاجرت استارتاپ‌ها از ایران می‌تواند به یک معضل بزرگ تبدیل شود. در حالی که با سیاست‌گذاری درست و فراهم آوردن امکانات لازم می‌توان از این پدیده جلوگیری کرد و شرایط مناسب‌تری برای رشد اکوسیستم کارآفرینی در داخل کشور ایجاد کرد.
