نیاز حیاتی اکوسیستم استارتاپی ایران به ارتباطات بین‌المللی
اکوسیستم استارتاپی ایران برای بقا و رشد بیش از هر زمان دیگری به تعامل موثر با متخصصان ایرانی خارج از کشور و شبکه‌های جهانی نیاز دارد. با وجود استعدادهای جوان ایران هنوز نتوانسته جایگاه قابل توجهی به دست آورد.
بر اساس برآوردهای غیررسمی بیش از ۴۵۰ هزار ایرانی با تحصیلات دانشگاهی در خارج از کشور زندگی می‌کنند که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در حوزه‌های تکنولوژی، مهندسی و مدیریت نوآوری فعال هستند.
این در حالی است که بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از ۷۰ درصد استارتاپ‌های داخلی در مسیر توسعه با کمبود نیروی متخصص و دسترسی محدود به دانش به‌روز جهانی مواجه هستند. در چنین شرایطی ایجاد پل ارتباطی میان این دو جهان می‌تواند بخشی از این شکاف دانشی و تجربی را پر کند.
بعد از نیروی انسانی چالش همیشگی دوم جذب سرمایه است که آن هم در گرو ارتباط ما با جهان است. بر اساس داده‌های منتشرشده توسط صندوق نوآوری و شکوفایی تنها ۱۵ درصد از استارتاپ‌های ایرانی موفق به جذب سرمایه خارجی یا همکاری بین‌المللی شده‌اند.
این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه‌ای مانند هند و برزیل این رقم از ۴۰ درصد هم فراتر رفته است. مجموع این آمارها نشان می‌دهد که یکی از اصلی‌ترین گره‌های توسعه اکوسیستم نوآوری در ایران کمبود تعامل موثر با جهان است.
به دنبال شناسایی فرصت‌های احتمالی
علی حسینی، بنیان‌گذار پلتفرم «کانکت»، در گفت‌وگو با آوش از تلاش این استارتاپ برای پر کردن این شکاف گفت: ما در آذر سال ۱۳۹۴ در قالب یک تیم 10 نفره از متخصصان و کارآفرینان ایرانی که در حوزه تکنولوژی در سیلیکون‌ولی و دانشگاه‌های برتر دنیا مثل برکلی، استنفورد و MIT حضور داشتند، یک مطالعه گسترده انجام دادیم.
او افزود: این مطالعه شامل بررسی پلتفرم‌های جهانی برای جذب نخبگان و مطالعات موردی از کشورهایی مانند چین، هند، کره‌جنوبی و تایوان و همچنین نظرسنجی از ۴۵۰۰ متخصص ایرانی ساکن آمریکای شمالی و اروپا بود.
هدف این نظرسنجی شناسایی موانع همکاری این افراد با داخل کشور و فرصت‌های احتمالی برای مشارکت بود. نتایج این بررسی مبنایی شد برای راه‌اندازی پلتفرم کانکت که در اسفند ۱۳۹۴ آغاز به کار کرد.
ایجاد ارتباط موثر، نه تنها بازگشت نخبگان
حسینی گفت: برخلاف تصور اولیه هدف ما تنها بازگشت نخبگان نبود، بلکه ایجاد ارتباط موثر بین ایرانیان متخصص خارج از کشور و نهادهای تخصصی داخل کشور بود. این نهادها شامل شرکت‌های فناوری، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری بودند.
او با تاکید بر این‌که اکنون بیش از ۱۱۰ پایگاه تخصصی داخل ایران با کانکت همکاری می‌کنند، افزود: ما هفت مدل مختلف همکاری تعریف کردیم.
این فعال حوزه استارتاپی نمونه‌هایی از این همکاری‌ها را چنین توضیح داد: فردی که فقط سالی یک‌بار به ایران سفر می‌کند، می‌تواند از طریق کانکت یک سخنرانی یا ورکشاپ در یک دانشگاه یا شرکت ایرانی برگزار کند. استادان فرصت مطالعاتی دریافت می‌کنند. کارآفرینان ایرانی خارج از کشور که می‌خواهند استارتاپی در ایران تاسیس کنند، می‌توانند از خدمات منتورینگ، گرنت مالی و زیرساختی کانکت استفاده کنند.
باید تمرکز از دانشگاه‌ها به سمت صنایع بزرگ برود
حسینی گفت: تا به امروز بیش از ۱۰هزار نفر در کانکت ثبت‌نام کرده‌اند و حدود ۹هزار همکاری موفق شکل گرفته است. نزدیک به ۴هزار نفر از این متخصصان اکنون در ایران هستند و بسیاری از آن‌ها در شرکت‌های معتبر یا دانشگاه‌ها فعالیت می‌کنند؛ از جمله در استارتاپ‌هایی مثل تپسی، استادکار، یا شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ژنتیک، انرژی، نانو و...
او افزود: همچنین امکان تعریف پروژه‌هایی برای نخبگان ایرانی خارج از کشور که مشمول نظام وظیفه هستند فراهم شده است. این پروژه‌ها می‌توانند جایگزین سربازی باشند. به گفته بنیان‌گذار پلتفرم کانکت، تنها در چند ماه گذشته بیش از ۱۸۰ پروژه از این نوع تعریف شده است.
حسینی گفت: در چشم‌انداز آینده باید تمرکز از دانشگاه‌ها به سمت صنایع بزرگ برود. شرکت‌هایی در حوزه FMCG، انرژی، بانکداری و تکنولوژی به‌دنبال جذب متخصصانی هستند که در خارج از کشور تجربه صنعتی دارند. این افراد می‌توانند به‌عنوان مشاور، مدیر محصول یا راهبر پروژه‌های نوآورانه فعالیت کنند. آن هم با مزایایی که حتی با حقوق‌های خارجی رقابت می‌کند.
لزوم ایجاد شفافیت و دسترسی آسان
او یکی از مشکلات مطرح‌شده توسط متخصصان ایرانی خارج از کشور را عدم شفافیت اطلاعات در ایران عنوان کرد و افزود: کانکت تلاش کرده این شکاف را با یک سیستم شفاف، اخلاق‌محور و غیر بروکراتیک پر کند تا افراد به‌راحتی فرصت‌های مرتبط با تخصص خود را شناسایی و انتخاب کنند.
حسینی گفت: در آینده نزدیک قرار است شبکه‌ای از کانکت‌های بین‌المللی در کشورهایی مانند قطر، کویت، امارات و حتی عربستان ایجاد شود تا ارتباط ایرانیان متخصص مقیم این کشورها نیز با اکوسیستم نوآوری ایران برقرار شود.
او در پایان گفت: ۹۰ درصد استارتاپ‌ها شکست می‌خورند، اما این شکست پایان مسیر نیست بلکه آغازی برای یادگیری و شروعی قوی‌تر است. تجربه، تیم همفکر و هم‌راستا و شبکه‌سازی موثر سه عنصر کلیدی موفقیت هستند و ما باید تلاش کنیم تا این بستر را برای جوانان فراهم کنیم.
