ایران و فلوشیپ؛ گامی بلند به‌سوی دیپلماسی فرهنگی
در عصری که فرهنگ، ابزار قدرت نرم کشورها محسوب می‌شود، ایران با طراحی طرح گرنت و برگزاری فلوشیپ‌های نشر، گامی مؤثر در دیپلماسی فرهنگی برداشته است؛ تلاشی برای رساندن صدای ادبیات ایرانی، به‌ویژه در حوزه کودک و نوجوان، به جهان.
فلوشیپ؛ پلی میان فرهنگ‌ها
در صنعت نشر، فلوشیپ جایگاه ویژه‌ای دارد؛ چراکه به‌عنوان پلی میان فرهنگ‌ها و بازارهای مختلف عمل می‌کند. این رویدادها، به‌ویژه در حوزه کتاب کودک و نوجوان، از اهمیت بالایی برخوردارند؛ جایی که داستان‌ها و تصاویر می‌توانند فراتر از مرزهای زبانی و فرهنگی، مخاطبان گسترده‌ای را جذب کنند.
فلوشیپ‌ها از طریق مذاکرات مستقیم (B2B) و کارگاه‌های آموزشی، امکان خرید و فروش حقوق کپی‌رایت را تسهیل کرده و به ناشران کمک می‌کنند آثار خود را به زبان‌های دیگر ترجمه و منتشر کنند. نمونه‌های برجسته جهانی مانند فلوشیپ نمایشگاه کتاب بلونیا یا برنامه‌های مشابه در ترکیه و ایران، نقش کلیدی این رویدادها در جهانی‌سازی ادبیات را به‌خوبی نشان می‌دهند.
فلوشیپ، بستری برای معرفی تنوع فرهنگی
جایگاه فلوشیپ در صنعت نشر نه‌تنها به تقویت اقتصاد نشر کمک می‌کند، بلکه موجب معرفی تنوع فرهنگی و درک متقابل میان ملت‌ها نیز می‌شود. با گسترش این برنامه‌ها، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، می‌توان شاهد رشد ادبیات بومی و معرفی آن در عرصه جهانی بود. در نهایت، فلوشیپ‌ها به‌عنوان ابزاری استراتژیک، آینده صنعت نشر را با اتصال خلاقیت و تجارت، شکل می‌دهند.
شبکه‌سازی حرفه‌ای؛ از اهداف اصلی فلوشیپ
شبکه‌سازی حرفه‌ای یکی از مهم‌ترین اهداف فلوشیپ‌ها در صنعت نشر است. این رویدادها بستری فراهم می‌کنند تا فعالان حوزه نشر، از نویسندگان و تصویرگران گرفته تا ناشران و نمایندگان ادبی، با یکدیگر آشنا شده و روابط بلندمدتی ایجاد کنند.
این ارتباطات اغلب به همکاری‌های مشترک، مانند پروژه‌های انتشاراتی بین‌المللی یا تولید آثار مشترک منجر می‌شود. برای مثال، در فلوشیپ‌هایی مانند نمایشگاه کتاب بلونیا، ناشران کوچک و مستقل فرصت می‌یابند با شرکت‌های بزرگ‌تر ارتباط برقرار کنند و آثار خود را به بازارهای جدید معرفی کنند. این شبکه‌سازی به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه که ممکن است دسترسی محدودی به بازارهای جهانی داشته باشند، بسیار ارزشمند است.
گرنت ایران؛ ابزار دیپلماسی فرهنگی از مسیر ادبیات
طرح حمایتی گرنت ایران که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شده، با هدف حمایت مالی از ترجمه و انتشار آثار ایرانی به زبان‌های خارجی، به‌عنوان سرمایه‌گذاری استراتژیک در دیپلماسی فرهنگی از طریق ادبیات شناخته می‌شود.
در نخستین فلوشیپ ایران، این طرح به‌عنوان ابزار تشویقی کلیدی عمل می‌کند تا ناشران خارجی را به انتخاب آثار ایرانی ترغیب نماید.
الگوی ترکیه در موفقیت برنامه‌های گرنت
طرح‌های حمایتی گرنت ایران ظرفیت چشمگیری دارند تا مانند طرح موفق «تدا» در ترکیه، نقشی محوری در ارتقاء کیفی نخستین فلوشیپ نشر تهران ایفا کنند. اجرای برنامه تدا از سال ۲۰۰۵ توسط وزارت فرهنگ ترکیه آغاز شد و تاکنون از ترجمه بیش از ۲ هزار اثر ترکی به ۷۰ زبان حمایت کرده است؛ ازجمله ویژگی‌های این برنامه: حمایت ۱۰۰ درصدی از هزینه‌های ترجمه، مشارکت ۵۰ درصدی در هزینه‌های چاپ، اولویت‌دهی به آثار کودک و نوجوان (۴۰ درصد از کل بودجه)، ایجاد شبکه‌ای از ۳۰۰ ناشر بین‌المللی، تجربه ترکیه نشان می‌دهد که برنامه‌های گرنت می‌توانند تا ۷۰ درصد در موفقیت اولیه فلوشیپ‌ها مؤثر باشند.
نخستین فلوشیپ صنعت نشر در نمایشگاه کتاب تهران
سال گذشته در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، چند طاق زرشکی‌رنگ در نیم‌طبقه مصلی امام خمینی (ره) برپا شد که محل نخستین فلوشیپ صنعت نشر بود؛ رویدادی که تنها یک روز برگزار شد و بیشتر جنبه معرفی ظرفیت‌ها را داشت. با روی کار آمدن سیدعباس صالحی به‌عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، موضوع فلوشیپ در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پیگیری شد.
تمرکز فلوشیپ بر ادبیات کودک و نوجوان
نخستین فلوشیپ صنعت نشر ایران به حوزه ادبیات کودک و نوجوان اختصاص یافت؛ چرا که این حوزه در کشورهای مختلف، نقطه قرابت فرهنگی و معنایی مشترکی دارد: تربیت و رشد نسل آینده.
فتح‌الله فروغی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره برنامه‌های فلوشیپ گفت: امروز دوشنبه (۲۲ اردیبهشت‌ماه)، نخستین فلوشیپ صنعت نشر از ساعت ۱۰ صبح در رواق غربی مصلی امام خمینی (ره) افتتاح می‌شود. این مراسم با حضور مقامات و کارشناسان فرهنگی و اهالی قلم برگزار خواهد شد.
او افزود: ناشران، تشکل‌ها و آژانس‌های ادبی که پیش‌تر ثبت‌نام کرده‌اند، با دعوت‌نامه‌هایی که از طریق دفتر گرنت و انجمن ناشران ارسال شده، در این برنامه حضور می‌یابند.
نشست‌های B2B و برنامه‌های جانبی
فروغی ادامه داد: بعدازظهر دوشنبه نشست‌های B2B آغاز شد. این نشست‌ها به گفت‌وگوهای دوجانبه میان ناشران ایرانی و مهمانان خارجی اختصاص دارد. همچنین از ساعت ۱۷ تا ۱۹ دیداری جمعی میان اهالی قلم و ناشران کودک با مهمانان خارجی برگزار شد.
سه‌شنبه (۲۳ اردیبهشت‌ماه)، نشست «از تهران تا جهان؛ ظرفیت‌های جهانی کتاب کودک ایرانی» برگزار شد. در این نشست، نویسندگان و تصویرگران برجسته ایرانی به معرفی ظرفیت‌های ادبیات و تصویرگری ایران پرداختند. برنامه‌های این روز با بازدید گروهی مهمانان از سالن کودک و نوجوان نمایشگاه ادامه یافت.
فروغی گفت: چهارشنبه (۲۴ اردیبهشت‌ماه)، آخرین نشست برگزار شد که طی آن ناشران و کارگزاران نشر درباره ظرفیت‌های موجود بحث و تبادل نظر کردند. هدف این بود که مشخص شود چگونه کتاب کودک می‌تواند از مرزهای داخلی فراتر رفته و مخاطبان جهانی بیشتری جذب کند. بازدید از سالن کودک و نمایشگاه نیز در این روز ادامه یافت تا همه مهمانان فرصت کافی برای آشنایی با ناشران ایرانی داشته باشند.
منبع: ایبنا
