اقتصاد عربستان در مسیر نئومیزه شدن
عربستان سعودی با پروژه‌هایی به ارزش بیش از ۱.۵ تریلیون دلار به دنبال عبور از اقتصاد نفتی است.
عربستان سعودی با اختصاص سرمایه‌ای بی‌سابقه برای اجرای مجموعه‌ای از پروژه‌های عظیم، به دنبال بازتعریف جایگاه اقتصادی خود در دوران پس از نفت است.
این کشور، در چارچوب برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ به رهبری محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، طرح‌هایی با مجموع هزینه‌ای بالغ بر ۱.۵ تریلیون دلار را کلید زده تا اقتصاد خود را متنوع‌تر، کم‌ریسک‌تر و آینده‌نگرتر کند.
پروژه‌هایی همچون شهر هوشمند «نئوم» به ارزش تخمینی ۱.۵ تریلیون دلار، منطقه فرهنگی «درعیه گیت» با سرمایه‌گذاری ۶۴ میلیارد دلاری، و شهر گردشگری و سرگرمی «قدیه» با هزینه ۲۵ میلیارد دلار تنها بخشی از برنامه گسترده عربستان برای جذب سرمایه، گردشگر و فناوری هستند.
مقام‌های سعودی این طرح‌ها را پاسخی به نیاز مبرم کشور برای کاهش وابستگی به نفت و مقاومت در برابر نوسانات بازارهای انرژی می‌دانند.
درحالی‌که عربستان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان است، تغییرات اقلیمی، فشارهای بین‌المللی برای کاهش آلاینده‌ها و نوسان‌های قیمتی، باعث شده تصمیم‌گیران این کشور در پی بنیان‌گذاری اقتصادی چندمحوری و پایدار باشند.
نئوم، پرچم‌دار تحول اقتصادی
پروژه عظیم نئوم، قلب تپنده طرح‌های تحول اقتصادی عربستان است؛ شهری آینده‌نگر در حاشیه دریای سرخ که به گفته مقامات سعودی، قرار است خانه‌ای برای فناوری‌های نوین، شهرسازی مدرن و الگوی جدیدی از زندگی شهری باشد.
یکی از بخش‌های کلیدی این طرح، «لاین» است؛ شهری خطی با هزینه‌ای بیش از یک تریلیون دلار که بدون خودرو و آلاینده طراحی شده و قرار است تا سال ۲۰۳۵ به بهره‌برداری برسد.
همچنین بخش‌هایی نظیر «اکساگون» با ۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و منطقه کوهستانی «تروجنا» با ۱۹ میلیارد دلار، نشان می‌دهند نئوم تنها یک پروژه شهری نیست، بلکه تجسمی از تلاش عربستان برای ورود به عرصه‌هایی همچون گردشگری زمستانی، فناوری‌های پاک و لجستیک پیشرفته است.
مقصد بعدی، گردشگری و فرهنگ
در کنار نئوم، طرح‌های دیگری نیز برای تقویت گردشگری و صنعت خدمات طراحی شده‌اند. پروژه درعیه گیت که در حومه ریاض قرار دارد، قرار است با احیای معماری سنتی و هویت فرهنگی عربستان، به یکی از مقاصد اصلی گردشگران خارجی تبدیل شود.
همچنین «قدیه» به عنوان یک شهر سرگرمی، با پارک‌های موضوعی و مراکز هنری، نقشی کلیدی در جذب خانواده‌ها و نسل جوان ایفا خواهد کرد.
از سوی دیگر، مناطق گردشگری همچون جزیره لوکس «سنداله» (۳ میلیارد دلار)، پروژه دریای سرخ (۱۷ میلیارد دلار) و توسعه منطقه مدینه (۳۷ میلیارد دلار)، تصویری جامع از تلاش سعودی‌ها برای تبدیل شدن به قطب گردشگری خاورمیانه ارائه می‌دهند.
اما چالش‌ها همچنان پابرجاست
درحالی‌که ابعاد این سرمایه‌گذاری‌ها خیره‌کننده هستند، کارشناسان نسبت به چند چالش اصلی هشدار می‌دهند.
نخست، جذب سرمایه‌گذاری خارجی؛ بسیاری از این پروژه‌ها به تامین منابع مالی از طریق سرمایه‌گذاران بین‌المللی وابسته بوده و این امر در شرایط ژئوپلیتیکی ناپایدار منطقه و رقابت‌های جهانی، کار ساده‌ای نیست.
نکته دوم، ثبات سیاسی و اقتصادی است. حفظ ثبات در ساختار سیاسی کشور و اجرای اصلاحات اجتماعی و اقتصادی، از الزامات موفقیت این برنامه‌ها است.
برخی ناظران، ریسک‌های ناشی از تمرکز قدرت و محدودیت‌های حقوق بشری در عربستان را تهدیدی برای فضای سرمایه‌گذاری می‌دانند.
سوم، اجرای هم‌زمان پروژه‌ها؛ حجم بالای طرح‌های عمرانی و بازه زمانی نسبتا محدود برای بهره‌برداری، می‌تواند به چالش‌های فنی، مدیریتی و نیروی انسانی منجر شود.
عربستان برای اجرای این برنامه‌ها به صدها هزار نیروی کار ماهر نیاز دارد و این مسئله ممکن است وابستگی به نیروی کار خارجی را بیشتر کند.
تلاش پرهزینه
در نهایت، آنچه عربستان سعودی در حال انجام آن است، تلاشی بلندپروازانه برای نجات اقتصاد خود از دام نفت است. تلاشی که اگرچه پرهزینه و پرریسک است، اما می‌تواند آینده‌ای متفاوت برای این کشور رقم بزند.
در جهانی که انرژی‌های تجدیدپذیر و اقتصادهای دانشی در حال صعود هستند. حرکت عربستان از نفت به سوی فناوری، گردشگری و شهرهای هوشمند، نه فقط یک انتخاب بلکه ضرورتی تاریخی برای بقا و رقابت در قرن بیست‌ویکم به شمار می‌رود.
