بازار سلامت قلابی در اینستاگرام داغ است
فروشندگان داروهای بدون مجوز، کار خود را بلدند و جامعه هدف‌شان را شناسایی کرده‌اند که همانا جوانان و نوجوانان هستند.افزایش نظارت بر فضای مجازی، آگاهی‌بخشی عمومی و تسهیل دسترسی به محصولات مجاز از جمله اقداماتی است که می‌توان در مقابله با این تهدید انجام داد.
این روزها فضای مجازی، به خصوص اینستاگرام، به شبکه گسترده‌ای برای تبلیغات بدل شده و به اصطلاح می‌توانید از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در این شبکه بیابید؛ در این میان محصولات سلامت محور هم تبلیغ می‌شوند، آن هم از سوی کسانی که هیچ علم و دانشی در حوزه پزشکی و سلامت ندارند اما این تبلیغات تأثیرگذارند و اتفاقاً محصولاتی که از سوی همین بلاگرهای پزشک‌نما به اشتراک گذاشته می‌شود طرفداران و مشتریان پروپا قرص خود را به خصوص در میان نوجوانان و جوانان دارد.
بازار فروش محصولات سلامت‌محور، بدون تائیدیه علمی و پزشکی در اینستاگرام بسیار داغ است؛ از محصولات بهداشتی و پوستی گرفته تا قرص لاغری و داروهای کاهش فشار خون یا درمان قطعی دیابت!
جوانان و نوجوانان، جامعه هدف سودجویان
فروشندگان این محصولات بدون مجوز، کار خود را بلدند و جامعه هدف‌شان را شناسایی کرده‌اند همان جوانان و نوجوانانی که به دنبال یافتن نتایج کوتاهمدت و بی‌دردسر هستند. این فروشندگان با تبلیغات فریبنده و جملاتی از قبیل «لاغری در یک ماه» یا «برای همیشه با دیابت خداحافظی کنید»، محصولاتی را تبلیغ می‌کنند که نه تنها در کوتاهمدت، بلکه در درازمدت می‌تواند آسیب‌های جدی را به سلامت افراد وارد کند که متأسفانه برخی از این آسیب‌ها جبران‌ناپذیرند.
از آنجا که ما عادت داریم تا وقتی مشکل حادی نداریم به پزشک مراجعه نکنیم، چنین تبلیغاتی واقعاً فریبنده هستند؛ تبلیغاتی که شما را از هر نوع رژیم زیر نظر متخصص تغذیه و ورزش رها می‌کند البته که می‌تواند مخاطبان بسیاری را به خود جذب کند.
کدام محصولات سلامت‌محور پرطرفدارترند؟
محصولات لاغری، یکی از طیف‌های گسترده تبلیغاتی در شبکه‌های مجازی است؛ قرص‌ها و کپسول‌های فاقد تائیدیه که عوارض جانبی آن‌ها مشخص نیست، توسط متخصصان و پزشکان بدون مجوز در این شبکه‌ها تبلیغ می‌شوند. از آنجا که محصولات مرتبط با لاغری مخاطبان زیادی دارد، سودجویان نیز روی فروش محصولات این چنینی اصرار می‌کنند. این خرید و فروش گسترده‌ی محصولات بی‌مجوز، خطرات بزرگی را به همراه دارد چرا که بسیاری از این داروهای لاغری حاوی مواد مخدر یا هورمونی هستند که در بهترین حالت می‌توانند افزایش ضربان قلب و فشار خون را به همراه داشته باشند اما اثرات طولانی‌مدت آن‌ها، عوارضی همچون از کار افتادگی کبد و کلیه را برای مصرف‌کننده به همراه دارد.
دومین محصول محبوب در شبکه‌های مجازی که روی آن‌ها تبلیغات گسترده‌ای صورت می‌گیرد محصولات پوستی و زیبایی مثل کرم‌های ضدلک، روشن‌کننده‌ها، قرص‌های ضد ریزش مو، قرص‌های جوان‌سازی و امثال این‌هاست. بلاگرها این محصولات فاقد مجوز را به آسانی با اصل فرانسوی یا آلمانی آن‌ها مقایسه کرده و نتیجه را مثبت اعلام می‌کنند و این در حالیست که بسیاری از این محصولات دارای ترکیبات و عوارض جانبی ناشناخته هستند.
مکمل‌های افزایش قد و حجم‌دهی به عضلات طیف دیگری از محصولات محبوب در میان نوجوان و بدنسازانی است که می‌خواهند به اصطلاح یک شبه، راه صد ساله را طی کنند. مکمل‌های بدون مجوزی که در شبکه‌های مجازی فروخته می‌شوند خطراتی از جمله اختلالات هورمنی، ناباروری، رشد غیرطبیعی عضلات و از همه مهمتر، آسیب‌های استخوانی را به همراه دارند.
مورد بعدی محصولات تقلبی است که با عنوان داروهای تقویت جنسی فروخته می‌شود. این محصولات شامل قرص‌ها و پودرهای مختلفی است که عموماً دارای مواد خطرناکی مانند سیلدنافیل هستند که استفاده‌ی آن در دوز بالا، بخصوص در افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی هستند می‌تواند مرگ‌آور باشد.
در خیل عظیم تبلیغ محصولات سلامت‌محور، داروهای تقلبی و بدون مجوز دیابت، فشار خون و افسردگی را مشاهد می‌کنیم. خیلی از مصرف‌کنندگان به دلیل ارزان بودن این داروهای تقلبی به سمتشان می‌روند و این در حالی است که مصرف داروهای مشابه تقلبی چنین بیماری‌هایی می‌تواند آسیب‌های و عوارض شدیدی را برای بیمار تولید کند.
چالش‌های موجود در قانون
قانون ممنوعیت محصولات و خدمات غیر مجازی که به سلامت افراد آسیب می‌رساند در سال 1397 تصویب شد. طبق این قانون هرگونه تبلیغات گمراه‌کننده درخصوص محصولات دارویی، خوراکی، آرایشی، مکمل‌ها و تجهیزات پزشکی در سانه‌ها و فضای مجازی ممنوع است.
اگرچه این قانون با جریمهی نقدی و حتی محرومیت از فعالیت تصویب شده اما آنطور که باید و شاید اجرایی نشده چرا که همچنان شاهد فروش این محصولات در فضای مجازی هستیم.
آئین‌نامه اجرایی این قانون باید ظرف سه ماه توسط سازمان بهداشت تدوین می‌شد اما سال‌ها طول کشید و در حال حاضر هم بسیاری از بندهای آن اجرایی نشده است. از سوی دیگر هماهنگی میان پلیس فتا، صداوسیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان غذا و دارو که هرکدام نقشی در اجرای این قانون دارند، هماهنگی لازم را با یکدیگر ندارند.
ردیابی فروشندگان در فضاهای مختلف مجازی کار ساده‌ای نیست. از طرفی نیز ضعف‌هایی را در برخوردهای غذایی شاهدیم؛ کسانی که از راه فروش محصولات سلامت‌محور تقلبی یا فاقد مجوز درآمدهای هنگفتی دارند، جریمهی 5 میلیون تومانی که برای آن در نظر گرفته شده نمی‌تواند مانعی برای این افراد ایجاد کند. اگرچه این جریمه بالاتر رفت اما همچنان گرهی درست از این کلاف سردرگم گشوده نشده که چاره‌ساز باشد.
اولویت با آگاهی‌سازی عمومی است
با این همه اما نباید قدرت بالای فضای مجازی و اینفلوئنسرها را دست‌کم گرفت. آن‌ها از هر ترفندی برای جذب مخاطب و فروش محصولات خود استفاده می‌کنند. برای مقابله با این بحران، لازم است تا همه ارکان جامعه با آن مبارزه کنند.
افزایش نظارت بر فضای مجازی، آگاهی‌بخشی عمومی و تسهیل دسترسی به محصولات مجاز از جمله اقداماتی است که می‌تواند تا حدی دست سودجویان از فروش محصولات سلامت‌محور را کوتاه کند.
آگاهی‌سازی عمومی باید در اولویت قرار بگیرد. متأسفانه با فراگیری و قدرت یافتن روزافزون شبکه‌های اجتماعی، مردم در دام‌هایی گرفتار می‌شوند که گاهی خلاصی از آن‌ها بهای سنگینی دارد و آگاهی‌سازی گسترده در این حوزه می‌تواند مردم را تا حد زیادی از فریب خوردن نجات دهد.
اما در نهایت مردم باید خود هوشیار باشند و بخصوص در رابطه با سلامت خود حتماً از متخصصان این حوزه مشورت بگیرند و جان خود را به دست هر بلاگر و اینفلوئنسری که دغدغه‌اش تنها فروش محصولش است نسپارند.
