بندر در دود و آتش

بعد از موج، دود آمد. موج انفجار روز گذشته در بندر شهید رجایی تا فاصله سی‌و‌پنج کیلومتری یعنی در بندرعباس هم احساس شده است. بعد از انفجار آتش سوزی به کانتینرهای اطراف محوله منفجر شده سرایت کرد و خطی از آتش ابری از دود سیاه ایجاد کرد که به سرعت بالای سر بندرعباس رسید.

هیچ خانواده‌ای در بندرعباس نیست که کسی را در بندر شهید رجایی نداشته باشد. به غیر از مردم شهر بندرعباس، بسیاری هم از نقاط دیگر ایران در بندر بودند. آدم‌هایی که به هزار و یک دلیل هنوز از شوک حادثه در نیامده‌اند.

یک نفر می‌گوید: «من پشت میزم بودم که درِ سالن کنده شد و به سمت ما آمد. تمام شیشه‌ها ریخت، سقف کاذب سقوط کرد، غبار همه جا را پر کرد و تنها چیزی که می‌دانستیم این بود که باید بدویم، بدویم و دور شویم.»

بیشتر مردمی که از حادثه جان به در برده و سلامت بودند به سمت ماشین‌هایشان دویدند، ماشین‌هایی که در محوطه‌ها پارک شده اغلب آسیب جدی دیده‌اند، هرچند آنها که از محل فاصله در ضلع شمالی بندر دورتر بودند آن‌قدر سر پا بودند که بشود با سقف‌های آسیب دیده و شیشه‌های شکسته آنها را به بیرون از بندر راند. خیلی از مردم این‌قدر خوش شانس نبودند که بتوانند با ماشین‌های خودشان بندر را ترک کنند. برای بسیاری ماشینی باقی مانده نبود، برای بسیاری دیگر آسیب‌های ناشی از موج انفجار آن قدر شدید بود که باید با آمبولانس و ماشین‌های امدادی محل را ترک می‌کردند. از این بدشانس‌تر هم کسانی بودند. هر چه نزدیک‌تر به محل حادثه آسیب‌ها بیشتر، و کسانی که در بین کانتینر‌های محوطه دچار حادثه بودند آنهایی هستند که چیزی ازشان باقی نمانده است.

بیش از 800 نفر تا ظهر امروز به دلیل آسیب‌های ناشی از حادثه انفجار و آتش سوزی در بندر رجایی شهر به بیمارستان‌های بندرعباس و شیراز منتقل شدند. تعداد تائید شده کشته‌ها 28 نفر است اما کادر درمان در بیمارستان‌های بندرعباس و بسیاری از شهروندان بندر می‌گویند باید گم شده‌ها را هم جزو کشته‌ها در نظر گرفت چراکه ساعت‌هاست دیگر مصدوم و زخمی از محل حادثه به بیمارستان‌ها اعزام نمی‌شود. عدد دقیق گم شده‌ها هم روشن نیست. تا صبح امروز، یکشنبه، یک روز بعد از حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، مردم با عکس گم شده‌هایشان از این بیمارستان به آن بیمارستان می‌رفتند و خیلی‌ها در اینستاگرام و باقی شبکه‌های اجتماعی کمک می‌خواستند. ظهر امروز بالاخره اعلام شد مردمی که هنوز خبری از گم شده‌هایشان ندارند باید به دادستانی مراجعه کنند. هر چند هنوز ممکن است برخی از گم شده‌ها در جایی پیدا شوند اما همین اعلام مراجعه به دادستانی و انتظار از پزشکی قانونی برای رسیدگی به مساله گم شدگان نشان می‌دهد امیدها برای زنده پیدا کردن آنها که جواب تلفن‌شان را نمی‌دهند اندک است.

پزشکان در بندرعباس می‌گویند بیشترین آسیب‌ها به سر و صورت و چشم‌ها بوده است. تا ظهر امروز، یکشنبه، 6 نفر از مصدومان به شیراز منتقل شده‌اند که سه نفر آنها در بخش مراقبت‌های ویژه هستند، در بندرعباس 240 نفر بستری هستند که 37 نفر آنها در بخش مراقبت‌های ویژه هستند. از همان ساعت‌های اولیه بعد از حادثه علاوه بر تیمی از وزارت بهداشت که به بندرعباس فرستاده شده، پزشکان بخش خصوصی هم به کمک بیمارستان‌های دولتی رفته‌اند. کمبود خون و کادر درمانی در ساعت‌های اولیه جبران شده است. کمبود تجهیزات در چند ساعت بعد از حادثه جبران شده است و حالا تنها نگرانی مربوط به کمبود کپسول‌های اکسیژن است که وزارت بهداشت امیدوار است قبل از افزایش نیاز بتواند ذخیره لازم برای این کپسول‌ها را هم فراهم کند. علت نیاز به کپسول‌های اکسیژن آلودگی شدید هواست. بوی دود که دیروز کاملا در هوای بندرعباس احساس می‌شود امروز هم جایی نرفته است. مردم می‌گویند غبارهای آلوده را می‌توان روی سطح همه چیز دید. تعطیلی شهری که زیر غبار غم مانده است، بخشی هم به دلیل همین آلودگی است که منشا آن هنوز اعلام نشده است.

گفته می‌شود همین حالا، ظهر روز یکشنبه، اوضاع در شهر بندرعباس عادی است، رد پای شوک را می‌توان در صورت مردم بندر دید. نه تنها کسانی که در بندر هستند بلکه کسانی که در بندر نیستند هم با سوال‌های بی پایانی رو به رو هستند. خسارت ریالی آسیب چقدر بوده است، عدد دقیق کشته‌شدگان چند تاست؟ مردمی که آسیب دیده‌اند را چه کسی رتق و فتق خواهد کرد؟ چه کسی خسارت‌های مردم و اموال شان را پرداخت خواهد کرد؟ کی معلوم می‌شود که چند نفر جان باخته‌اند؟ خاموش کردن آتش کی تمام می‌شود؟ و اگر تا غروب، وقتی که هواشناسی گفته است قرار است بادهای تند از دریا به سمت ساحل بیاید خاموش کردن آتش تمام نشده باشد چی؟ نگرانی از این که با وزش باد در عصر امروز آتش دوباره شروع به سرایت کند و کانتینرهای بیشتری آسیب ببیند بسیار جدی است. اما این تنها نگرانی امروز بندر عباس نیست.

در حالی که آلودگی های محیطی در شهر فعلا فقط عوارض خفیف و کوتاه مدت خود را که شامل سرفه و تنگی نفس و عوارض تنفسی گروه های آسیب پذیر مانند کودکان و بیماران مبتلا به بیماری های قلبی ریوی و سالمندان است را نشان داده است، نگرانی از این که آلودگی که منشا آن اعلام نشده است در میان مدت و بلند مدت چه عوارضی به جا بگذارد چشم گیر است، با این وجود مردم بیشتر از آنکه نگران خودشان باشند نگران کادر امدادی هستند که در بندر مشغول خاموش کردن آتش است. یک پزشک بندر عباسی در این مورد می گوید: « کسانی که به هسته آتش نزدیک هستند در معرض خطر بیشتری هستند. آتش نشان ها که ماسک و لباس ضدشیمیایی ندارند در این گرمای طاقت فرسا مشغول خاموش کردن آتش هستند و نگرانی از این که تجهیزاتشان کافی نباشد یا مناسب این آلودگی نباشد بسیار جدی است. آنها در این لحظه با همه وجود و توش و توانشان کار می کنند اما یک سرمایشی که بتوانند چند دقیقه در آن استراحت کنند، دوش آب فراوان که بتوانند خودشان را بشویید و از الودگی پاک کنند و عوارض نزدیکی به این آلودگی را کاهش دهند فراهم نیست. نگرانی از این که آنها بیشتر از دیگران و زودتر از کسانی که از آتش دور هستند درگیر عوارض میان مدت و بلند مدت این آتش سوزی بشوند و یا حتی بر اثر این عوارض جان خودشان را از دست بدهند را نباید دست کم گرفت.»

ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران که همواره تیم امدادی به بندرعباس رفته است در مورد نگرانی از تاثیر آلودگی محیطی بر امدادگرانی که در محل حادثه حاضر هستند می‌گوید: اقلا امدادگرانی که از تهران آمده اند تجهیزات خوبی دارند، باقی آماده گران و آتش نشان هایی که در صحنه هستند هم لباس و تجهیزات لازم را دارند. البته گفته می شود که آلودگی محیطی در محل وجود ندارد ولی کسی از سازمان محیط زیست یا پدافند در محل حادثه نیامده است که تایید کند محل آلوده است. مدام در اخبار می‌گویند محل حادثه آلوده است، اما هنوز کسی نگفته این چه آلودگی ست و برای مقابله با آن چه کاری باید کرد. باید به این مسأله تاکید کنم که به هر حال آتش نشان ها متوجه خطرات شغلی خودشان هستند و علارغم این خطرات مشغول خاموش کردن آتش هستند. همچنین می توانم بگویم که در بیست و چهار ساعت گذشته که ما در حال کار در محل بودیم با نمونه ای که به دلیل مسمومیت ناچار به ترک محل باشد مواجه نشدیم‌، و وزرش باد هم وجود دارد که به کاهش آلودگی کمک می کند.

بندرعباس امروز تعطیل بوده است، نه تنها ادارات بلکه بسیاری از کسب و کارهای خصوصی هم تعطیل بوده‌اند، درمانگاه‌ها و کلینیک‌های خصوصی از دیروز مشغول امدادرسانی رایگان به مردم هستند تا از بار بیمارستان کم کند و بخشی از مراجعان سر پایی را مدیریت کنند. با این حال جو حاکم بر شهر هنوز جو نگرانی است. یکی از شهروندان در این مورد می‌گوید: «من و همسرم 10 سال در بندر کار کردیم، بسیاری از آدم‌های آنجا را می‌شناسیم و دیروز از ساعتی که انفجار رخ داد تا آخر شب تلفن به دست بودیم تا از تک تک کسانی که می‌شناختیم خبر بگیریم. تمام کسانی که ما با آنها صحبت کردیم گریه می‌کردند. خیلی‌ها نگران دارایی‌هایشان هستند که در بندر بوده و هر چقدر هم به آنها بگویند که آرام باشید و خسارت‌ها جبران می‌شود باز هم مردم نگران هستند.»

نگرانی‌ها آن قدر زیاد است که بعضی از مردم بخصوص در همان ساعت‌های اول نمی‌توانستند خودشان را راضی کنند که از محل حادثه فاصله بگیرند. یک نفر می‌گوید: «من کلی مدارک به همراه داشتم که وارد گمرک شدم، وقتی موج اول انفجار رخ داد گیج و منگ از ساختمان بیرون آمدم اما بعد یادم افتاد که اگر این مدارک از بین برود زندگی من ساقط می‌شود، با همان حال به ساختمان برگشتم و هر چه از مدارک می‌توانستم پیدا کردم اما باز هم بخش مهمی از مدارکم گم شده و از بین رفته است. خیلی‌های دیگر هم وضعیت مشابه من دارند و حالا نگران هستند که از این به بعد چه خواهد شد.»

کسانی هستند که خواهرشان، یا دوست‌شان را از دست داده‌اند. کسانی هستند که از فرزندشان خبری ندارند و همچنان در حال کار هستند. از جاهای دیگر خبر می‌رسد که مردم برای خون دادن صف کشیده‌اند، یا این که در جایی مجلس عزاداری به پا کرده‌اند. دو استان فارس و کرمان که استان‌های هادی هرمزگان هستند در آماده‌باش به سر می‌برند. کادر درمان از سراسر کشور، آتش‌نشان‌ها از شهرداری برخی از شهرها، و حتی ستادهای مدیریت بحران از کشورهای همسایه اعلام آمادگی کرده‌اند تا در صورت نیاز به کمک به بندرعباس اعزام شوند.

خون‌ریزی بندرعباس هنوز بند نیامده است. برای برآورد خسارت بسیار زود است. تمام چیزی که امروز می‌دانیم این است که اگر بندر به چیزی نیاز داشته باشد، کشور بسیج است که آن نیاز را برطرف کند.