انفجار بندر شهید رجایی و زنگ خطر برای شاهرگ اقتصاد تحت تحریم ایران

بندر شهید رجایی فقط یک مجموعه با تعداد زیادی اسکله و جرثقیل نیست. این بندر عملا قلب تپنده تجارت ایران است. بیش از ۴۰ درصد صادرات غیرنفتی کشور و حدود ۵۰ درصد واردات کالاهای اساسی از همین مجرا جابه‌جا می‌شود. در واقع اگر اقتصاد تحت تحریم ایران را یک بدن زنده تصور کنیم، بندر شهید رجایی ریه‌های آن است. این بندر در فاصله ۲۳ کیلومتری بندرعباس در منطقه‌ای استراتژیک از تنگه هرمز قرار دارد، جایی که ۳۰ درصد تجارت نفت جهان از این مجرا عبور می‌کند.

چرا بندر شهید رجایی مهم است؟

بندر شهید رجایی بزرگ‌ترین بندر کانتینری ایران است؛ با پیشرفته‌ترین پایانه‌های کانتینری کشور که ظرفیت جابجایی سالانه بیش از ۶ میلیون TEU را دارند. هدف‌گذاری کلان این بندر هم ارتقای ظرفیت به ۲۰ میلیون TEU تا سال ۲۰۴۰ است.

در حال حاضر، بندر شهید رجایی سالانه توان جابه‌جایی ۹۰ میلیون تن انواع کالا و پذیرش بیش از ۴ هزار کشتی از انواع فله‌بر، کانتینری و نفت‌کش را دارد. بیش از ۵۳ درصد عملیات تخلیه و بارگیری بنادر کشور در همین بندر انجام می‌شود.

این بندر در منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی در ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس و در شمال جزیره قشم و تنگه هرمز قرار گرفته است. نقطه‌ای که به واسطه اتصال دریایی با ۸۰ بندر بین‌المللی، تقریبا نیمی از تجارت خارجی ایران را در دست دارد. بندر شهید رجایی امروز ۲۴۰۰ هکتار پس‌کرانه عملیاتی دارد و قرار است به زودی ۲۷۰۰ هکتار دیگر هم به این پس‌کرانه اضافه شود. مساحت کلی این مجموعه به ۵۷۰۰ هکتار می‌رسد. از نظر ظرفیت تجاری، بندر شهید رجایی اکنون امکان جابه‌جایی ۵.۵ میلیون TEU در سال را دارد.

بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۳ بار دیگر جایگاهش را به عنوان مهم‌ترین بندر تجاری کشور تثبیت کرد. در این سال، بیش از ۷۷ میلیون تُن انواع کالاهای نفتی و غیرنفتی در این بندر تخلیه و بارگیری شد. از این میزان، حدود ۴۰ میلیون تُن کالا به کشورهای مختلف صادر شد و ۳.۵ میلیون تُن نیز وارد کشور گردید.

این بندر که با ۸۰ بندر معتبر جهان ارتباط دارد، حدود ۵۰ درصد تجارت خارجی ایران را به دوش می‌کشد و بیش از ۵۵ درصد صادرات و واردات و ۷۰ درصد ترانزیت بنادر کشور از طریق آن انجام می‌شود.

در زمینه عملیات کانتینری هم طی ۹ ماهه نخست سال ۱۴۰۳ بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار TEU کانتینر در بندر شهید رجایی جابه‌جا شده است. در همین مدت، حجم ترانزیت خارجی از طریق این بندر به بیش از ۴.۶ میلیون تُن رسید.

این آمارها نشان می‌دهد بندر شهید رجایی نه‌تنها بزرگ‌ترین بندر کانتینری کشور است، بلکه شریان حیاتی تجارت ایران در جنوب هم به حساب می‌آید.

سرمایه‌گذاری برای فردا

از سال‌های پس از جنگ تا امروز، سرمایه‌گذاری‌های متعددی برای توسعه این بندر انجام شده است. ساخت ترمینال کانتینری شماره یک و دو، احداث گمرکات پیشرفته، راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند بارگیری و تخلیه، همگی برای این بوده که بندر شهید رجایی بتواند در برابر بنادر بزرگ منطقه مثل جبل علی در امارات رقابت کند.

طرح‌هایی مثل افزایش ظرفیت کانتینری به ۸ میلیون TEU در سال و اتصال مستقیم ریلی بندر به شبکه راه‌آهن سراسری ایران بخشی از همین برنامه استراتژیک بوده که با هدف تبدیل بندر شهید رجایی به هاب منطقه‌ای طراحی شده است.

حادثه‌ای که زنگ خطر را به صدا درآورد

انفجار روز گذشته در این بندر، فارغ از ابعاد خسارتی، یک تلنگر جدی به سیاست‌گذاران اقتصادی بود. هرگونه اختلال در بندر شهید رجایی می‌تواند اقتصاد ایران را دچار مشکل کند. رگه‌هایی از این مشکل را می‌توان در بازار ارز مشاهده کرد. جایی که تا پیش از انفجار 6 اردیبهشت روند نزولی قیمت‌ها را شاهد بود. اما با وجود برگزاری دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط، قیمت دلار در بازار آزاد تهران در 24 ساعت اخیر بیش از 4 درصد رشد کرده است. حتی ممکن است این مسئله روند صادرات را برای مدت طولانی با مشکلاتی مواجه کند.

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد اهمیت این بندر چنان است که یک روز تعطیلی آن، می‌تواند به میلیون‌ها دلار ضرر مستقیم و غیرمستقیم منجر شود. این اتفاق نشان داد که امنیت فیزیکی و سایبری بنادر حیاتی ایران، باید در صدر اولویت‌های ملی قرار گیرد.

نگاهی فراتر از اسکله‌ها

بندر شهید رجایی فقط یک نقطه بارگیری نیست؛ نماد پیوستگی ایران به اقتصاد جهانی است. در شرایط تحریم، این بندر یکی از معدود مجراهایی بوده که امکان تنفس اقتصادی را حفظ کرده. توسعه بیشتر این بندر، نه فقط برای تجارت، بلکه برای **افزایش تاب‌آوری ملی** حیاتی است. اهمیت شهید رجایی، فقط در آمار و ارقام نیست؛ در نقشی است که در حفظ معیشت مردم، پایداری اقتصادی و حتی امنیت ملی بازی می‌کند. آینده اقتصادی ایران، گره خورده به گسترش و امنیت همین شاهراه حیاتی.