کاهش تقاضا برای برق و توقف تولید رمز ارز، دو دلیل مهم پایداری شبکه

ناترازی‌های برق، کشور را به ناچار درگیر خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده کرده بود اما در جنگ 12 روزه شاهد قطعی برق نبودیم. خدمات‌رسانی در حوزه برق به قدری مطلوب بود که اکبر فتحی معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با آوش از روند مطلوب تولید به دلیل نبود خاموشی برنامه‌ریزی شده سخن گفت. نبود خاموشی در این ایام این سئوال را در ذهن مردم ایجاد کرد که چطور با وجود ناترازی برق و خاموشی‌های قبلی در طول جنگ مشکلی از نظر قطعی برق نداشتیم و نیازهای کشور به خوبی تامین شد؟

علیرضا اسدی معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران در این رابطه بیان کرد: به نظر من می‌توان دو دلیل اصلی در این رابطه مطرح کرد. یکی اینکه اساسا به زیرساخت‌های صنعت برق در جنگ 12 روزه آسیبی وارد نشد، بنابراین شبکه برق ایران در سطح تولید و عرضه پایداری داشت.

وی افزود: در این مقطع اختلالی در عرضه ایجاد نشد که احیانا منجر به خاموشی شود. نکته دوم اینکه با توجه به تعطیلی گسترده، دورکاری و توقف در فعالیت‌های روزمره مصرف کاهش یافت. بر اساس گزارش وزارت نیرو قطع اینترنت باعث شد فعالیت ماینرها به‌عنوان یکی از مصرف‌هایی که باعث ناترازی می‌شوند، متوقف شود بنابراین طبیعتا تقاضا افت کرد.

معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران گفت: بنابراین افت تقاضا در سطح صنعتی، تولیدی، خدماتی و عمومی واضح بود پس خیلی بدیهی بود که خاموشی در این ایام رخ ندهد.

وی ادامه داد: اگر احیانا در شبکه اتفاقی رخ می‌داد، ممکن بود شرایط متفاوت شود اما با توجه به اینکه به هیچ یک از زیرساخت‌های اصلی برق آسیبی وارد نشد، سمت عرضه روال عادی خود را داشت و در سمت تقاضا هم‌اکنون آمار دقیقی نداریم که چقدر افت ایجاد شده است و طی این چند روز، آمارها استخراج می‌شود.

اسدی گفت: بر اساس همان مشاهدات تجربی کاهش در مصرف واضح بود. بخش‌های زیادی از کشور شامل خدماتی‌ها، ادارات و ... به صورت دورکاری و خارج از محیط‌های کاری بودند. البته باز هم نمی‌شود گفت که دقیقا چه سهمی در کاهش مصرف داشتند.

وی توضیح داد: ناترازی برق حدود 15 درصد در ساعات پیک است. در دوره جنگ احتمالا فعالیت‌های کشور 10 درصد افت مصرف داشته و به نظر من دلیل توقف خاموشی برنامه‌ریزی شده، کاهش فعالیت‌ها در کشور بوده است.

مصرف ماینرها معادل 15 درصد ناترازی برق

معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران درباره وضعیت مصرف ماینرها بیان کرد: نیروگاه‌های بزرگ بین هزار تا 1500 مگاوات ظرفیت دارند و مصرف ماینرها دو برابر ظرفیت تولید نیروگاه‌های بزرگ مقیاس است.

وی ادامه داد: نیروگاه‌های متوسط بین 500 تا 800 مگاوات تولید دارند. مصرف ماینرها حدود چهار تا پنج برابر تولید این نیروگاه‌ها است. 2400 مگاوات مصرف ماینرها عدد قابل توجهی است.

به گفته اسدی، ناترازی برق را اگر حدود 20 هزار مگاوات یا همین حدود در نظر بگیریم، میزان مصرف ماینرها 15 درصد ناترازی است. اوج بار ما بر اساس اعلام وزارت نیرو 17 هزار مگاوات است و مصرف ماینرها 15 درصد میزان ناترازی در زمان اوج بار را شامل می‌شود.

وی افزود: برآوردهای قبلی هم همین محدوده مصرف را برای ماینرها نشان می‌داد.

معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران درباره دلایل عدم ردیابی ماینرهای غیر مجاز گفت: این ماینرها قابل ردیابی است اما خیلی پراکنده هستند. به خاطر پراکندگی زیاد ردیابی آنها دشوار است. ضمن آنکه باید شرکت‌های توزیع با یک سطحی از محاسبات و شبیه‌سازی، نقاط مشکوک را به خاطر تفاوت‌های قابل توجهی که در مصرف رخ می‌دهد، شناسایی کنند و با استفاده از الگوریتم، پس از شناساسی نقاط مشکوک، این نقاط مورد بازدید قرار گیرد.

وی اضافه کرد: به خاطر پراکندگی زیاد ماینرها شرکت‌های توزیع آمادگی حل این مسئله را ندارند. شرکت‌های توزیع تمام تمرکز سازمانی‌شان در خدمات‌رسانی است و حل این مسئله نیاز دارد که بررسی در این رابطه به یک دپارتمانی برون‌سپاری شود یا سازمانی تشکیل دهند که این کار را انجام دهد.

اسدی یادآور شد: وزارت نیرو به دلیل پروتکل‌های امنیتی نمی‌تواند بررسی داده‌های مصرف بار را به اشخاص ثالث محول کند. بنابراین باید به صورت درون سازمانی بررسی‌ها را انجام دهد. این کار خیلی تکنولوژی بالایی نمی‌خواهد اما سازمان یا دپارتمانی مستقل می‌خواهد که داده‌ها را تحلیل کند، از هوش مصنوعی استفاده کند و الگوریتم‌ها را به کار گیرد تا نقاط مشکوک را پیدا کند. بعد به کمک نیروهای یک قوه دیگر، بازرسی انجام دهد تا بتواند جلوی فعالیت ماینرها را بگیرد. چنین سازمانی در ایران وجود ندارد.

به گفته وی، جاهایی که اکنون شناسایی می‌شود، معمولا به‌طور خیلی فاحش یکباره تغییری در رفتار مصرف ایجاد می‌شود و یک اپراتور بدون محاسبات هم می‌تواند متوجه رفتار عجیب مصرف‌کننده بشود. یا از طریق گزارش‌های کاربران و این موارد، ماینر کشف می‌شود. در حال حاضر به صورت سیستماتیک کاری انجام نمی‌شود زیرا وزارت نیرو هنوز سازمانش را تشکیل نداده است.

شرکت‌های توزیع انگیزه‌ای برای کشف تخلف ندارند

معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران توضیح داد: در حال حاضر شرکت توزیع انگیزه‌ای برای تشکیل چنین سازمانی ندارد زیرا سود کشف تخلف به جیب شرکت توزیع نمی‌رود. اگر پول کشف تخلف به جیب شرکت توزیع می‌رفت، این مجموعه برای تشکیل چنین سازمانی تلاش می‌کرد.

وی اضافه کرد: شرکت‌های توزیع از کشف تخلف از نظر تجاری نفعی نمی‌برند و به لحاظ سیاسی هم منتفع نیستند. این شرکت‌های چون خصوصی نیستند، نمی‌توانند از سوددهی بیشتر عایدی کسب کنند بنابراین انگیزه‌ای ندارند که به خاطر کسب سود بیشتر بخواهند فعالیتی برای بهینه سازی و ساماندهی مصارف غیر مجاز داشته باشند.

اسدی افزود: شرکت‌های توزیع دولتی هم نیستند. منصب‌داران شرکت‌های توزیع نمی‌توانند در نظام اداری- سیاسی ایران ارتقاء یابند و نشان‌های دولتی دریافت کنند تا به این وسیله انگیزه پیدا کنند و به واسطه خدمات ارزشمندشان در نظام اداری ایران سمت سیاسی و اداری کسب کنند.

وی بیان کرد: چون این دو انگیزه را ندارند، تلاشی به لحاظ سیستماتیک نخواهند کرد. البته من انتقادی به صورت موردی به شخص خاص یا شرکت خاصی ندارم اما به شکل سیستماتیک سازمان شرکت توزیع برای انجام این کار طراحی نشده است.

به گفته معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران، شرکت‌های توزیع به لحاظ شکلی خصوصی شده‌اند. از نظر قانون تجارت شرکت‌های توزیع را خصوصی محسوب می‌کنیم اما این شرکت‌ها جزء خصوصی‌هایی هستند که ذی‌نفع اصلی آنها نهاد عمومی محسوب می‌شود.

وی افزود: سهامدار اصلی شرکت‌های توزیع یکی از نهادهای عمومی است. هیات مدیره به خاطر سهام عمده وزارت نیرو توسط این وزارتخانه تعیین می‌شود، بنابراین شرکت‌های توزیع یک وضعیت نه دولتی و نه خصوصی، هم دولتی و هم خصوصی دارند و حتی خصولتی هم نیستند.

اسدی اضافه کرد: مثلا وقتی سراغ بعضی از پتروشیمی‌ها و غیره می‌روید که به نحوی سهامدارشان نهادهای عمومی هستند، قواعد بازار بر آنها حاکم خواهد بود، ولی در شرکت‌های توزیع این مورد هم حاکم نیست. به همین خاطر این شرکت‌ها نه از قواعد بازار پیروی می‌کنند که به دنبال سود باشند نه از قواعد دولت پیروی می‌کنند که دنبال ارتقاء خود در نظام سیاسی باشد، بنابراین آنجا کسی انگیزه سیستماتیک برای حل مشکل ماینرها ندارد.

وی یادآور شد: افرادی با انگیزه فردی و شخصی در بین نیروهای شرکت‌های توزیع هستند که ممکن است به خاطر انگیزه شخصی و میهنی اقداماتی انجام دهند. ولی به لحاظ سازمانی، سازمانشان مناسب حل مشکل ماینرهای غیر مجاز نیست.

معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت برق ایران تاکید کرد: تا این مسئله حل نشود، نه فقط مسئله رمز ارزها حل نمی‌شود بلکه مشکل مصارف غیر مجاز هم در شبکه برق ایران حل نخواهد شد و همچنان مشکل ناترازی ادامه خواهد یافت.

وی گفت: بخشی از تلفات برقی که در شبکه برق ایران وجود دارد، مربوط به تلفات فنی نیست. یک بخشی از تلفات به خاطر فرسودگی است اما بخش دیگری از آن، ناشی از مصارفی است که محاسبه پذیر نیست و به آن برق قاچاق می‌گویند.