مشوق‌هایی که وزارت نفت را به ابربدهکار تبدیل می‌کند
امروز بسته‌ای تشویقی برای تسهیل قراردادهای بالادستی نفت و گاز ابلاغ شد. بسته‌ای که به اعتقاد یک کارشناس انرژی صرفا وزارت نفت را به ابر بدهکار صندوق توسعه ملی تبدیل می‌کند.
شورای اقتصاد موضوع «تسهیل شرایط انعقاد و اجرای قراردادهای بالادستی نفت و گاز» را در راستای تحقق اهداف برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، به وزارت نفت ابلاغ کرد. این بسته با هدف ارتقاء ظرفیت تولید نفت خام تا ۴.۸ میلیون بشکه در روز و گاز خام تا ۱۳۴۰ میلیون متر مکعب در روز و در چارچوب اجرای ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور تنظیم شده است. براساس بندهای مختلف این بسته، مدت زمان انعقاد و تصویب قراردادهای بالادستی نفت و گاز از لحظه ارائه طرح توسعه از سوی سرمایه‌گذاران، حداکثر 6 ماه تعیین شده که شامل ۴ ماه برای مذاکرات و فرآیندهای داخلی وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران و ۲ ماه برای مراحل بررسی و تصویب توسط سازمان برنامه و بودجه کشور خواهد بود.
دولت این مصوبه را گام مهمی در مسیر ایجاد بسترهای جذاب‌تر و شفاف‌تر برای توسعه بخش بالادستی صنعت‌نفت و گاز کشور و ارتقای نقش‌آفرینی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این حوزه راهبردی معرفی می‌کند اما آیا واقعا با تدوین این بسته می‌توان توسعه بالادستی در صنعت‌نفت و گاز را رقم زد؟
تحریم، مشکل مهم صنعت‌نفت
اگرچه دولت این بسته را عاملی برای شکوفایی صنعت‌نفت می‌داند اما آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران و عرفان افاضلی، عضو فدراسیون صنعت‌نفت ایران، از مفاد این ابلاغیه اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. برخی کارشناسان حوزه انرژی درباره آن چیزی نمی‌دانند و مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس انرژی، نیز نسبت به این ابلاغیه نظر مثبتی ندارد.
او به آوش می‌گوید: ما همیشه عادت داریم سورنا را از سر گشاد بزنیم. مشکل ما در صنعت‌نفت این است که امکان جذب سرمایه، تکنولوژی و دانش فنی را به خاطر تحریم‌ها نداریم. شرکت‌های داخلی ما توانایی ندارند. چند شرکت توانمند داخلی داریم که در بالادست صنعت‌نفت بتوانند کار انجام دهند؟
بهروزی‌فر درباره تعیین مدت زمانی برای پاسخ به درخواست‌ها توضیح می‌دهد: مسئله این است که نه در ایران بلکه در هر جای دنیا عقد قراردادهای نفتی فرآیندی نیست که شما بتوانید ظرف چند ماه آن را جمع کنید. این خنده‌دار است که شرکت نفت را مجبور کنند در مدت معین به درخواست‌ها پاسخ بدهد.
او ادامه می‌دهد: امکان بررسی صلاحیت شرکت‌های فعال در حوزه نفت ظرف دو ماه وجود ندارد. باید توان شرکت‌ها مشخص شود و آن شرکت نشان بدهند پول، امکان و تجهیزات مناسب را در اختیار دارند. سابقه کارش چطور بوده است. شرکت نفت نمی‌تواند ظرف مدت معین تعیین کند یک شرکت می‌تواند وظایفی که به عهده گرفته را انجام بدهد یا خیر. در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست.
این کارشناس انرژی با تاکید بر اینکه تجهیزات صنعت‌نفت به خاطر تحریم‌ها به ایران وارد نمی‌شود، حوادث رخ داده در این صنعت و آتش‌سوزی‌ها را ناشی از تجهیزات فرسوده‌ای دانست که در پروژه‌های مختلف سر هم بندی شده‌اند. با وقوع حوادث هم آدم‌ها کشته می‌شوند و هم ثروت کشور از بین می‌رود.
او ادامه می‌دهد: مشکل عدم توسعه صنعت‌نفت ما این است که کشورهای غربی دور ما سیم خاردار کشیده‌اند و امکان توسعه نداریم.
شرکت‌های داخلی توان رقابت با خارج ندارند
بهروزی‌فر با تاکید بر اینکه شرکت‌های خصوصی داخلی توان رقابت با کوچکترین شرکت‌های نفتی خارجی را ندارند، درباره تاثیر بسته تشویقی تعریف شده برای توسعه صنایع بالادستی نفت و گاز توضیح می‌دهد: با تدوین این بسته‌ها متاسفانه وزارت‌نفت مجبور می‌شود که این پروژه‌ها را به شرکت‌هایی بدهد که توانش را ندارند. این مسئله سبب شده شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت به یکی از بزرگترین بدهکاران به صندوق توسعه ملی تبدیل شود.
او درباره دلایل بدهی شرکت نفت به صندوق توسعه می‌گوید: شرکت نفت پروژه‌ای را به مزایده می‌گذارد و یک شرکت بخش خصوصی برنده این مزایده می‌شود. این شرکت منابع مالی خود را از صندوق توسعه ملی دریافت می‌کند زیرا خودش پشتوانه ندارد که سالانه چهار میلیارد دلار ضمانت بگذارد. به همین خاطر شرکت نفت بازپرداخت وام را تضمین می‌کند.
این کارشناس انرژی ادامه می‌دهد: متاسفانه بخش خصوصی دریافت کننده پروژه امکان بازپرداخت تسهیلات دریافتی را ندارد و این پول را می‌خورد. به این ترتیب سابقه شرکت نفت را هم خراب می‌کند. در قراردادهایی که برای توسعه، واردات و سایر موارد بسته شده است؛ این اتفاق رخ داده که شرکت نتوانسته پول دریافتی را پرداخت کند و ضمانتش برای شرکت ملی نفت باقی مانده است.
او بیان می‌کند: متاسفانه ما اصلا نمی‌دانیم دنبال چه هستیم. یکی، دو ماه پیش قراردادی برای فشارافزایی در پارس جنوبی با چند شرکت شامل قرارگاه خاتم و مپنا و یک شرکت دیگر بسته شد. این شرکت‌ها مگر توان و پول دارند؟ مگر امکان تامین تجهیزات را دارند؟ سکوهایی باید ساخته شود، بعدش برای ادامه کار کمپرسورها و تجهیزاتی می‌خواهد که در ایران وجود ندارد و همه این موارد مشمول تحریم است.
بهروزی‌فر می‌گوید: بعد از اینکه قرارداد بسته می‌شود، فرد باید منتظر بماند اگر تحریم رفع شود، بتواند یک جوین ونچر خارجی پیدا کند تا کار را انجام دهد. شرکت نفت خودش هم می‌تواند این کار را انجام دهد.
