تاسیان یا فرمانفرمائیان؛ کدام یک حقیقت را می‌گویند؟
درحالیکه سرمایه‌داری دهه پنجاه ایران در سریال تاسیان جریان زحمتکش معرفی شد، مقامات اقتصادی وقت دولت پهلوی از جمله خداداد فرمانفرمائیان در اظهارنظرهای خود نظر متفاوتی درباره این جریان ارائه می‌کنند.
مهندس نجات، رئیس کارخانه الیاف‌سازی نجات نقش اول سریال تاسیان روایتی از جریان سرمایه‌دار در دهه پنجاه شمسی است.
جریانی که در این سریال نماد زحمت‌کشی معرفی شده بود و با اتکا به صرفا توانمندی شخصی رشد کرده است.
برای آگاهی از اینکه داستان سریال تاسیان تا چه اندازه با واقعیت تطبیق دارد به سراغ روایت مسئولان وقت اقتصادی پهلوی می‌رویم تا با حقیقت سرمایه‌داری پیش از انقلاب رو در رو شویم.
بنا بر این گزارش با استناد به روایت‌های مستقیم مسئولانی چون خداداد فرمانفرمائیان، رئیس سازمان برنامه، عبدالمجید مجیدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، هوشنگ انصاری، وزیر دارایی، مهدی سمیعی، رئیس کل بانک مرکزی و کورس آموزگار، معاون بانک مرکزی رژیم پهلوی تدوین شده است.
منطبق بر اسناد تاریخ شفاهی، سرمایه‌داران بزرگ با تأسیس بانک‌های خصوصی مانند بانک اعتبارات ایران منابع مالی را به شرکت‌های خود منتقل می‌کردند. هوشنگ انصاری در خاطراتش تصریح می‌کند: صنعتگران با دریافت مجوز بانک‌داری، سپرده‌های مردم را در پروژه‌های پرریسک شخصی سرمایه‌گذاری می‌کردند و نظام اعتبارات را به بازیچه تبدیل کرده بودند.
بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی در سال ۱۳۵۶، ۷۰ درصد از تسهیلات کلان بانکی بدون نظارت کافی به شرکت‌های وابسته به سهامداران همان بانک‌ها پرداخت می‌شد.
بحران ارزی، فشار برای حساب سرمایه
وزیر دارایی پهلوی، هوشنگ انصاری با فشار برای گشودن حساب سرمایه، امکان خروج ارز توسط سرمایه‌داران را فراهم کرد. خداداد فرمانفرمائیان در کتاب خاطرات سازندگی می‌نویسد: انصاری علیرغم مخالفت‌های من و یگانه (رئیس کل بانک مرکزی)، با اتکا به حمایت شاه، زمینه خروج میلیاردها دلار را برای خرید املاک در اروپا و آمریکا فراهم کرد.
این سیاست باعث خروج سالانه ۲ میلیارد دلار معادل ۱۰ درصد ذخایر ارزی طی سال‌های ۱۳۵۴-۱۳۵۶ شد و بحران کم‌بود ارز برای واردات کالاهای اساسی را تشدید کرد.
سفته‌بازی بانک‌ها، تبدیل نظام مالی به کازینو
مهدی سمیعی افشا می‌کند که بانک‌ها به‌جای تأمین مالی تولید، به سفته‌بازی در بازار مسکن و ارز روی آورده بودند. به‌عنوان مثال، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران ۴۰ درصد دارایی‌های خود را به خرید زمین‌های لوکس در شمال تهران اختصاص داده بود.
کورس آموزگار معاون بانک مرکزی وقت در خاطراتش به جنگ قدرت بین ابتهاج و همسرش بر سر کنترل بانک صنایع اشاره می‌کند که به‌مدت ۶ ماه نظارت بانک مرکزی بر تخلفات این بانک را متوقف کرد.
به گفته عبدالمجید مجیدی: شاه اقتصاد را به سرمایه‌داران سپرده بود؛ آنها با رانت دولتی ثروت‌اندوزی می‌کردند و جامعه را به پرتگاه می‌کشاندند.
این فساد چندلایه با تضعیف نهادهای نظارتی مانند بانک مرکزی و رانت‌خواری خاندان سلطنتی تشدید شده بود.
منطبق بر اظهارات مقامات اقتصادی پهلوی، جریان سرمایه‌دار، نه مشابه نمادسازی سریال تاسیان بلکه جریان نابودی اقتصاد کشور بودند و تمام اندوخته‌های توسعه دهه چهل را نیز به محاق دادند.
منبع: فارس
