چرا «پیشمرگ» بهترین فیلم تماشاگران فجر بود اما در اکران نمی‌فروشد؟
فیلم «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری تا عصر روز سه‌شنبه، ۱۴ اسفندماه حدود ۷۵۰۰ نفر تماشاگر داشته و با فروش ۵۱۱ میلیون تومان از بین هفت فیلم نوروزی در جایگاه ششم جدول فروش قرار دارد.
این روزها که فیلم «پیشمرگ» در نوبت اکران نوروزی روی پرده سینماها رفته، تعداد کم تماشاگرانش، بار دیگر این پرسش را مطرح کرده که چطور این فیلم از سوی تماشاگران جشنواره فجر به عنوان بهترین اثر انتخاب شده و برخلاف دیگر فیلم‌های برنده سیمرغ مردمی جشنواره فجر، در اکران عمومی با اقبال مواجه نشده است؟
اما اگر یک دهه به عقب برگردیم، فیلم‌هایی همچون «حوض نقاشی»، «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند»، «شیار ۱۴۳»، «خط ویژه»، «مغزهای کوچک زنگ زده» و «متری شیش‌ونیم» به یاد می‌آیند که بهترین فیلم تماشاگران جشنواره فجر انتخاب شدند و هنگام اکران عمومی علاوه بر اینکه تعداد تماشاگر قابل توجهی داشتند، در فهرست پرفروش‌های سال هم قرار می‌گرفتند اما برای فیلم «پیشمرگ» فعلا چنین اتفاقی تا این مقطع از اکران اتفاق نیفتاده است.
با وجود توضیحات ارائه شده، مقایسه آمار فروش این فیلم به عنوان بهترین فیلم جشنواره از نگاه تماشاگران با دیگر فیلم‌های اکران نوروزی باز هم پرسش‌برانگیز شده و برای عده‌ای با اما و اگرهایی همراه است. یک نکته مهم در این موضوع، منتشر نشدن آیین‌نامه ستاد آراء مردمی جشنواره فیلم فجر است که اگر همانند گذشته منتشر می‌شد، شاید از این همه ابهام کاسته می‌شد.
اگرچه در آن سال‌ها رأی‌گیری، کاغذی و با شمارش دستی انجام می‌شد اما در همان قالب، سازوکار مشخص خود را داشت. مثلا در بخشی از آیین‌نامه دوره سی‌وسوم جشنواره فیلم فجر آمده است: از میان مجموع سینماهای نمایش دهنده بخش مسابقه سینمای ایران (سودای سیمرغ) ۱۸ سالن نمایش براساس توازن گستره جغرافیایی برگزیده می‌شوند/ از میان نوبت‌های متعدد نمایش (کم اقبال، میانه، خوش اقبال) یک فیلم، ترکیبی مشابه برای همه فیلم‌ها در نظر گرفته می‌شود/ از میان روزهای نخست، میانی و پایانی دوره جشنواره، ترکیب مشابهی برای دیده‌بانی و اخذ آراء تماشاگران بطور مشابه انتخاب و اعمال می‌شود/ در صورت ورود فیلمی از روز چهارم برگزاری جشنواره، این فیلم در چرخه ارزیابی آراء تماشاگران قرار نخواهد گرفت/ برای امکان اعلان روزانه سه تا پنج رتبه از فیلم‌های منتخب تماشاگران، سامانه نظرسنجی به صورت پنج گزینه‌ای اصلا نپسندیدم (بدون امتیاز)، نپسندیدم (۱ امتیاز)، میانه (۲ امتیاز)، پسندیدم (۳ امتیاز)، خیلی پسندیدم (۴ امتیاز) تنظیم می‌شود/ فیلم برگزیده تماشاگران از نتیجه جمع‌بندی تمامی آراء به دست آمده یک فیلم در تمام دوره جشنواره براساس فرمول X= (A*۰)+(B*۱)+(c*۲)+(D*۳)+(E*۴) محاسبه می‌شود/ جمع آوری و شمارش آراء تماشاگران در پایان هر نوبت نمایش توسط نمایندگان خانه سینما در سینماها به انجام می‌رسد و آراء مأخوذه هر یک از پنج گزینه مورد نظر تماشاگران به صورت یکپارچه در دبیرخانه بسته‌بندی و نتیجه آراء تماشاگران در پایان هر شب به دبیرخانه جشنواره فیلم فجر اعلام می‌شود/ برگه‌های آراء تماشاگران توسط راهنمایان و مسئولان صندوق آراء مردمی هنگام ورود تماشاگران به سینماهای مردمی توزیع و حداکثر تا پانزده دقیقه بعد از شروع نمایش ادامه می‌یابد.
این نمونه، سازوکاری است که براساس آن رأی‌ها در دوره‌هایی از جشنواره شمارش می‌شدند ولی شفاف نبودن این سازوکار در دوره چهل و سوم حاشیه‌ساز شد.
در این زمینه محسن هاشمی که در مقطعی مسئولیت آراء مردمی جشنواره فجر را برعهده داشت تاکید دارد که بررسی‌های آماری نشان می‌دهد میزان مشارکت تماشاگران فیلم‌های جشنواره در طول سال‌های گذشته شیب نزولی داشته است. آشتیانی‌پور در بخشی از آخرین مصاحبه خود با ایسنا اشاره کرده بود که «در طول ۱۰ سال گذشته نسبت رأی‌ها به تعداد بلیت‌های خریداری شده و تماشاگران حاضر در سینماها، برای بسیاری از فیلم‌ها کم شده و امسال به زیر ۵۰ درصد رسیده است.» این در حالی است که خود او یاداوری می‌کند که در مقطعی شاهد بوده صددرصدِ برگه‌های رأی توزیع شده در سینما، پس از پایان فیلم به صندوق برگشته و همه تماشاگران در رأی‌گیری شرکت کرده بودند. حالا به نظر می‌رسد پیشرفت تکنولوژی و دیجیتالی شدن بسیاری از امور، اگرچه کارها را سهل‌تر کرده اما در جاهایی اثر عکس داشته است و شاید کم‌شدن علاقه‌مندی یا مشارکت تماشاگران جشنواره فجر برای اهدای جایزه‌ای که روزگاری معتبرترین جایزه جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شد، از مصادیق آن باشد.
