سامانه نانینو، نانوا را مقابل مردم قرار داده است

این روزها نانوایان کارزاری برای حذف سامانه نانینو ترتیب داده‌اند. سامانه‌ای که در دولت سیزدهم طراحی شد و احسان خاندوزی وزیر سابق اقتصاد مدعی شد که با استفاده از این سامانه می‌دانیم هر کس چقدر نان خریده و به کمک نانینو صرفه‌جویی زیادی در بحث نان رخ داده است. ادعایی که اکنون با اعتراض نانوایان مواجه شده است. اما چرا اعضای این صنف با نانینو مشکل دارند؟

محسن درفشه دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران در گفت‌وگو با آوش به تشریح ایرادات سامانه نانینو پرداخت.

وی بیان کرد: مشکلات نانینو را همه مردم می‌دانند ما هم در این رابطه مکاتبه کرده‌ایم. یکی از ایرادات این سامانه عدم تخصیص عادلانه آرد است.

درفشه افزود: درباره استفاده از این سامانه هیچ دستورالعملی نداریم. نمی‌دانیم که با این دستگاه‌ها به چه شکلی باید کار کنیم. از همان ابتدایی که این سامانه اجرا شد، در کل کشور هیچ‌گونه دستورالعمل، آیین‌نامه یا ضوابطی برای ما مشخص نکردند که باید در این چارچوب کار کنیم.

وی ادامه داد: هر تصمیمی هم که در این 30 و چند ماه گرفته شده، بر اساس داده‌هایی بوده است که در این سامانه بارگزاری کردند و هیچ کس هم از آن اطلاعی ندارد. هیچ توضیحی هم به ما نمی‌دهند که چگونه تخصیص آرد داده می‌شود. ما نمی‌دانیم تراکنش متعارف چیست، نمی‌دانیم تراکنش نامتعارف چیست. اینها مشکلاتی است که با آن روبرو هستیم.

اثر اختلال اینترنت در تامین نان مردم

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران گفت: قطعی‌های برق باعث اختلال اینترنت می‌شود. امکان ثبت تراکنش نداریم و این موضوع زمینه کسر سهمیه نانوا را فراهم می‌کند.

وی اضافه کرد: همواره در رسانه‌ها عنوان می‌شود که هیچ محدودیتی در زمینه خرید نان در سامانه نانینو برای مردم قائل نمی‌شویم. به هیچ وجه این‌گونه نیست. در عمل اگر یک نانوایی بیشتر از تعدادی که آن سامانه در داده‌های خودش برای نانوایی تعیین کرده است و توضیحی درباره آن نداده است، تراکنش ایجاد کند، به‌عنوان عملکرد منفی نانوا درج می‌شود و آن نانوایی شامل کسر سهمیه می‌شود، حتی می‌تواند منجر به معرفی نانوا به تعزیرات شود. فرد هر وقت بخواهد نان می‌گیرد اما نانوا به‌عنوان تراکنش نامتعارف مشمول کسر سهمیه می‌شود.

درفشه تشریح کرد: شاید یک نفر برای ثبت 10 نان اشتباها دو تا 10 در سامانه وارد کند و تعداد نان هزار و 10 ثبت شود. به این ترتیب این مورد تراکنش نامتعارف به حساب می‌آید و نانوا هیچ راهی برای برطرف کردن این خطا ندارد. هیچ متولی هم پاسخگو نیست.

وی ادامه داد: اگر فردی بخواهد نان را تازه بخورد و صبح، ظهر و شب در هر وعده دو نان تهیه کند، چنین اقدامی به عنوان تراکنش تکراری برای نانوا ثبت می‌شود زیرا با یک کارت چند بار از یک واحد نانوایی خرید انجام شده است. به این ترتیب خرید نان تکراری توسط مشتری برای نانوایی کسر سهمیه به همراه می‌آورد و می‌تواند تبدیل به پرونده تعزیراتی شود.

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران یادآور شد: همه این موارد خیلی راحت با تعریف کد ملی سرپرست خانوار در سامانه قابل رفع است اما نمی‌خواهند این کار را انجام دهند و متاسفانه نانوا را در مقابل مردم قرار می‌دهند. مشکلاتی که سامانه به این شکل دارد، بعضی مواقع درگیری‌هایی بین نانوا و مردم پیش می‌آورد.

وی افزود: مردم هم حق دارند. بر اساس اطلاعات رسانه ملی و هر جای دیگری به نانوایی مراجعه می‌کنند و توقع دارند که نانوایی بر اساس همان گفته‌ها عمل کند اما در واقعیت کار، یک روش دیگری حاکم است. شما باید استاد ریاضی باشید و حسابداری خوانده باشید که بتوانید در سامانه نانینو حساب و کتاب کنید.

درفشه با اشاره به تاخیر یک ماهه در پرداخت کمک هزینه‌ها توضیح داد: این عدم پرداخت کمک هزینه اقتصاد نانوا را به چالش کشیده است. بعد از راه‌اندازی سامانه قرار بود به نانوایان بر اساس فروش روزانه 40 درصد کمک هزینه پرداخت شود.

تصمیمات متمرکز مشکل‌ساز است

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران مهمترین مشکل حوزه نان را متمرکز شدن تصمیمات در مرکز کشور دانست و افزود: تمام تصمیمات در حوزه آرد و نان در کشور گرفته می‌شود و متولی آن هم وزارت امور اقتصاد و دارایی است که هیچ تخصصی در حوزه آرد و نان ندارد. یکی از مشکلات بزرگ ما همین است.

وی افزود: متولی آرد و نان باید دستی بر آتش داشته باشد و متخصص کار باشد. مثل گذشته که شورای آرد و نانی داشتیم و در فرمانداری، تعزیرات آرد و نان وجود داشت. اما اکنون چنین چیزی نداریم.

درفشه ادامه داد: ما با استانی شدن تعیین قیمت نان موافقیم. باید تنوع نان در کشور حفظ شود. ما نمی‌توانیم در مرکز کشور بنشینیم و برای سیستان و بلوچستان با یک ذائقه خاص یا برای خوزستان، خراسان و آذربایجان با ذائقه خاص در منطقه خودش تصمیم‌گیری کنیم.

وی گفت: تصمیمات متمرکز مطمئنا باعث نابودی نان سنتی و مورد تقاضای مردم خواهد شد. مردم می‌خواهند همان نان‌های سنتی در سفره نانشان باشد. این را شک نکنید. باید تصمیمات در حوزه آرد و نان از اتاق شیشه‌ای در تهران خارج شود و به مراکز استان بیاید. استان‌ها هم با بهره‌گیری از نظرات شهرستان‌ها، تصمیم‌گیری کنند.

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران بیان کرد: اکنون در استان خراسان رضوی که من به آن اشراف کامل دارم، در 24 شهرستان 12 تا 13 نوع نان مختلف در بیست و چند شهرستان این استان داریم که متناسب با ذائقه همان شهر است و نان سنتی همان شهر بوده و مورد استقبال مردم است. تولید چنین نانی خیلی بهتر بازخورد دارد. اگر این موضوع به مراکز استان‌ها بیاید و در استان‌ها تصمیم‌گیری شود، هر استان خاص خودش تصمیم‌گیری می‌کند.

سامانه نانینو، آفلاین کار نمی‌کند

درفشه بیان کرد: دوستان ادعا می‌کنند که به صورت آفلاین هم دستگاه‌ها فعال است. در صورتی که اصلا این‌گونه نیست. دستگاه‌ها به هیچ وجه آفلاین جواب نمی‌دهد. متولیان سامانه نانینو می‌گویند اگر تراکنش را بکشید، در صورت قطعی اینترنت بعدا دستگاه تراکنش را ثبت می‌کند که به هیچ وجه این‌گونه نیست و اختلال دستگاه، منجر به کسر سهمیه نانوا می‌شود.

وی اضافه کرد: شاید در شهرستان‌ها و شهرها به دلیل اختلال دستگاه‌ها یک نانوایی به شدت کسر سهمیه شود و مردم بتوانند از نانوایی همجوار استفاده کرده و نان تهیه کنند اما در برخی روستاها صرفا یک واحد نانوایی داریم. این روستا به دلیل شرایط کوهستانی یا هر چیزی دچار اخلال در اینترنت می‌شود زیرا یک دکل مخابرات در یک روستای مرکزی گذاشته‌اند و این دکل 10 روستا را پوشش می‌دهد.

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران گفت: زمانی که برق قطع می‌شود، این دکل از چرخه مخابرات خارج می‌شود. اینترنت ندارند. نانوا امکان ثبت تراکنش ندارد و مجبور است نانش را پخت کند. نان به نسیه بدهد یا اینکه پول نقد بگیرد. چنین نانوایی کسر سهمیه می‌شود و سهمیه‌اش صفر خواهد شد. در این شرایط مردم روستا به چالش می‌خورند و سامانه هم هیچ پاسخگویی در این زمینه ندارد.

وی درباره قانونی بودن اقدام برخی نانوایی‌ها در قرار دادن سقف خرید نان با دستگاه نانینو و فروش تعداد نان اضافی به صورت کنجدی و با پرداخت هزینه بیشتر گفت: اگر قرار باشد واحدی، نان کنجدی به مردم ارائه دهد، باید حتما عنوان نان کنجدی روی دستگاه نانینو تعریف شده باشد. نان کنجدی با قیمت مشخص عرضه می‌شود. هرچند نان کنجدی قیمتش ناعادلانه باشد، باید روی دستگاه تعریف شده باشد. در نهایت اگر قیمت نان کنجدی برای نانوا منصفانه نباشد و به لحاظ اقتصادی توجیه نداشته باشد، نانوا می‌تواند تولید آن را متوقف کند ولی نمی‌تواند نان تولید کند و به مبلغ بالاتری بدهد.

سیاست‌های دولت در تضاد با کیفیت نان

درفشه سیاست‌های دولت طی 10 تا 15 سال اخیر که او در حوزه نان فعال است را در تضاد با کیفیت نان اعلام کرد و افزود: سیاست‌های دولت در تضاد با کیفیت نان، حفظ کیفیت و رضایت‌مندی مشتری نیز خواهد بود.

وی ادامه داد: دولت وقتی می‌خواهد نرخ نان بدهد، به جای افزایش قیمت وزن چانه نان را کم می‌کند. این تصمیم دقیقا اثر منفی روی کیفیت نان دارد. وقتی دولت می‌داند که کارگران شاغل در صنف نانوایی چه ساعت کاری دارند و این کار چقدر کار سختی است، به جای اینکه نرخ درست بدهد، نرخ را دستوری اعلام می‌کند، بنابراین شاهد فرار نیروی کار خواهید بود.

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران ادامه داد: زیرا نانوا امکان پرداخت دستمزد متناسب با این کار را ندارد. طی هفت تا 10 سال اخیر هیچ نیروی جدیدی به شغل نانوایی وارد نشده است و هر نیروی که اکنون فعال است، نیروهایی هستند که 10 تا 20 سال سابقه کار دارند و به امید بازنشسته شدن، نمی‌خواهند از این شغل خارج شوند.

عدم ثبات در کیفیت گندم‌های توزیعی

درفشه توضیح داد: موضوع بعدی در بحث سیاست‌های دولت، عدم ثبات در کیفیت گندم‌های توزیعی است. گندم‌هایی که به آسیابانی‌ها داده می‌شود، ضمانت و کیفیت ثابت ندارند.

وی افزود: ممکن است یک دوره گندمی با کیفیت بسیار عالی داده شود و یک دوره گندمی که کیفیتش در حد نرمال یا پایین‌تر و بالاتر باشد، به آسیابان داده شود. این عدم ثبات، مقداری برای نانواها و آسیابان‌ها چالش ایجاد می‌کند.

کاهش 100 گرمی وزن چانه طی یک دهه

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران درباره میزان کاهش وزن چانه بیان کرد: شاید 20 سال پیش وزن چانه نان غالب شهرستان من که در خراسان رضوی واقع شده است تا 400 گرم هم بوده است، ولی اکنون شهرستان من وزن نانش 300 گرم است و 100 گرم وزن چانه کاهش یافته است.

وی ادامه داد: این کاهش وزن چانه اثر منفی دارد. نان را کش می‌آورند که سایزش کوچک نشود ولی بعد نان می‌سوزد.

درفشه به دستورات سامانه نانینو درباره تعداد نان استحصالی در هر کیسه آرد اشاره کرد و گفت: نباید تعداد نان استحصالی از هر کیسه آرد طبق نظر سامانه باشد. متولیان این سامانه می‌گویند از هرکیسه آرد باید یک تعداد خاصی نان تولید شود. در شهرستان ما می‌گویند از یک کیسه 40 کیلوگرمی باید 213 قرص نان استحصال شود.

وی افزود: حال ممکن است یک زمانی کیفیت آرد خوب باشد یا نانوا تبحر خوبی داشته باشد و بتواند با خمیر شل هم نان تولید کند. تعداد این 213 قرص نان افزایش می‌یابد و مثلا به 230 نان می‌رسد. در چنین شرایطی برای نانوا در سامانه نانینو به دلیل بیشتر فروختن نان از هر کیسه آرد، کم فروشی و تخلف ثبت می‌شود. یعنی این‌گونه اطلاق می‌شود که نانوا وزن چانه خمیر را کم گرفته است. در صورتی که در واقعیت کار چنین اتفاقی رخ نداده است.

تبحر نانوا برایش پرونده تعزیراتی می‌آورد

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران اضافه کرد: اگر آرد کیفیت داشته باشد و نانوا تبحر خاص خودش را داشته است، تعداد نان بیشتری از یک کیسه آرد استحصال می‌شود. ولی سامانه، نانوا را متهم به کم فروشی می‌کند و پرونده تعزیراتی برایش تشکیل می‌دهند. چنین نانوایی مشمول کسر سهمیه هم می‌شود.

وی ادامه داد: برعکسش هم ممکن است اتفاق بیفتد. یعنی ممکن است یک نانوا به دلیل کیفیت آرد به جای 213 قرص نان 200 قرص نان از یک کیسه آرد تولید کنید. در چنین شرایطی بدون در نظر گرفتن احتمالات می‌گویند نانوا کمتر پخت کرده است و آرد را خارج از شبکه عرضه می‌کند.

درفشه توضیح داد: ما به متولیان سامانه ایراد گرفتیم و اعلام کردیم که باید یک محدوده‌ای برای نان استحصال شده از هر کیسه آرد گذاشته شود و 10 درصد اختلاف برای این موضوع در نظر گرفته شود. دوستان به صراحت اعلام می‌کنند که در این زمینه هیچ انعطافی نداریم.

وی افزود: این متاسفانه یک معضل خیلی بزرگ است. اگر نانوا صادقانه بخواهد کار انجام دهد، در زمانی که با توجه به کیفیت آرد نان بیشتری می‌تواند تولید کند، باید کمتر پخت کند و به این ترتیب به‌طور ناخواسته آرد در واحد صنفی‌اش دپو می‌شود. اگر کیفیت آرد کم باشد و نان کمتری بپزد، برای اینکه رضایت سامانه را جلب کند، باید تراکنش صوری ثبت کند.

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران تاکید کرد: این وسط کیفیت نان قربانی می‌شود و فقط رضایت سامانه مهم است. هیچ دستگاهی در شهرستان‌ها به این سامانه دسترسی ندارد و حتی اجازه جابجا کردن یک کیسه آرد هم ندارد. سامانه تشخیص می‌دهد که به هر نانوایی چقدر آرد بدهد. اصلا نیاز منطقه از نظر آنها مهم نیست و فقط عملکرد سامانه را لحاظ می‌کنند.

وی اضافه کرد: ما به عملکرد سامانه ایراد داریم. نمی‌دانیم با چه متدی آرد را توزیع می‌کند و عملکرد نانوا را پایش می‌کند. اگر قرار باشد کسی گواهینامه رانندگی بگیرد، اول به او آیین نامه می‌دهند که این آیین‌نامه را بخواند، بعد امتحان می‌گیرند و در صورت قبول شدن در امتحان عملی، یک گواهینامه به فرد می‌دهند. پس از اخذ گواهینامه اگر فرد چراغ قرمز را رد کند، خیابان یک طرفه را برود یا پارک ممنوع انجام دهد، دیگر نمی‌تواند بگوید که اطلاع نداشتم. زیرا آیین‌نامه را خوانده است اما اکنون هیچ یک از نانوایان آیین‌نامه، دستورالعمل یا بخشنامه‌ای درباره نانینو در اختیار ندارند و این آیین نامه را ارائه نمی‌دهند تا بتوانند درباره نانوایان سلیقه‌ای رفتار کنند.

نانینو صداقت در حوزه آرد را از بین برد

درفشه درباره میزان صرفه‌جویی آرد با راه‌اندازی سامانه نانینو گفت: این سامانه به هیچ عنوان منجر به صرفه‌جویی آرد نشد. نانوای صادق ما فقط به دنبال جلب رضایت سامانه است تا سهمیه‌اش حفظ شود. شاید بعضی وقت‌ها باید اعمالی انجام دهد که ناخواسته است و فقط می‌خواهد سهمیه آن منطقه را حفظ کند. به همین خاطر مجبور به انجام برخی کارها می‌شود که قبول دارد اما چاره‌ای نیست.

وی تاکید کرد: این سامانه صداقت را در حوزه نان از بین برده است. کارگروه آرد و نان در یک شهرستان بازدید میدانی دارند و در کف بازار هستند. این کارگروه می‌داند که یک واحد باید کمتر یا بیشتر آرد داشته باشد اما با توجه به اینکه سامانه برای آن نانوا سهمیه را بارگذاری می‌کند، کارگروه استان هیچ دخل و تصرفی در سهمیه‌ها ندارد.

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران با اشاره به زیان‌ده شدن نانوایی‌ها گفت: امروز نانوایی‌ها محکوم به ورشکستگی و تعطیلی هستند. اکنون هیچ نانوایی به دنبال منافع و حاشیه سود خودش نیست. فقط می‌خواهند بتوانند هزینه‌های نانوایی را کاهش دهند و پول کارگران خود را پرداخت کنند.

وی با محاسبه هزینه‌های یک نانوایی توضیح داد: اگر یک واحد نانوایی هفت کیسه آرد داشته باشد، هفت تا 220 نان از آن استخراج می‌شود. قیمت مصوب نان در شهرستان من 1250 تومان است پس درآمد آن واحد 220 تا 1250 تومان خواهد بود. درآمد روزانه این واحد تقریبا یک میلیون و 900 هزار تومان می‌شود.

درفشه افزود: این واحد یک شاطر دارد که روزانه 700 هزار تومان دریافت می‌کند. دو تا کارگر نان در آر و چانه‌گیر دارد که باید به آنها روزانه 500 هزار تومان پرداخت کند. تا اینجا روزانه یک میلیون و 700 هزر تومان هزینه دارد. پول آردش هم 350 هزار تومان می‌شود. یعنی فقط با هزینه آرد و کارگر 100 هزار تومان در ضرر هستیم. هزینه‌های بیمه، اجاره، برق، گاز، خمیر مایه، نمک، هزینه‌های روزمره و استهلاک مغازه را هم باید به هزینه‌های واحد نانوایی اضافه کنیم.

عدم توجه به داده‌ها، بزرگترین ایراد دولت

دبیر کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران بیان کرد: بزرگترین ایراد وارده به دولت این است که آنالیزهای ما را در قیمت‌گذاری هیچ‌گاه مد نظر قرار نمی‌دهد و همیشه قیمت دستوری داشتیم که بلای جان نان بوده است.

وی تاکید کرد: اول آزادسازی و بعد تخصیص یارانه به مصرف کننده نهایی، مهمترین خواسته ماست. باید مردم تشخیص دهند که از کجا نان را تهیه کنند. این رفتار اثرات مثبت بیشتری دارد و منجر به صرفه‌جویی سه میلیون تن گندم در کشور می‌شود.

درفشه توضیح داد: چنین تصمیمی در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری و اصلاح الگوی مصرف خواهد بود. به این ترتیب دستور پخت بهبود می‌یابد و با ارزش نهادن مردم به نان قطعا شاهد صرفه‌جویی در این حوزه خواهد شد.

وی ادامه داد: با اجرای چنین سیاستی با توجه به بازگشت نیروی ماهر به نانوایی‌ها شاهد کاهش ضایعات 30 تا 50 درصدی در حوزه نان خواهیم بود. دولت اگر آنالیزهای ما را مد نظر قرار دهد و با توجه به واقعیت‌های آنالیزی، به ما قیمت بدهد، مشکلات آرد و نان هم حل خواهد شد. بنابراین اولین پیشنهاد ما آزادسازی است.