تغییر ریل سیاستگزاری اقتصادی بدون سرمایه‌گذاری خارجی ممکن نیست
معاون اول رئیس جمهور اعلام کرده قرار است ریل سیاستگزاری اقتصادی کشور از نفت به سمت معدن هدایت شود. سیاستی که تحقق آن به اعتقاد استاد دانشگاه تربیت مدرس بدون سرمایه‌گذاری خارجی ممکن نیست.
گویا قرار است ریل سیاستگزاری‌های اقتصادی در کشور دستخوش تغییراتی شود. محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور راهبرد کشور را جایگزینی معدن به جای نفت اعلام کرده است.
این در حالی است که آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد در بهار سال ۱۴۰۳، کل میزان صادرات کشور به ۲۹.۱ میلیارد دلار رسیده است. از این درآمد، ۱۱.۵ میلیارد دلار مربوط به صادرات غیرنفتی و ۱۷.۶ میلیارد دلار مربوط به صادرات نفتی بوده است.
در شرایطی که کل صادرات غیر نفتی اعم از محصولات کشاورزی و معدنی و ... نمی‌توانند به درآمدهای محدود شده حاصل از صادرات نفت تنه بزنند، آیا اجرای راهبرد جدید امکان‌پذیر است؟ ضمن آنکه سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت‌های صادرات نفت قبلا انجام شده اما در بخش معدن خیلی عقب‌تر هستیم و زیرساخت لازم را هم نداریم.
وجود 65 نوع محصول در ایران
محمد حسین بصیری، استاد دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با آوش دستیابی به سیاست جایگزینی معدن با نفت را امکان‌پذیر می‌داند به این شرط که برای آن برنامه داشته باشیم.
وی با تشریح پتانسیل‌های ایران در حوزه معدن گفت: در معادن مس رتبه سوم جهان را داریم. در سنگ آهن ذخایر میلیاردی بالایی داریم. در سرب و روی ذخایر میلیارد تنی داریم. طلا که هر روز اکتشافات جدیدی برای آن انجام می‌شود. ذخایر لیتیوم و پتاسیم داریم.
بصیری ادامه داد: در ایران 65 نوع ماده معدنی داریم و این تنوع، خودش یک رتبه جهانی است. منتهی باید این پتانسیل‌ها از قوه به فعل در بیاید. فعلیت یافتن این پتانسیل‌ها برنامه می‌خواهد. اگر دست اندرکاران ما برنامه‌ریز باشند و برنامه داشته باشند، می‌توانند به نتیجه برسند.
وی توضیح داد: حتی نفت هم می‌تواند ارزش افزوده چند برابری داشته باشد. مثلا می‌توان صنایع پایین دستی را فعال کرد. در این حوزه هم خیلی ضعیف عمل شده است. چرا همه نفت خام ما را می‌خرند و ما چرا باید نفت خام صادر کنیم؟ برای اینکه برنامه و توان تبدیل نفتمان به محصولات با ارزش افزوده بالاتر را نداشتیم. حتی گردشگری هم در ایران می‌تواند جای نفت را بگیرد.
باید تکلیفمان را با خودمان روشن کنیم
این استاد دانشگاه تربیت مدرس درباره اثر تحریم‌ها بر تحقق اهداف تعیین شده، بیان کرد: در شرایط تحریم نمی‌توانیم چیزی را جایگزین دیگری کنیم زیرا فقط صورت مسئله را عوض کرده‌ایم. مسئله یک را پاک می‌کنیم و سراغ مسئله دو می‌رویم. راه حل این نیست زیرا همان مشکلی که صادرات نفت دارد، معدن هم خواهد داشت و همان مشکل را در گردشگری هم شاهد خواهیم بود.
وی ادامه داد: ابتدا باید تکلیف خودمان را با خودمان روشن کنیم. ببینیم آیا می‌خواهیم با دنیای اطراف خود و دنیا که تبدیل به یک دهکده جهانی شده است، ارتباط داشته باشیم یا خیر. حتی چین کمونیست هم شروع رشدش از این نقطه بود. بعد از مائو فکر کنم دنگ شیائوپینگ بود که آمد و اعلام کرد که ما با هیچ کشوری دشمن نیستیم و می‌خواهیم با همه دوست باشیم. دلیل نهایی رشدش این بود.
بصیری تاکید کرد: ما اگر تکلیف خودمان را روشن کنیم که در این دهکده جهانی باید با همه دوست باشیم، به نتیجه می‌رسیم. اینکه توهماتی داشته باشیم که ما در دنیا ویژه هستیم و چون ویژه هستیم، همه می‌خواهند با ما دشمن شوند، اصلا این‌طور نیست؛ عملکرد خودمان است که دشمن را ایجاد می‌کند.
وی یادآور شد: اگر سیاست داشته باشید؛ دشمن‌ترین دشمن را تبدیل به دوست می‌کنید. البته پایه‌های ایدئولوژیکی هم که وجود دارد، خودش بیشتر توصیه می‌کند که با همه ارتباط داشته باشیم. پایه‌های ایدئولوژیکی ما «با دوستان مروت با دشمنان مدارا» است. خود اساس عقیدتی کشور ایجاب می‌کند که با همه دوست باشیم.
سرمایه‌گذاری بی‌انتها در بخش معدن
این استاد دانشگاه تربیت مدرس درباره میزان نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش معدن توضیح داد: نمی‌توان برای آن عددی ذکر کرد. این مسئله یک چیز بی‌انتهاست و بسته به نوع محصولی است که تصمیم به تولید آن می‌گیرید.
وی در تشریح سخن خود افزود: اگر بخواهید یک ماده معدنی مثل مس را به محصولات مختلف تبدیل کنید، در صورتی که بخواهید کنستانتره بفرستید، یک میزان سرمایه‌گذاری می‌خواهید، اگر کاتد مس تولید کنید و فلز مس تولید کنید -که ما اکنون کاتد را صادر می‌کنیم-، به یک میزان سرمایه‌گذاری نیاز دارید و اگر بخواهید صنایع پایین دستی بیاورید، حجم سرمایه‌گذاری تغییر می‌کند.
بصیری بیان کرد: یک کیلوگرم مس ایزوتوپ که درجه خلوص آن 100 درصد است، امروز در حد یک میلیون دلار ارزش دارد. بنابراین سرمایه‌گذاری در حوزه معدن انتها ندارد و بستگی به این دارد که چقدر قصد داشته باشیم ارزش افزوده مواد را بالا ببریم.
وی افزود: واقعا این حوزه یک عرصه بی‌انتهاست. منتهی دولت باید برای خود برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت بگذارد و بگوید که چقدر سرمایه نیاز است.
این استاد دانشگاه تربیت مدرس یادآور شد: در این مسیر بدون مشارکت سرمایه‌گذارهای بیرونی و به‌صورت تصمیم خلق‌الساعه در داخل؛ نمی‌توانیم بودجه مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری را تامین کنیم.
وی اضافه کرد: وقتی بحران بودجه داریم، اولین چیزی که بودجه‌اش را قطع می‌کنند، طرح‌های عمرانی است زیرا باید حقوق کارمندان را بدهند، در نتیجه رشدی در کشور اتفاق نمی‌افتد. سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن اجتناب‌ناپذیر است. همه دنیا تبلیغ می‌کنند تا با ظرافت یک سرمایه‌گذار خارجی را جذب کنند. ما دریایی از پتانسیل داریم.
