سایه مورالس بر انتخابات بولیوی/ آیا پایان چپ‌گرایی در بولیوی فرا رسیده است؟

از زمانی که مردم بولیوی برای اوو مورالس، رهبر سابق حزب «حرکت برای سوسیالیسم»، هورا می‌کشیدند و او را رئیس‌جمهوری فقرا می‌نامیدند روزها و سال‌های زیادی می‌گذرد؛ آن ایام روزگار نه فقط به کام چپ‌گرایان بولیوی که به کام همه چپ‌گرایان آمریکای لاتین بود و اکنون دور، دور راست‌گرایان است. اما مورالس می‌‌خواهد سد راه آنان شود هرچند که در انتخابات یکشنبه حضور ندارد. از همین رو است که مردم بولیوی روز یکشنبه برای انتخاب رئیس‌جمهوری جدید خود در انتخاباتی شرکت می‌کنند که دو کاندیدای اصلی آن راست‌گرا هستند و این انتخابات می‌تواند به معنای مرگ حزب چپ‌‌گرای «حرکت برای سوسیالیسم» باشد.

ساعتی که به عقب می‌رود

روزنامه گاردین در تحلیلی درباره انتخابات بولیوی نوشته است، در میدان موریلو در قلب لاپاز پایتخت سیاسی این کشور که کاخ ریاست جمهوری، پارلمان  و کلیسای جامع اصلی کاتولیک این کشور را در خود جای داده است شاید زمان برای ساعتی که زمان اوو مورالس کار گذاشته شد تا نمادی باشد از شکوفایی اقتصادی بولیوی در دوره ریاست جمهوری 15 ساله او به پایان رسیده باشد.

این ساعت این روزها تبدیل به نمادی از افول حزب «حرکت برای سوسیالیسم» شده است. حزبی که زمانی بدترین بحران اقتصادی بولیوی در 4 دهه را به پایان رساند و سفره مردم فقیر این کشور را رنگین کرد. مورالس بعد از پایان مهلت قانونی خود برای حضور در کرسی ریاست جمهوری کشورش، این کرسی را به لوئیس آرسه که زمانی وزیر دارایی او بود و وی به عنوان پدر معنوی‌اش شناخته می‌شد، سپرد. اما او از سال 2020 تا کنون نتوانسته کشور را آن‌گونه که باید هدایت کند و اقتصاد کرونا زده دچار آشفتگی‌های بسیاری شده است. از همین رو بیم آن می‌رود که حزب نه فقط انتخابات را از دست بدهد  که حتی برای همیشه از صحنه سیاسی کشور پاک شود.

انتخاباتی برای راست‌گرایان

دو کاندیدای اصلی انتخابات یکشنبه هر دو راستگرا هستند. یکی از آنها ساموئل دوریا مدینا 66 ساله است که یک سرمایه‌دار میانه‌رو است و زمانی وزیر برنامه‌ریزی بوده و دویم هم خورخه «توتو» کویروگا 65 ساله است که  سال 2001 پس از استعفای هوگو بانزر، دیکتاتور سابق مدتی کوتاه به جای او کشور را اداره کرد.

البته حزب «حرکت برای سوسیالیسم» نیز بدون نماینده نیست و آرسه که خود می‌داند، هیچ محبوبیتی در بولیوی ندارد، ادوارد دو کاستیو را که وزیر دولت در کابینه او است، به عنوان کاندیدای این حزب معرفی کرده است.

اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، او فقط 3 درصد آرای 7.9 میلیون رای دهنده بولیوی را به دست خواهد آورد. این در حالی است که مورالس و آرسه، هر دو در همان دور نخست انتخابات زمان خود بیش از 50 درصد آرا را به دست می‌آوردند و کلید کاخ ریاست جمهوری را در جیب می‌گذاشتند.

پسری که پدر را دفن کرد

به اعتقاد گونزالو چاوز آلوارز، تحلیلگر سیاسی و اقتصادی و استاد دانشگاه کاتولیک بولیوی، آرسه نام خود را در تاریخ بولیوی به عنوان کسی ثبت کرد که پدر معنوی‌اش را دفن کرد، حزب را در دست گرفت و بعد آن را هم به نابودی کشاند.

هرچند همواره نظرسنجی‌ها در بولیوی غیرقابل اعتماد بوده‌اند و بسیار پیش آمده که نظرسنجی‌های قبل از انتخابات چیزی را گفته‌اند و بعد خلاف آن روی داده اما عملکرد «حرکت برای سوسیالیسم» در پنج سال اخیر به گونه‌ای بوده که تنها چشم‌اندازی که می‌توان برای آن متصور بود، سقوط است.

بسیاری از مردم بولیوی معتقدند تفکر چپ دیگر جواب نمی‌دهد. آنها از سخت‌شدن روزگارشان و کوچک شدن سفره‌هایشان به این نتیجه رسیده‌اند. هرچند که برخی از آنها هنوز هم به مورالس اعتقاد دارند و می‌گویند قصد دارند، همان‌طور که خود او از آنها خواسته در اعتراض به حذف وی از انتخابات، رای سفید بدهند.

چرا مورالس، نه؟

مورالس از اکتبر (مهر 1403) تاکنون در مرکز بولیوی ماندگار شده و صدها کشاورز کوکا مانع اجرای حکم بازداشت او شده‌اند؛ حکمی که به اتهام داشتن فرزند از یک دختر ۱۵ ساله در دوران ریاست‌جمهوری صادر شده است. اما فقط این نیست. او از سوی دادگاه قانون اساسی به دلیل گذر از سقف دو دوره و نیز دادگاه انتخابات، که گفت حزب او ثبت رسمی ندارد، از رقابت منع شد.

در نتیجه حکم دادگاه قانون اساسی بود که مورالس از هوادارنش خواست رای سفید بدهند. او مدعی شده اگر تعداد آرای باطل از آرای نامزد پیشتاز بیشتر باشد، این به معنی پیروزی او در انتخابات است. تلاشی که می‌تواند بولیوی را به آشوب بکشد.

روستائیان، حامیان اصلی مورالس

مورالس یک بومی است، بیش از ۴۰ درصد بولیویایی‌ها خود را بومی می‌دانند و بیش از یک‌چهارم جمعیت نیز در روستاها زندگی می‌کنند؛ یعنی بخشی از کشور که پایگاه اصلی قدرت مورالس بوده است و خیزش آنها می‌تواند به معنای آشوب در بولیوی باشد.

او در حالی این در خواست را مطرح کرده که طبق قانون انتخابات بولیوی اگر هیچ‌کدام از کاندیداها نتوانند بیش از 50 درصد آرا را کسب کنند، انتخابات به دور دوم که 19 اکتبر (27 مهر) برگزار خواهد شد، کشیده می‌شود.

بازگشت عقلانیت یا آمریکا؟

در این میان شانس دو کاندیدای دیگر نیز برای اینکه بتوانند بیش از 50 درصد آرا را کسب کنند، بالا نیست. دوریا و کویروگا هر دو چهارمین بار است که برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد می‌شوند.

آنها هر دو کاهش هزینه‌های دولتی را راهکار عبور از بحران اقتصادی کشور دانسته اند. علاوه بر این کویروگا تاکید کرده، روابط با آمریکا را اولویت سیاست‌های خود قرار خواهد داد و مدینا وعده داده طی 100 روز عرضه دلار و سوخت را سامان بخشد.

میدنا که خود از مردان ثروتمند بولیوی است و در صنایع سیمان، هتلداری و فست‌فود فعال است، با اشاره به ساعت میدان موریلو می‌گوید: «عقلانیت را به کشور باز می‌گردانم. زیرا این ساعت نماد کشوری است که به عقب می‌رود.»

اما اکنون سوال این است، مورالس با تکیه بر حمایت شمار زیادی از رای دهندگان، می‌تواند مانع راه مدینا یا هر کس دیگری به کاخ ریاست جمهوری شود؟