نفس بریده در صف دارو
براساس گزارش سازمان غذا و دارو که در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ در رسانه‌ها منتشر شد، بیش از ۲۴۰ قلم دارو در سال جاری با افزایش قیمت مواجه شده‌اند که از این میان، ۸۰ قلم دارو، حیاتی و پرمصرف برای بیماران خاص بوده‌اند. همچنین متوسط افزایش قیمت داروها بین ۴۰ تا ۱۲۰ درصد بوده است.
در دی ۱۴۰۱، دولت تصمیم گرفت ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دارو را حذف کند و به‌جای آن، یارانه را به‌صورت مستقیم از طریق طرح «دارویار» به بیمه‌ها و مصرف‌کنندگان منتقل کند.
اما به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ادیبهشت امسال، تنها بخشی از این وعده اجرا شده و هنوز بخش عمده‌ای از مردم از حمایت مستقیم بهره‌مند نشده‌اند.
پیش از این دکتر محمدرضا شانه‌ساز، رئیس پیشین سازمان غذا و دارو، در گفت‌وگویی رسمی اظهار کرده بود: «حذف ارز ترجیحی بدون تأمین زیرساخت‌های دقیق در بیمه و سامانه توزیع دارو، مساوی با فاجعه است. وقتی تولیدکننده، دارو را با ارز آزاد وارد یا تولید می‌کند، نمی‌شود از او انتظار قیمت‌گذاری دولتی داشت.»
اسناد رسمی از گرانی و کمبود
براساس گزارش سازمان غذا و دارو که در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ در رسانه ها منتشر شد، بیش از ۲۴۰ قلم دارو در سال جاری با افزایش قیمت مواجه شده‌اند که از این میان، ۸۰ قلم دارو، حیاتی و پرمصرف برای بیماران خاص بوده‌اند. همچنین متوسط افزایش قیمت داروها بین ۴۰ تا ۱۲۰ درصد بوده است.
در گزارشی دیگر که آن هم در اردیبهشت ۱۴۰۴ منتشر شد، آمده است داروهای آنتی‌بیوتیک، ضدافسردگی، داروهای تنفسی، انسولین و داروهای بیماران مبتلا به ام‌اس، پارکینسون، سرطان و دیالیز، در اکثر داروخانه‌ها یا نایاب شده‌اند یا به قیمت‌های نجومی فروخته می‌شوند.
بیماران خاص در معرض خطر
دکتر احسان بیگلری، فوق‌تخصص خون و سرطان، در گفت‌وگو با رسانه‌ها در این باره می‌گوید: «بیماران سرطانی در مرحله درمان، نیازمند دوزهای منظم دارویی هستند. قطع چرخه درمان برای آن‌ها نه فقط آسیب‌زا، بلکه مرگبار است. ما بارها با خانواده‌هایی مواجه شدیم که به‌دلیل گرانی داروی شیمی درمانی، درمان را نیمه‌کاره رها کرده‌اند.»
به گفته این پزشک کسانی که حتی تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی یا نیروهای مسلح هستند، باز هم نمی‌توانند هزینه‌ها را پوشش دهند. داروی ۲ میلیون تومانی، 7 میلیون تومان شده و اگر هم پیدا شود باید هزینه به صورت نقدی پرداخت شود.
استیصال بیماران
این واقعیت را در میان خانواده‌های بیماران نیز می‌توانیم ببینیم. امیر سال‌هاست که با بیماریCIDP درگیر است. بیماری او یک بیماری خودایمنی است؛ به این معنا که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بخش‌هایی از بدن حمله کرده و موجب بروز بیماری می‌شود.
او هم مانند بسیاری از بیماران با معضل افزایش قیمت دارو مواجه شده. به گفته امیر هر روز باید داروهای زیادی را مصرف کند و افزایش قیمت داروها تاثیر زیادی بر اقتصاد و معیشت خانواده‌اش گذاشته؛ برای مثال داروهای مورد استفاده، از جمله قرص‌ها، پیش از تعطیلات نوروز با قیمت حدود ۶۰۰ هزار تومان تهیه می‌شد، اما پس از عید، همان داروها با همان تعداد قرص، به قیمتی حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافته‌اند.
امیر در گفت‌وگو با «آوش» می‌گوید: داروهایی که مصرف می‌کنم، از نوع کمیاب محسوب نمی‌شوند اما پس از تعطیلات نوروز با افزایش قیمت قابل‌توجهی مواجه شده‌اند؛ به‌طوری‌که قیمت آن‌ها تقریباً دو تا دو و نیم برابر شده است.
او می‌گوید آمپولی که مصرف می‌کند، نایاب شده و آخرین‌بار در بهمن‌ماه از این آمپول استفاده کرده و پس از آن تا اوایل خرداد، دیگر در دسترس نبوده است. در اوایل خرداد هم تنها توانسته نوع هندی این آمپول را، آن هم در تعداد کمتر از میزان مورد نیاز، تهیه کند. البته داروها در بازار آزاد به‌وفور یافت می‌شوند، با انواع برندها، اما قیمت‌ها بسیار بالا و نجومی است.
بازار سیاه، جان گرفته است
در گزارشی که سازمان تعزیرات حکومتی در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ منتشر کرده، آمده است تنها در دو ماه اول امسال، بیش از ۵۳۰ پرونده تخلف مربوط به احتکار یا گران‌فروشی دارو تشکیل شده و مناطق ناصرخسرو تهران، بازار رضای مشهد و برخی کانال‌های مجازی، به محل اصلی عرضه داروی قاچاق تبدیل شده‌اند. مشکل اما آنجاست که بخش زیادی از این داروها تاریخ انقضاء گذشته یا غیرمجاز هستند.
در همین رابطه سردار رحیمی، فرمانده پلیس تهران بزرگ، نیز به تازگی در نشستی خبری اعلام کرد: «در عملیات پلیسی اخیر، بیش از ۶۰ میلیارد تومان داروی احتکار شده و تاریخ‌گذشته در یک انبار در شهرری کشف شد.» البته آمارهای غیررسمی از مواردی بیش از این تعداد حکایت می‌کنند.
فرسایش روانی بیماران
افزایش قیمت و نایابی دارو، تنها مسئله‌ای اقتصادی نیست. این بحران، پیامدهای جدی روانی برای بیماران دارد.
همسر یکی از بیماران در گفت‌وگو با «آوش» می‌گوید: نبود دارو به جز مشکلاتی که برای سلامت همسرم ایجاد کرده فرسایش روانی و فیزیک زیادی هم برای من دارد. مثلا برای دریافت آمپول‌هایش، صرف نظر از قیمت دارو، باید مسیر سختی را بگذرانیم. بعد از اینکه پزشک دارو را می‌نویسد باید به اداره بیمه بروم تا تائیدیه بگیرم. پس از اخذ تائیدیه کامل، نیاز است فرد به‌صورت حضوری مراجعه کرده و در نوبت قرار گیرد تا مشخص شود این دارو برای مصرف شخصی او تجویز شده است. بعد از آن باید با کارت شناسایی به داروخانه‌های بزرگ و شلوغ مراجعه کنیم. اگر دارو باشد که همان موقع تمام دوزها را دریافت می‌کنیم و بعد از تزریق باید پوکه‌ها شامل جعبه و ویال‌های آمپول را به داروخانه تحویل بدهیم تا برای تزریق بعدی دارو بگیریم. اگر دارو کم باشد، داروخانه نیمی از داروها را می‌دهد و برای دریافت دوز دوم دوباره باید پوکه‌ها را به داروخانه ببریم. هربار این رفت و آمدها یک روز وقت من را می‌گیرد. باید ساعت 5 و 6 صبح بروم داروخانه بلکه دارو به ما برسد. بعضی وقت‌ها هم اصلا دارو نیست و روند درمان تا زمانی که دارو به دست برسد به تعویق می‌افتد. این تعویق ممکن است چند ماه طول بکشد و تاثیر داروی قبلی هم از بین می‌رود و دوباره همه چیز از نو شروع می‌شود.
سلامت، کالایی پرریسک و هزینه
گرانی، نایابی، عدم شفافیت در زنجیره تأمین، و اجرای ناقص طرح‌های جبرانی مانند «دارو یار» موجب شده تا سلامت شهروندان به کالایی پرریسک بدل شود. از طرفی، با تضعیف بیمه‌ها و افزایش وابستگی به بازار آزاد، شکاف میان بیماران پردرآمد و اقشار ضعیف، بیش از گذشته آشکار شده است. تا زمانی که سامانه‌های توزیع، حمایت بیمه‌ای، و کنترل بازار به درستی عمل نکند، بحران دارو در ایران تنها عمیق‌تر خواهد شد.
