۴ میلیون و ۴۰۰ هزار زن متاهل تنها یک فرزند دارند
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بسیاری از زنان دهه ۵۰ و ۶۰ از سن باروری عبور کرده‌اند و ظرفیت باروری کشور به طور چشمگیری کاهش یافته است.
انسیه کتابچی، فعال حوزه جمعیت و عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی و معاون سابق برنامه‌ریزی و پایش عملکرد ستاد ملی جمعیت، با اشاره به کاهش تولدها در کشور اظهار کرد: این موضوع ریشه در اتفاقات چند دهه گذشته دارد و یک‌شبه رخ نداده است.
او گفت: در حال حاضر مادران بالقوه کشور عمدتاً متولد دهه‌های ۷۰ و ۸۰ هستند که به دلیل تولد در دوران اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده، تعدادشان نسبت به دهه‌های پیشین بسیار کمتر است در حالی‌که خانواده‌های ایرانی در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ به طور میانگین شش فرزند داشتند، در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ این رقم به کمتر از دو فرزند رسید.
به گفته او، اکنون که بسیاری از زنان دهه ۵۰ و ۶۰ از سن عرفی باروری عبور کرده‌اند و ظرفیت باروری کشور به طور چشمگیری کاهش یافته است.
از سال ۹۵ به بعد هر سال از ظرفیت باروری کشور کاسته می‌شود
کتابچی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۳، حدود ۸۶.۷ درصد بارداری‌ها مربوط به مادران ۲۰ تا ۳۹ ساله بوده است، گفت: تعداد این مادران نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰۸ هزار نفر کاهش یافته و به این ترتیب از سال ۹۵ به بعد، هر سال از ظرفیت باروری کشور کاسته می‌شود.
این فعال حوزه جمعیت تأکید کرد: فرهنگ باروری نیز تغییر نکرده و باوجود کاهش تعداد زنان در سن باروری بسیاری از آنان همچنان بی‌فرزند، تک‌فرزند یا دوفرزند باقی مانده‌اند.
او توضیح داد: برای جبران این وضعیت باید زنان متولد دهه ۶۰ که در اواخر سن باروری هستند، برای به دنیا آوردن بیش از دو فرزند تشویق شوند و تسهیلات و حمایت‌های ویژه‌ای برای آنان در نظر گرفته شود. همچنین لازم است برای زنان زیر ۳۵ سال نیز زمینه فرزند سوم و بیشتر فراهم شود اگرچه تعداد این گروه سنی بسیار محدودتر است.
زنان بارور با سه فرزند هم نمی‌توانند کمبود فرزندآوری دهه شصتی‌ها را جبران کنند
کتابچی ادامه داد: اکنون زنان بالای ۳۵ سال به طور میانگین کمتر از دو فرزند دارند و حتی برخی از آنان ازدواج نکرده یا بارور نبوده‌اند. به همین دلیل زنان فعلی در سن باروری حتی با سه فرزند نیز نمی‌توانند کمبود ناشی از کاهش فرزندآوری زنان دهه ۶۰ را جبران کنند.
عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: سیاست‌ها باید به‌گونه‌ای جهت‌گیری شوند که خانواده‌ها به داشتن بیش از دو فرزند ترغیب شوند و پیش از عبور کامل دهه‌شصتی‌ها از سن باروری، اقدامات فوری برای حمایت از آنان صورت گیرد تا زوجین دهه شصتی حداقل به تعداد خودشان فرزندانی را جایگزین کنند.
۴ میلیون و ۴۰۰ هزار زن متاهل تنها یک فرزند دارند
به گفته او، حدود چهار میلیون و ۴۰۰ هزار زن متأهل ۱۵ تا ۴۹ ساله در کشور تنها یک فرزند دارند که نیمی از آن‌ها بالای ۳۵ سال هستند.
او هشدار داد که تک‌فرزندی پیامدهای روانی و اجتماعی زیادی برای کودکان و والدین دارد و باید درباره آسیب‌های آن فرهنگ‌سازی شود تا خانواده ها پیش از عبور از سن باروری برای فرزندان خود خواهر و برادر بیاورند.
کتابچی افزود: در حال حاضر شش میلیون و ۲۰۰ هزار مادر دارای دو فرزند نیز در سن باروری هستند که نیمی از آنان زیر ۳۸ سال دارند و می‌توانند صاحب فرزند سوم شوند، مشروط بر اینکه حاکمیت موانع مربوط به اشتغال، تحصیل، سلامت و هزینه‌های بارداری را برطرف کند.
معاون سابق ستاد ملی جمعیت در ادامه به اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اشاره کرد و گفت: مواد ۲ و ۷۳ این قانون دستگاه‌های اجرایی را موظف کرده که مقررات ضد جوانی جمعیت را لغو و دستورالعمل‌های خود را متناسب با سیاست‌های جمعیتی تنظیم کنند.
آزمایشگاه های دارای خطای زیاد از چرخه خارج شوند/ غربالگری همه بارداری‌ها برای بیمه‌ها مقرون به صرفه نیست
او در مورد بیمه شدن غربالگری‌های دوران بارداری توضیح داد: طبق ماده ۵۳ قانون جوانی جمعیت، وزارت بهداشت موظف به استانداردسازی این خدمات شده و باید آزمایشگاه‌ها و مراکز تصویربرداری دارای خطای زیاد را از چرخه خارج کند.
کتابچی گفت: بیمه شدن غربالگری‌های بارداری در صورتی که هدفمند و برای گروه‌های در معرض خطر بیشتر و برای اقدامات استاندارد (با خطای مثبت و منفی کمتر) انجام شود، برای بیمه‌ها مقرون‌به‌صرفه است اما غربالگری عمومی برای همه بارداری‌ها هزینه‌بر و برای بیمه‌ها غیراقتصادی خواهد بود و بیمه‌ها آن را نمی پذیرند.
فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول به ۴و نیم سال افزایش یافته است
او درباره نگرش جامعه نسبت به فرزندآوری اظهار کرد: آمار افراد بی‌فرزند زیاد نیست اما فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول افزایش یافته و به طور میانگین چهار و نیم سال است که این امر به تأخیر در فرزندآوری و کاهش باروری منجر می‌شود.
کتابچی گفت: باید تمرکز اصلی این بخش از سیاست‌ها بر کاهش فاصله ازدواج تا تولد فرزند اول باشد نه صرفاً نگرانی از بی‌فرزندی.
کند شدن اجرای قانون حمایت از خانواده در سال گذشته تعداد موالید را کاهش داد
کتابچی یادآور شد: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۰ تصویب و در سال ۱۴۰۱ اجرایی شد. این قانون با احکام متنوعی از جمله افزایش مرخصی زایمان، حمایت شغلی و تحصیلی از مادران، بیمه خدمات ناباروری، تسهیلات وام ازدواج و فرزندآوری و اعطای زمین به خانواده‌های دارای سه فرزند و بیشتر توانست گفتمان فرزندآوری را تغییر دهد.
به گفته او، با اجرای قانون حمایت از خانواده از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ اگرچه تعداد موالید کاهش یافته اما سهم فرزندان سوم به بعد از ۱۷.۵ درصد به ۲۷ درصد افزایش یافته و در سال گذشته نسبت به قبل از قانون حدود ۷۰ هزار تولد فرزند سوم به بعد بیشتری به ثبت رسیده است یعنی هم سهم درصدی و هم تعداد ولادت‌های مرتبه سوم به بعد در این سال‌ها روند افزایشی داشته‌اند.
کتابچی گفت: با اجرای قانون نرخ سقط جنین کاهش یافته، روند نزولی تولدها کند شده و در شرایطی که کاهش ولادت‌ها به عدد ۱۷۰ هزار در سال رسیده بود این روند کند شد و در ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ تنها ۱۷ هزار مورد کاهش ولادت ثبت شد. همچنین نرخ باروری برای نخستین‌بار پس از هفت سال ثابت ماند و حتی در سال ۱۴۰۲ نرخ باروری در ۱۵ استان افزایش یافت. با این حال با کند شدن اجرای قانون در سال ۱۴۰۳ مجدداً ۷۸ هزار تولد کمتر از سال قبل ثبت شد.
او در پایان تأکید کرد: تجربه سال ۱۴۰۲ نشان داد که با ایجاد تسهیلات و رفع موانع، می‌توان خانواده‌های ایرانی را به فرزندآوری ترغیب کرد. بسیاری از خانواده‌ها تمایل به داشتن فرزند بیشتر دارند و با حمایت‌های حاکمیتی می‌توان از بحران جمعیتی کشور عبور کرد.
