رمز ارزها بازار سرمایه ایران را به چالش می‌کشد

روزنامه اطلاعات در گزارشی  نوشت:

 امروز پول ودارایی شکل جدیدی یافته است؛ شکلی که از گاوصندوق ها به درون رایانه ها منتقل شده وهر روز که می گذرد اقبال عمومی به آن بیشتر وبیشتر می شود. رمز ارزها اکنون درحال تحمیل خود به سبد دارایی ها واقتصاد بین الملل هستند.

رمزارز یا کریپتوکارنسی ( Cryptocurrency)، نوعی پول دیجیتال یا مجازی است که برای امنیت و تایید تراکنش‌های خود از کریپتوگرافی (رمز نگاری نامتقارن)بهره می‌برد. این دارایی‌ها برخلاف پول‌های سنتی (مانند دلار یا یورو)، توسط هیچ نهاد مرکزی مانند بانک یا دولت کنترل  نمی شود.

فرایند رمزنگاری نامتقارن رمز ارزها شامل گرفتن متن ساده و رمزگذاری آن با استفاده از کلید عمومی گیرنده است. متن رمز شده تنها با استفاده از کلید خصوصی گیرنده قابل رمزگشایی است. این تضمین می کند که تنها گیرنده مورد نظر می تواند به پیام دسترسی پیداکند.

نخستین رمزارز، بیت‌کوین ( Bitcoin)، در سال ۲۰۰۹ توسط فرد یا گروهی ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو معرفی شد و از آن زمان تاکنون هزاران رمزارز دیگر نیز ایجاد شده‌اند.

بدین ترتیب رمز ارزها به آرامی درحال تسخیر اقتصاد جهانی هستند وروزانه میلیاردها دلار معامله وتجارت بااستفاده از آن صورت می گیرد. بااینکه رمز ارزها به واسطه مکانیسم خاص کدگذاری چندان قابل رهگیری نیستند اما همین ویژگی باعث شده تا ظن بسیاری درباره سوء استفاده از آن در موضوعات مرتبط با پولشویی مرتبط با تامین مالی تروریسم وبخصوص اخلال درنظام های اقتصادی ایجادشود.

بدین ترتیب کشورهای مختلف به دنبال راهکارهایی هستند که درعین حفظ ارزش  های رمز ارزها که سرعت انتقال راافزایش داده وساده  سازی کرده ودرعین حال باعث کاهش هزینه ها می شود،نوعی قانون وکنترل برآن وضع نمایند تااز سوءاستفاده های احتمالی که می تواند گسترده هم باشد جلوگیری کنند.

بورس، بهترین ابزار

یکی از مهمترین ابزارهای کنترلی رمز ارزها مکانیسم های موجود در درون بازار سرمایه است. بازار سرمایه می تواند شرایطی را فراهم آورد که هم رمز ارزها قابلیت معامله شفاف وقانونی پیدا کنند وهم نوعی کنترل بر آنها اعمال شود.

بدین ترتیب برخی بورس های جهانی زیرساخت هایی برای معاملات رمز ارزها ایجاد کرده اند که به طور خلاصه در قالب صندوق های تخصصی دسته بندی می  شوند. هم اکنون ۲۰ کشور و ۲۶ بازار بورس، صندوق‌های رمز ارز تشکیل داده‌اند که به گفته کارشناسان، عمده دغدغه آنها شفافیت و مدیریت رگولاتوری و همچنین مدیریت ریسک است. حتی در بورس نیویورک که رمزارزها در قالب‌های بزرگ جابجا می‌شود، چالش اصلی آنها ریسک و مدیریت آن است.

مسیر گریز ناپذیر بورس ایران

بورس ایران هم چه بخواهد وچه نخواهد باید رمز ارزها را درقالب صندوق های تخصصی وبه عنوان دارایی های جدید ونوظهور در درون خود بپذیرد وبه رسمیت بشناسد؛ موضوعی که البته به شدت درباره اش اختلاف نظر وجوددارد. یک سوی این اختلاف نظر بانک مرکزی قرار دارد که براساس قانون مسئول فضای پولی بانکی کشور وپول ملی وارزها است ودر سوی دیگر، فعالان بازار رمز ارز هستند که چارچوب ها و مکانیسم های پیشنهادی بانک مرکزی درخصوص کنترل این دارایی جدید را ناکارآمد وسنتی می دانند.

بااین وجود می توان به وضوح دید که سرانجام حاکمیت راهی جز پذیرش رمز ارزها در دل بورس ندارد واین مسیری لاجرم خواهد بود.

دکترعلی رحمانی ، نخستین مدیرعامل شرکت بورس تهران درگفتگو با خبرنگار اقتصادی اطلاعات با اشاره به وضعیت کنونی بازار رمزارز و نگاه نهادهای بین‌المللی به این حوزه می گوید: سال ۲۰۲۲ نهادهای حامی حقوق سرمایه‌گذاران، کارگروه‌های تخصصی درباره دارایی‌های دیجیتال تشکیل دادند و این نشان می‌دهد که مسئله حمایت از سرمایه‌گذاران و شناخت دقیق این طبقه چقدر اهمیت پیدا کرده است.

وی می افزاید: بااین وجود، در دانشگاه‌ها و حتی نزد بسیاری از متخصصان، هنوز فهم عمیقی از ماهیت کسب‌وکار رمزارز وجود ندارد. ما دقیقاً نمی‌دانیم این کسب و کار چگونه حسابداری و حسابرسی می‌شود، چه اثرات مالیاتی دارد و باید چگونه در نظام گزارشگری مالی تعریف شود. یکی از مشکلات ما در ایران، نبود تعریف روشن و قابل استناد از این دارایی‌هاست.

دکتر رحمانی با اشاره به تجربه‌های بین‌المللی از جمله گزارش نوامبر ۲۰۲۰ پلتفرم‌های مالی ادامه می دهد: در این گزارش ۱۸ توصیه سیاستی برای دارایی‌های رمزی ارائه شده است که بر چهار محور کلیدی تقویت چارچوب‌های نظارتی، حفظ یکپارچگی بازار، حمایت از سرمایه‌گذاران و هماهنگی بین تنظیم‌گران تمرکز دارد.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه توضیح می  دهد: یکی از نگرانی‌های مهم، تضاد منافع در ساختار پلتفرم‌هاست؛ جایی که صرافی یا ارائه‌دهنده خدمت هم‌زمان نقش معامله‌گر، کارگزار، متولی و حتی بازارگردان رمز ارزها را ایفا می‌کند. این تعدد نقش‌ها باعث می‌شود نتوان از اجرای منصفانه معاملات، رعایت اولویت سفارش مشتری و حفظ امانت‌داری مطمئن بود.

وی با اشاره به چالش‌های شفافیت رمز ارزها می گوید: در بازار سرمایه شفافیت مالیاتی و اطلاعاتی نهادینه شده است اما در بازار رمزارز چنین زیرساختی وجود ندارد. ممکن است ظاهر یک پلتفرم شبیه ارائه‌دهنده خدمات باشد، اما در عمل نقش یک واسطه معاملاتی را نیز ایفا کند. این تعارض منافع اگر مدیریت نشود، ساختار بازار را آسیب‌پذیر می‌کند.

دکتر رحمانی با تاکید بر ضرورت بازنگری مقررات عرضه اولیه و پذیرش دارایی‌های رمزارزی می افزاید: باید ضوابط شفافی دراین باره تعیین شود. چرا که محتوای اقتصادی رمزارزها با شکل حقوقی آنها تفاوت دارد.هم‌چنین لازم است نقش پلت‌فرم‌ها در عرضه اولیه رمز ارزها دربورس محدود شود تا هم عرضه‌کننده و هم معامله‌گر نباشند.

نخستین مدیرعامل شرکت بورس تهران اظهار می کند: دارایی‌های رمزارزی با ماهیت پراکنده و فرامرزی خود، ریسک‌هایی چون دستکاری بازار، معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی، رفتارهای هرمی و سوءاستفاده اطلاعاتی را تشدید می‌کنند. برای مدیریت این ریسک‌ها باید شناخت دقیق کسب وکار رمزارز ایجاد و استانداردهای گزارشگری و ابزارهای نظارتی به‌روز تدوین شود.

وی با اشاره به محدودیت همکاری‌های بین‌المللی درخصوص رمز ارزها به دلیل تحریم‌ها تصریح می کند: اگرچه تجربه جهانی در حوزه نظارت رمز ارزها بسیار غنی است، اما محدودیت‌های ما اجازه استفاده کامل از آن را نمی‌دهد. با این حال می‌توان از تجربیات بازارهای سنتی خودمان، مانند مجوزدهی، نظارت و کنترل عملیات، برای تطبیق با بازار رمزارز استفاده کرد.

رحمانی می افزاید: برای ایجاد بازاری پایدار رمز ارزی در بورس ودرقالب صندوق های تخصصی ،باید تعارض منافع مدیریت شود ، یکپارچگی نظارت تقویت گردد  و مقررات مطابق واقعیت‌های اقتصادی رمزارزها بازطراحی شود. تنها در این صورت است که می‌توان رمز ارزها را درقالب بورس سامان داد وبه آن شفافیت وکارآمدی بخشید.